گرمايش جهاني - Global Warming
آنچه اين روزها از آن به عنوان گرمايش جهاني (Global warming) نام برده مي‌شود در حقيقت افزايش ميانگين درجه حرارت زمين در نزديكي سطح آن است.
تحقيقات دانشمندان نشان مي‌دهد در طول يكصد سال گذشته ميانگين دماي هوا در نزديكي سطح زمين بين 0.18 تا 0.74 درجه سانتيگراد افزايش يافته است.
هيئت بين‌الدولي تغييرات آب و هوايي (IPCC) كه مرجعي معتبر در زمينه تغييرات آب و هوايي و تاثيرات گرمايش جهاني است، در گزارشي اعلام كرد: «بيشتر افزايش دمايي كه از اواسط قرن بيستم در كره زمين مشاهده شده، مربوط به گازهاي گلخانه‌اي است كه انسان‌ها توليد كرده‌اند.»
البته اين هيئت در گزارش خود نقش عوامل طبيعي چون آتشفشان‌هاي خورشيدي را رد نكرده است اما معتقد است اين اثرات تا اوايل دهه 50 ميلادي كه دنيا هنوز صنعتي نشده بود، قابل بررسي است.
مدل‌هاي تغييرات آب و هوايي كه IPCC طراحي كرده است، نشان مي‌دهد در فاصله سال‌هاي 1990 تا 2100 ميلادي ميانگين دماي هواي سطح زمين بين 1.1 تا 6.4 درجه سانتيگراد افزايش مي‌يابد. هرچند اغلب بررسي‌ها تنها به نشان دادن نتايج گرمايش جهاني تا سال 2100 ميلادي اكتفا مي‌كنند، اما دانشمندان معتقدند حتي اگر ميزان گازهاي گلخانه‌اي جو زمين ثابت بماند، اثرات آن تا پايان هزاره سوم پابرجا خواهد بود.
گرمايش جهاني اثرات ناخوشايند فراواني بر زندگي انسان‌ها و جانوران روي آن مي‌گذارد. با گرم شدن زمين، يخ‌هاي قطبي آب مي‌شوند، سطح آب درياها بالا مي‌آيد و فصل‌ها شدت بيشتري مي‌گيرند. يعني زمستان‌ها سردتر از هميشه خواهد بود و تابستان‌ها گرم و خشك. اين ماجرا بر كشاورزي كه يكي از كليدي‌ترين صنايع موجود روي زمين است تاثير ناخوشايند مي‌گذارد.
گرمايش جهاني - Global Warming 
دانشمندان پيش‌بيني در مورد اثرات سوء گرمايش جهاني را تا آنجا پيش برده‌اند كه مي‌گويند با گرم شدن تدريجي زمين، به زودي نوع محصولات كشاورزي زمين‌ها هم تغيير خواهد كرد.
شمالي‌ها از جنوبي‌ها داغ‌ترند
در طول اين سال‌ها دماي هوا چه بر سطح آب و چه بر سطح خشكي افزايش يافته است اما افزايش دما بر سطح خشكي به مراتب بيش از سطح آب بوده است. از سال 1979 ميلادي تاكنون ميانگين دماي هواي سطح خشكي دو برابر دماي هواي سطح آب‌ها افزايش يافته است. (سطح خشكي‌ها در هر دهه 0.25 درجه سانتيگراد گرمتر شده در حالي كه اين رقم براي سطح آب 0.13 درجه سانتيگراد است.)
اينكه چرا افزايش دماي سطح آب‌ها كمتر از خشكي‌هاست، به دو دليل برمي‌گردد. يكي اينكه درياها ظرفيت گرمايي بيشتري نسبت به خشكي دارند و ديگر اينكه دريا از روش‌هايي چون تبخير مي‌تواند حرارت خود را كاهش دهد.
به اين ترتيب نيم‌كرده شمالي زمين كه خشكي‌هاي بيشتري نسبت به نيمكره جنوبي دارد، گرمتر است.
گرمايش زمين، گونه‌هاي گياهي و جانوري را تهديد مي‌كند
جامعه بشري بايد با سرعت عمل كند تا گونه‌هاي زمين را نجات دهد.
گزارش سالانه اتحاديه بين‌المللي حفاظت طبيعت (آي.يو.سي.ان) نشان مي‌دهد كه بزرگترين انقراض در ۶۵ ميليون سال، در سياره ما در حال وقوع است و بشريت بايد به سرعت عمل كرده و آن‌را متوقف سازد. براساس گزارش آي.يو.سي.ان يك چهارم از پستانداران زمين و همچنين از هر هشت پرنده يك گونه و نيز ۷۰ درصد از گياهان در معرض انقراض هستند.
والي موسي، رئيس آي.يو.سي.ان و وزير سابق محيط‌زيست آفريقاي جنوبي در كنگره حفاظت محيط‌زيست، در بارسلوناي اسپانيا، اعلام داشت: مسلما، اين يك مسئله اضطراري است. ما بايد چالش‌هاي قرن بيستم را بپذيريم و به دو مسئله حاد تغييرات اقليمي و تنزل اكوسيستم رسيدگي كنيم.
موافقت كميسيون اروپا با قوانين كاهش گازهاي گلخانه‌اي كميسيون اروپا با قوانين كاهش انتشار گازهاي گلخانه‌اي موافقت كرد. كميته حفاظت از محيط‌زيست اخيرا تصويب كرد كه صنايع بزرگ آلوده‌كننده محيط‌زيست ملزم هستند تا سال ۲۰۱۳ شروع به خريد سهميه جبران توليد گازهاي گلخانه‌اي كنند.
صنايع پيشنهاد شده شامل صنعت توليد برق، آهن، سيمان، شيشه و كاغذسازي است. قانونگذاران همچنين از طرح مستثني كردن شركت‌هاي توليد برقي كه براي گرم و سرد كردن از فناوري‌هاي صرفه جويي در انرژي استفاده مي‌كنند حمايت كرده است.
اين طرح جامع در ماه دسامبر در پارلمان اروپا به راي گذاشته مي‌شود كه اعضاي اتحاديه اروپا مستقلاً از آن پيروي خواهند كرد.
تاريخ مكرر
كره زمين تاكنون بارها و بارها گرم و سرد شدن را تجربه كرده است. نزديك‌ترين اين تغييرات 800 هزار سال پيش بود (800 هزار سال در زمين‌شناسي، گذشته بسيار نزديك محسوب مي‌شود) كه زمين هشت دوره يخبندان را تجربه كرد.
پديد آمدن سريع گازهاي گلخانه‌اي در اوايل دوران ژوراسيك (حدود 180 ميليون سال پيش) هم سبب شد ميانگين درجه حرارت زمين بين پنج تا 9 درجه سانتيگراد افزايش يابد.
تحقيقات كارشناسان دانشگاه انگليسي اپن Open نشان مي‌دهد گرما سرعت فرسايش سنگ‌ها را تا چهار برابر افزايش مي‌دهد. همين دليل سبب شد تا در دوران ژوراسيك، با افزايش دما، دي اكسيد كربن هوا با سنگ‌ها تركيب شود و پس از مدتي (البته نه چندان كوتاه) ميزان كربن هوا به سطح متعادلش بازگردد.
ضررهاي اقتصادي گرم شدن زمين
برخي از كارشناسان اقتصادي در طول اين سال‌ها كه بحث
گرمايش جهاني در دنيا داغ شد، تلاش كردند ميزان ضررهاي اقتصادي اين
گرمايش را در جهان برآورد كنند. تاكنون بيش از يكصد تحقيق در اين زمينه انجام شده است، اما هنوز نتيجه يكسان و مشخصي به دست نيامده است. اين تحقيقات ميزان مضرات اقتصادي
گرمايش جهاني را از رقمي در حدود سه دلار براي هر تن دي اكسيد كربن تا 95 دلار براي هرتن برآورد كرده‌اند.
نتايج تحقيقات اين دانشمندان اما بر يك نكته تاكيد دارد: «هرچند كشورهاي توسعه يافته بيشترين ميزان توليد گازهاي گلخانه‌اي را دارند، اما كشورهاي در حال توسعه بيشترين آسيب اقتصادي را از گرم شدن زمين مي‌بينند.»
پيمان كيوتو و نافرمانان
در سال 1997، سازمان ملل متحد اجلاسي را در شهر كيوتوي ژاپن برگزار كرد. نتيجه اين اجلاس تنظيم معاهده‌اي در مورد كاهش گازهاي گلخانه بود. پيمان‌نامه‌‌اي كه به پيمان كيوتو معروف شد.
بر اساس اين پيمان‌نامه، كشورهاي توسعه يافته از جمله ژاپن ملزم شدند كه ميزان خروج گازهاي گلخانه‌اي خود را تا سال 2012 ميلادي تا 5.2 درصد كاهش دهند. مبناي اين كاهش ميزان توليد گاز گلخانه‌اي در سال 1990 در آن كشورها بود.
براساس برنامه‌هاى سازمان بين‌المللى محيط زيست UNEP تا سال ۲۰۱۲ بايد ۳۶ كشور صنعتى اين پيمان‌نامه را امضا كنند و با اجراى اين برنامه دى اكسيد كربن يكى از مهمترين گازهاى سازنده گازهاى گلخانه‌اى ۴۰ بار در سطح جو كمتر خواهد شد.
تاكنون 140 كشور اين پيمان را امضا كرده‌اند اما هنوز آمريكا و استراليا به آن نپيوسته‌اند. جرج بوش، رئيس جمهور آمريكا، معتقد است اجراي اين پيمان زيان اقتصادي بزرگي براي آمريكا به بار مي‌آورد زيرا ساختار صنعتي و كارخانه‌هاي اين كشور به گونه‌اي است كه بيشترين آلايندگي را در جهان دارد و اگر آمريكا بخواهد اين ساختار را تغييربدهد سال‌ها طول مي‌كشد.
نتشار گازهای گلخانه‌ای در کشورهای صنعتی در فاصله سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۶ میلادی ۲.۳ درصد افزایش یافته است.آژانس تغییرات آب و هوایی سازمان ملل متحد طی گزارشی از این افزایش خبر داد و اعلام کرد بیشترین میزان افزایش انتشار در کشورهای کانادا و اتحاد جماهیر شوروی سابق بود.
ماه آینده نشستی در لهستان با حضور نمایندگان کشورهای مختلف جهان برگزار میشود که موضوع آن تغییرات آب و هوایی است.
آمارهای جدید چندان خوشبینانه نیستند. هرچند این آمارها از کاهش ۰.۱ درصدی در انتشار گازها در سال ۲۰۰۶ خبر می‌دهد اما نماینده سازمان ملل در تغییرات آب و هوایی می‌گوید که این کاهش از نظر آماری مهم نیست.
میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای در سال ۲۰۰۰ با وجود قول کشورها برای کاهش آن افزایش یافت.
کانادا نسبت به دهه ۹۰ میلادی رشدی ۲۱.۳ درصدی را در انتشار گازهای گلخانه‌ای داشت در حالی که قرار بود انتشار گازها در این کشور ۶ درصد کاهش یابد.
اثر مخرب گازهای گلخانه‌ای ایجاد پدیده گرمایش جهانی است، یعنی افزايش ميانگين درجه حرارت زمين در نزديكي سطح آن است. [اثرات گرمایش جهانی]
در دهه هاي گذشته گرم شدن هواي کره زمين دغدغه هاي امروزي را نداشت و اين گونه ذهنيت دانشمندان و محققان را به خود مشغول نکرده بود. انسان به فکر دست يافتن به کرات ديگر در آن سوي کهکشان ها بود به همين دليل بي رويه به ساخت انواع وسايل پيشرفته تر مشغول شد. اما با گذشت زماني نه چندان زياد متوجه تغييرات دماي کنوني هواي کره و مشکلات پيش آمده براي نوع بشر شد که به دست خود بشر انجام شده بود. تغييرات دماي هوا در گذشته در يک حدس و گمان بود و حالا در مقابل چشمان ما خودنمايي مي کند.
آب شدن عظيم ترين يخچال هاي يخي و بالا آمدن سطح اقيانوس ها، پديده هاي بزرگي چون سونامي در آسيا، بارش هاي سهمگين و سيلاب هاي مرگ آور، آتش سوزي هاي عظيم در جنگل ها و موج هاي غول آسا در اروپا، همه از نشانه هاي گرمايش زمين است.
دانشمندان پيامد گرم شدن کره زمين را در حلقه هاي درختان و گياهان روي خشکي و در اقيانوس ها با مرگ مرجان هاي قديمي و آبزيان درياها و تغيير شکل آنان همچنين حباب هاي نمايان در هسته يخ ها شاهد هستند و تمام اين موارد نشان دهنده آن است که جهان براي هزاران سال بدين حد گرم نبوده است.
طبق گزارش ها؛ سه مورد از گرم ترين سال ها از سال 1998 اتفاق افتاده و در زماني که انتظار مي رفت تاثيرات طبيعي مانند فرآيندها و انفجارهاي خورشيدي زمين را سرد کنند، زمين در 30 سال گذشته بدين اندازه گرم شدن را تجربه نکرده بود.
گزارش هواشناسان براي سازمان جهاني (IPCC) (دفتر جهاني تغييرات آب و هوايي) حاکي از آن است که علت گرمايش بيش از حد کره زمين به دليل فعاليت هاي بشر تسريع شده و اين ترس را ايجاد مي کند که اين گرما و روند گرمايش را تسريع کند.
بايد ديد گلخانه جهاني چيست
انسان با انعقاد و سوزاندن مقدار وسيعي از انبارهاي زغال سنگ، نفت، سوخت هاي فسيلي و گازهاي طبيعي موجب اين تغييرات شده و اين امر باعث آزاد شدن هر ساله بيليون ها تن از CO2 دي اکسيد کربن در هوا شده و عده يي معتقدند ممکن است به دليل کمبود جنگل ها و آغاز کشاورزي باشد.
CO2 يک گاز گلخانه يي است که اشعه هاي خورشيد را در لايه زيرين اتمسفر به نام تروپوسفر محصور و در اين لايه گازهاي ديگري که ساخت دست بشر هستند مانند متان و کلروفلور و کربن ها (CFCS) جمع مي شوند که در صورت ادامه پيدا کردن اين روند مقدار دو برابر غلظت دي اکسيد کربن صنعتي تخمين زده شده در اتمسفر در اين قرن را خواهيم داشت.
اين مقدار غلظت باعث بالا رفتن دماي کره زمين بين 2 تا 5 درجه سانتيگراد خواهد شد.
اين گرما، آب شدن يخ ها و طغيان بعضي رودخانه ها و برعکس در بعضي ديگر از آنها بر اثر تبخير زياد خشک شدن را به همراه دارد. بيماري هاي عفوني منتشر مي شوند، رشد بي رويه گياهان، توفان هاي بسيار قوي و ويرانگر و... به همراه خواهد داشت.
بيشتر گونه هاي جانوري در حال نابودي هستند و براي زنده ماندن قادر به کوچ کردن نخواهند بود در حالي که بعضي گونه ها در واکنش به گرما در حال نمو هستند.
در اين قرن فعاليت هاي انسان باعث به راه انداختن و آب شدن قطعات يخي گرينلند و يخچال هاي Antarctic خواهد شد و اين اتفاق دنيا را تحت تاثير قرار خواهد داد به طوري که سطح آب درياها تا شش متر بالا آمده و تمام سرزمين هايي را که انسان ها روي آن زندگي مي کنند، خواهد پوشاند.
گرمايش زمين هنگامي متعادل خواهد بود که ذرات گوگرد معلق و جذب CO2 توليدشده توسط انسان از طريق درياها و جنگل ها در حال کنترل باشد اما ميزان کنترل کننده هاي طبيعي CO2 در طبيعت رو به کاهش است.با نگاهي عميق تر در مي يابيم بيشتر دانشمندان و محققان خواستار نگاه و فعاليتي عميق تر شامل پرورش و توسعه دادن آگاهي ملت هاي در حال توسعه يا پرجمعيت هستند.
در سال 1992 دنيا براي جلوگيري از تغييرات خطرناک آب و هوايي به توافق رسيد. اولين حرکت در سال 1997 بود که پيمان کيوتو در مورد متعادل کردن ميزان توليدي زباله هاي آلاينده توسط کشورهاي صنعتي را صادر کرد و در سال 2005 طي فشارهاي وارده قانون کاهش و متعادل کردن آن به اجرا درآمد.
در اين پيمان (کيوتو)، امريکا، استراليا و ديگر هم پيمانان بيشترين تکنولوژي سوخت هاي پاکيزه را که در حقيقت راه حلي براي از بين بردن آلاينده ها است، مطرح کردند. در اين بين راهکارهاي عرضه شده از طريق دانشمندان به انسان اميدواري هايي را مي دهد؛ استفاده از انرژي هايي پاک که طبيعت در اختيار ما قرار داده است؛ انرژي خورشيدي، بادي، آبي و انرژي اتمي. جاي بسي تعمق دارد که بدانيم يکي ديگر از راه حل هاي پيرامون طرح تعادل گرمايش زمين، مهندسي مگا است. آينه هاي غول پيکر براي منحرف کردن اشعه خورشيد، بذرکاري اقيانوس با آهن براي به وجود آوردن شکوفه هاي جلبک و خزه يا دفن کردن گازهاي گلخانه يي در کف درياها و استفاده از سوخت سلول هاي هيدروژني در ماشين ها.
برگرفته از محیط زیست
افراهای ایران ازجنس افرا درکشورما تعدادی وجود دارد،که به معرفی آنها می پرازیم.
کربAcer campestre L (افرای دشتی Hedge maple)
این درخت درنقاط مختلف جنگلهای شمال وجودداردومخصوص ارتفاعات وجنگلهای کوهستانی است
ودرارسباران وآستارا .کلاردشت ونورورزین گل گرگان دیده شده است.پایین ترین نمونه آن دردره زرین
گل دراتفاع 1100مترازسطح دریاوبالاترین آن درکندوان در2600مترارتفاع دیده شده است.
درختچه یادرختی کوتاه یابلند به ارتفاع 20تا25متر است،شاخه های جوان کرکدار یابی کرک .پهنک برگها
به طول15-60به عرض25-80میلیمترتا1/2-2/3 پهنک3-5لوبه،باقاعده ای قلبی،بالوبهای کامل یاگاهی سه
لوبکی غالبا درسطح تحتانی کرکداربخصوص (اصولا)درامتدادرگبرگهای اصلی به طول 15- 60 میلیمتر
کرکداریابی کرک،شیرابه دار.گل آذین دیهیم گلدارراست،کرکدار.میوه فندقه بالداربه طول 15-27بهعرض5-
11میلیمتر،جدارداخل میوه صاف (دی اکن بالداریا دیساماربازاویه کاملا باز)درون چوب کرب قهوه ای
رنگ است.گسترده-افقی؛دانه هافشرده ،کرکداریابی کرک،تخم مرغی –دایره ای،حجره های بدون کرک.
تاج نامنظم وکروی وشاخه های قابل انعطاف ،نرم ومنشعب.پوست شیاردار،گلها سبزمایل به زرد،نورپسند
آهک دوست ومقاوم دربرابرخشکی وکم آبی وسرمابوده ودرتمامی خاکهای لومی رشد خوبی دارد.تکسیرآن
از طریق بذراست .ازآنجاکه گونه ای مقاوم وسازگار است،دراکثر مناطق وحتی بصورت خودرو یافت
میشود.این درخت به منظورحفاظت درکنار آلاچیف های پارکها کاربرددارد.
نامهای محلی
کرب:درنوروکجور(کرب)،درکلار� �تاق(کرف)،کلاردشت(کرچک)،زیا� �ات(کرکو)،ارسباران(تلین وآقچه
قییم)،دیلمان(چیت)،نام عربی که از کتاب های مختلف بررسی شده ،اسفندان وشجرة العرب وقیقب میباشد.
این درخت درایران درگرگان،مازندران(شیب شمالی کندوان،دره چالوس ،گدوک،کلاردشت،کجور،دره
مراز)گیلان(ایسپیلی)آذربایج� �ن(کلیبر،حسن بیگلو،قره داغ)وجوددارد.
پراکنش جهانی اروپا(به جز مناطق شمالی وشرقی)،افریقا ،آسیای صغیر.
شیردار Acer cappadocicum Gled
درخت شیردار درسرتاسر جنگلهای شمال ودرارتفاعات مختلف جنگل ازجنلگه های ساحلی تا ارتفاعات
فوقانی یافت میشود.درآستاراوطوالش ودیلمان وپل زنگوله وکلاردشت ونوروگرگان تاگلی داغ انتشارآن یافته
است وهرچند گاهی درجلگه دیده میشود،ولی معمولا حداقل آن ازسطح دریادرحودود150متروحدفوقانی آن
درپل زنگوله در2300مترارتفاع است.
درختی باارتفاع 20مترباتنه صاف است.شاخه هابدون کرک،درحالت جوانی بالایه ای مومی به رنگ سبز
کلمی (کبود)،شاخه های سال دوم قهوه ای مایل به سبزاست.پهنک برگها به طول10-4به عرض6-16
سانتیمتر،حداکثرتانیمه 7-5لوبی،باقاعده ای قلبی یاسربریده بالوبهای تخم مرغی سه گوشه ای کاملنوکداربلند
ظریف،درسطح تحتانی روی محور رگبرگهای اصلی کرکداروبقیه رگبرگها بدون کرک است. دمبرگ به
طول3-12سانتیمتربدون کرک،شیرابه دار.گل آذین دیهیم گلدارراست است.فندوقه بالدار(دی ساماردارایزاویه
بازونزدیک بافتی به طول 10-25به عرض 12-4میلیمتر،واگرای پهن ،دانه هافشرده،تخم مرغی وبی کرک
حجره ها بدون کرکاست.چوب شیردارسفیداست وازلحاظ مصارف روستائی مانندسایرگونه های افرا است
ولی برگ آن بیش ازسایرگونه هاموردتوجه دامداران است وبمصرف تعلیف دام میرسد.
نامهای محلی
رودبار،نورکجورومازندران(ش� �ردار)،آستارا،طوالش ودرفک(ککم .کیکم)،گسلان وکلارستاق(پلت)،سیاه
بیشه وپل زنگوله(شیرپلت)،لاهیجان رودسروشهسوار(عاج،آج واج)،اسکوله گیلان(قاقاچ) ،گرگان(بزبرک)
میاندره(بزوالک)،رامیان(میر� �ابرگ)،بندرگز(زیندار).
این درخت درایران تابحال ازمناطق مختلف استانهای گرگان،مازندران،گیلان وارسباران درآذربایجان جمع
آوری شده است.
پراکنش جهانی در شمال شرقی آناتولی،قفقاز،شمال ایران وپاکستان وجوددارد.
سفید کرکوAcer hyrcanum Fisch(افرای خزری)
این درخت بومی جنگلهای اروپاوآسیامیباشدودرجنگلها ی مناطق مختلف دامنه شمالی البرزمیرویدو
مخصوص ارتفاعات زیاداست .پایین ترین نمونه های آن دردره زرین گل درارتفاعات1500مترازسطح
دریاودرپل زنگوله در2600مترمشاهده میشود.درختی به ارتفاع 20متر،شاخه های جوان بدون کرک یا
کرکهای موئی.پهنک برگهابه طول3-9به عرض11-5.13سانتیمتر،تامیانه حدودا 5لوبه،بالوبهائی غالبا
نوک کندبادندانه های درشت نوک کندگاهی بادندانه های نامشخص یاتقریباً سینوسی،سه لوب میانی باکناریها
تقریباًبه صورت موازی قرارگرفته اند،باسطح فوقانی سبزتیره ،درسطح تحتانی اصولاً (بخصوص) در امتدا
درگبرگهای اصلی کم وبیش کرکدار،بقیه کم وبیش بدون کرک است.دمبرگ به طول 3-10سانتیمتر،کموبیش
بدون کرک یابدون کرک شونده وبون شیرابه است.گل آذین دیهیمی گلدارراست،بادمگل آذین کوتاه یابدون آن
خواهدبود.میوه های فندقه بالداربه طول25-40به عرض8-12میلیمتر،کم وبیش موازی یاگسترده ،زاویه حاده
باطولی غالباًبیش از2.5برابرعرض.داخل میوه صاف است .دانه ها غیرفشرده،کروی،بدون کرک وباحجره
های بدون کرک هستند.
نامهای محلی
رامیان (کرکو)،کتول (سفیدکرکو)
پراکنش درایران گرگان(رادکان،کتول،رامیان،� �رین گل)،مازندران(شیب شمالی کندوان،کجور،دره
چالوس)،گیلان(کوه درفک،کوه سماموس،کلشیم).
پراکنش جهانی شبه جزیره بالکان،شمال شرقی آناتولی،قفقاروشمال ایران.
کیکمAcer monspessulanum L(کرکو)
درختی بومی اروپای جنوبی میباشد ودرایران دارای واریته هایی است،که دردامنه های البرزوزاگرس
انتشاردارند.درختانی غالباًکوتاه یادرختچه ای،برگهای کوچک به طول1.2-6به عرض1-7
سانتیمتراست.برگهای شاخه های گلدارچرمی یاتقریباًچرمی تا 2/1-3/1 شکافته،سه لوبه ودرسطح تحتانی
اغلب خاکستری بااوبهای کامل بندرت درانتها کم دندانه،باقاعده ای گردیاتقریباً قلبی بابافت تقریباًچرمی
است. برگهای شاخه های عقیم اغلب دندانه دار،دمبرگ هم اندازه پهنک یاکمی بلندتراست.گل آذین دیهیم
تقریبا بدون پایک وکم گل است.فندقه بالداربه طول 3وبه عرض2سانتیمتروبهم آمده بازاویه راست بندرت
واگرا،باحجره های کم وبیش کروی باگذشت زمان سخت شده ولی فشرده نمیشود.درسطح درونی بدون کرک
یا با کرک های بلندوجدا است. کیکم یکی ازگونه های مهم درجنگل های غرب کشور میباشد.که معمولابا
بلوط همراه بوده ودرسالهای اخیر به شدت ازجمعیت آن کاسته شده است.بذرآن دارای خواب دوگانه بوده
وجوانه زنی آن بامشکل مواجه است.خراشدهی بذر ونگهداری درشرایط مزرعه باعث بیش ازدوبرابر شدن
تعداد بذرهای حوانه زده شد.بهترین شرایط برای حوانه زنی بذراین گونه درآزمایشگاه،ضدعفونی سطحی
وسرمادهی به مدت شش ماه دربستر ماسه است.
واریته های کیکم
کی کفAcer monspessulanum L.subsp.assyriacum (Pojark.)Rech.f. (کیکم آشوری
کردستانی)Acer assyriacum Pojark.
این زیرگونه درغرب ایران درکرمانشاهان وکردستان انتشاردارد.درکردستان درکوه شاهو درارتفاع 1500-
2400مترودردژشاهپورسنندج دیده شده است.برگهای شاخه گلداربهطول 4.5به عرض 7سانتیمتر بالوبهای
کامل درشاخه های عقیم گاهی پنچ لوبه ونوک تیزبادندانه های نامنظم ،درسطح تحتانی(پشتی)اصولادرامتداد
رگبرگهای کرکی تنک،کم وبیش بدون کرک،فندقه های بالداربه طول کم وبیش 2(-3)به عرض1(-1.5)
ساتنیمترباحجره هایی درسطح بیرونی اصولا بدون کرک ،سطح درونی کرکی است.
نامهای محلی
نقاط مختلف کردستان(کی کف)،مریوان(کی کف)،پشتکوه(کیکم)،قاسملورضا� �یه(کواوت)،کردان پیرانشهر
(کووت،دارکاوت).
پراکنش درایران کردستان(کوه شاهو،سنندج به طرف صائین دژ(مریوان))،کرمانشاه بطرف سنندج.
پراکنش جهانی شمال غرب ایران،آناتولی
کیکم شیرازیAcer monspessulanum L.subsp.cinerascens(Boidd.)Yaltirik(دشت ارژنی)
Acer cinerascens Boiss.
این زیرگونه تا مدتی قبل گونه ای جدا محسوب میشد،ولی امروزآن رایکی اززیرگونه های کرکو بشمار
آورده اند.این درخت درجنگلهای غرب همواره بابلوط همراه است.پایین ترین ارتفاع آن درقصرشیرین
در 1500متروبلندترین آن درکهگیلویه 2700متر است.برگهای شاخه های گلداربه طول2(-3)به عرض3.5
(-4)سانتیمتر،بالوبهای غالبا کوتاه پهن وکامل درشاخه های عقیم فقط کمی بزرگتر وبالبه کنگره ای-دندانه
ای نامحسوس کاملادرسطح تحتانی کم وبیش باکرکهای دایمی است.فندقه بالداربه طول2.5-3 به عرض1
سانتیمترباحجره هایی درسطح بیرونی بدون کرک،سطح داخلی باکرکهای انبوه است.چوب کیکم سخت
وسرخ کمرنگ مایل به شکری است ومصرف رویتایی دارد.درکردستان برای تهیه ملاقه وقاشق بکار
میرود.گره های آن دارای نقوس زیبا است ودرنجاری وصنایع ظریف برای تهیه تخته نرد وقوطی سیگار
وجعبه های زینتی بکارمیرود.
نام محلی دراغلب نقاط لرستان وفارس وبختیاری (کیکم)
پراکنش درایران کرمانشاه(کوه شاهو،تمام جنگلهای غرب کشور،ریجاب نزدیک قصر شیرین،بیستون)
همدان(کوه گرین)اراک(کوه راسوند،کوه لته در،کوه کهرود)،غرب اصفهان،لرستان(خرم آباد،درود،پل
کلشور،اشتران کوه،قلعه رستم،دره سفیدآب)چهامحال بختیاری(کوه کلار،دره بازفت)کهگیلویه و بویراحمد
(یاسوج،سی سخت) فارس(بین شیرازوفیروزآباد،بین شیرازوکازرون،غرب شیراز،کوه سبز پوشان ،
سیوند،بین آباده وسیوند،سعادت آباد،کوه قبله،بین بوشهروشیراز،فیروزآباد،بین پرسپولیس وپاسارگاد،تنگ
سعادت آباد(کولی کس))،بوشهر(خورموج) .
پراکنش جهانی جنوب شرقی آناتولی ،عراق،غرب ایران،ماورای قفقاز.
سیاه کرکوAcer monspessulanum Lsubsp.ibericum(M.B.)Yaltirik (کیکم قفقازی،کهوک)
Acer ibericum M.B.
این درخت درجنگلهای نیم مرطوب شمال وحدفاصل بین جنگلهای خزرودامنه های نیم خشک واستبی دیده
میشودودرارتفاعات متوسط ازسطح دریا فاصله دارد.پایین ترین ارتفاع آن ازسطح دریا دررودبار600مترو
بالاترین درپنجاب دردره هزاردر2000مترارتفاع است.برگهای شاخه های گلداردراین زیرگونه به طول
4.5(-5)به عرض6(-7)سانتیمتر،ابتدادرسطح تحتانی کرکدار،سرانجام بجزرگبرگهای اصلی بدون کرک
است.بالوبهای کامل یاباکنگره های کم ناکحسوس،درشاخه های عقیم اغلب کم وبیش کنگره ای-دندانه ای
نامنظم است.فندقه های بالداربه طول 2.5-3به عرض(0.8 )0.5-1سانتیمتر،باحجره های درسطح بیرونی
بدون کرک وسطح درونی کرکداراست.
نامهای محلی
ارسباران(که کئین یاککئین)،پل سفید(تله)،عمارلو(غاغار)،منج یل وهرزوبیل(آقچه قیین)،رودبار(کی کف)
خلخال(لپلک)مازندران(کهوک)
پراکنش درایران مازندران(پل زنگوله،دره چالوس،دره کجور،دشت نظیر،دره هراز،بالای پنجاب،گردنه
شرق امارات)،گیلان(هرزویل،منجیل ،دره سفید،رودبار)،آذربایجان(قره داغ،حسن بیگلو،جنگلهای
ارسباران)
پراکنش درجهان قفقاز ،شمال غرب گیلان.
کیکم ایرانی Acer monspessulanum L.subsp.persicum(Pojark.)Rech.f.(کیکم کرمانی)
Acer persicum Pojark.
این درخت ویا درختچه بزرگ درفارس وکرمان انتشاردارد.پایین ترین ارتفاع آن درخفر1400متروبالترین
ارتفاع آن درشاه کو کرمان3200متراست.برگهای شاخه گلدار به طول وعرض1.5-2سانتیمتر،بدون کرک
با لوبهای کامل،درشاخه های عقیم به دشواری بزرگتر،اغلب فقط به صورت نامحسوس دندانه داراست.فندقه
های بالداربهطول1.5-2به عرض 0.5-0.5سانتیمترباحجره هایباسطح درونی وبیرونی بدون کرک است.
(صاف)
پراکنش درایران فارس(جهرم،نیریز،ده مورد،خفر،سروستان،سعادت ؟آباد)،کرمان(کوه های بارز،ده
بکری،رابر:شاه کوه)
پراکنش درجهان انحصاری ایران.
کیکم ترکمنیRech.f. Acer monspessulanum L.subsp.turcomanicum(Pojark.)
Acer turcomanicum Pojark.
ارتفاع این زیرگونه درکمترین آن دربجنورد1100متروبالای آن 2400مترازسطح دریامیباشد.برگهای شاخه
های گلداربه طول 3.5-4به عرض 5-6سانتیمتر،لوبهاکامل درشاخه های عقیم نوک کند1-2دندانه ای، در
جوانی کرکدار(خزی)به تدریج بدون کرک(صاف)میشود.میوه فندقه های بالداربه طول2-3به عرض0.8-
1.2سانتیمترباحجره های رزسطح درونی وبیرونی کم وبیش کرکدار(خزی).
نامهای محلی
خراسان(کرکو)،کتول(سیاه کرکو).
پراکنش درایران گرگان(گلیداغ،رادکان،گنبدک� �وس،کتول،نوده،رامیان،لوه،� �وه شاهور:نزدیک حاجی لنگ
هزارجریب،گرگان)،خراسان(بین غلامان وگیفان،بجنورد،بین شیروان وبجنورد،پارک گلستان به طرف
دشت (جاده جاجرم)کتل یکچنار،دره گز)،سمنان(شاهرود،گردنه خوش ییلاق).
پراکنش درجهان ایران وترکمنستان.
افرای زبان گنجشکی Acer Negundo L. (افرای سیاه)
این درخت ازامریکای شمالی است وازسالهای بیش وارد کشور ما شده است.سرعت رشد درشمال کشور
نسبتا زیاداست،ولی تنه ناصافی بوجود می آوردکه ازارزش آن میکاهد.اندکس کیو این درخت راازتیره
Sapindaceae دانسته وآنراازجنس افرا کاملا جدانموده است.نام فارسی افرای سیاه است.سریع رشدومردم
پسند.درختی بزرگ و به ارتفاع 10-21متراست.برگها شانه ای ،برگچه ها3-5تایی بندرت 9-7 تاییی
تخم مرغی، مستطیلی-سرنیزه ای ؛دندانه اره ای درشت یادربرگچه انتهایی سه لوبه ،به طول 5-12.5
سانتیمترنوکداردرسطح تحتانی سبزکم رنگتروکمی کرکی.گلها قبل ازبرگ دهی ظاهرمیشوند. سبزمایل به
زرد،گلهای نردرگل آذین دیهیمی وازگون،گلهای ماده درگل آذین خوشه ای آویزان ومدت زمان زیادی روی
درخت باقی می مانند گلبرگ ندارد. میله پرچم این درخت طویل وسرخ رنگ است ودراوایل فروردین ظاهر
میگرددوتاج درخت را قرمز می سازد.میوه بدون کرک وبه طول 2.5-3.5سانتیمتر،بالها بازاویه حاده واگرا
است.
پراکنش درایران بصورت کاشته شده دراغلب نقاط معتدله ومعتدله سرد ایران وجوددارد.درختی نسبتا مقاوم
به خشکی که در جنگل کاری های اطراف تهران ازآن استفاده شده است.
پراکنش درجهان امریکا (فلوریدا وتکزاس).
افرای ابلق Acer Negundo var.auratum spach
این درخت زیبا یکی ازواریته های افرای سیاه میباشد ومعمولا باپیوند برروی گونه خود تکثیرمی شود.
برگهای آن ابلق وماده کلروفیل ؟آن جزئی است وقسمتی ازبرگ بیرنگ میباشد،ولی گاهی اتفاق می افتد که
بعضی ازجوانه های آن تولید شاخه ای بابرگ های سبزساده نماید وبرگهای کاملا مشابه پایه مادری بارنگ
سبز یکدست بوجود آرد. افرای ابلق ازدرختان زینتی است ودرغالب باغهای تهران دیده می شود.
افرای ژاپنی Acer palmatum Thunb.(L)افرای سرخ(atropurpureum)
اصل این درخت کوچک ولی زیبا ازکشورهای ژاپن وکره است.درختچه ای زینتی وکندرشد است.ارتفاع آن
به 8متر میرسد.شاخه هابی کرک ونازک است.برگهاعمیقا 5-9 لوبه یا تقسیم شده وبه عرض 5-10سانتیمتر
تقریبا قلبی بالوبهای سرنیزه ای-تخم مرغی یاسرنیزه ای-مستطیلی نوکدار ودوباردندانه ارهای،درسطح
تحتانی بی کرک وبه رنگ سبزروشن درتابستان به رنگ زرشکی براق(برگهای جوان سرخ رنگ)؛
دمبرگهابی کرک نازک وبه طول 1.5-4.5 سانتیمتر است.گلها ارغوانی (درتمام پاییز)به عرض 6-8
میلیمتر،گل آذین دیهیمی بی کرک وکوچک،کیسه های بساک صاف است.بالها بازاویه ای کندگسترده ودر
بالابدرون خمیده بافندقچه های بی کرک به طول حودود1 سانتیمتراست.از نظرشکل برگها ورنگ بسیار
متنوع است،که درانواع کاشته شده آن درپارکها مشاهده میشود.این گیاه سایه پسند بوده ودرزیر سایه درختان
بلند رویش دارد .به خاک غنی بازهکشی خوب ورطوبت بالا نیاز داردوتاب تحمل خشکی راندارد.به
سرمای شدید حساس بوده ودربرابربادهای شدید بایدمراقب شوداین درآفتاب رشدخوبی دارد. بذرآن درآب گر
گرم34 درجه سانت گرادبه مدت دوروزوسپس درسرماجوانه میزند. البته به اعتقاد عده ای بذرهای آن
درشرایط کرج قابل تکثیر نیست.
پراکنش درایران به صورت کاشته شده.
پراکنش درجهان کره وژاپن.
افرای چناری Acer platanoides L.(افرای نروژی،کرکف plane maple(
این افرا درارتفاعات بالای جنگلهای شمال ایران وجودداردودرپایین ترین ارتفاع درزرین گل در1800
مترودربالاترین ارتفاع درپل زنگوله در2600متر دیده میشود.درختی به ارتفاع 25تا35متروقطر یک متر
وسن به150سال میرسد.پهنک برگها به طول6-13به عرض8-14(20-)سانتیمتر،5لوبه باقاعده ای قلبی یا
باسینوسی باز وپهن،بالوبکهای فروان (متعدد)ونوکدارباریک درسطح تحتانی روی محور رگبرگهای اصلی
کرداروبقیه رگبرگها بدون کرک درخشان،دمبرگ به طول 6-20سانتیمتربدون کرک،شیرابه داراست.دیهیم
های گلدار راست بادمگل آذین کوتاه است.فندقه های بالداربه طول 30-35به عرض12-15میلیمتر تقریباافقی
گسترده بادانه های قویا فشرده،تخم مرغی،بدون کرک وحجره های بدون کرک است.دارای تاجی گسترده و
باشکوه ،پوست تنه خاکستری یاخاکستری مایل به قرمز دارای نوارهای سفیدرنگ طولی است.این گیاه به
هوای مرطوب وابیاری زیاد نیازداشته ودرمحیط آفتابی رشدمناسبی دارد.درخاکهی لومی رشدنموده وبه
زهکشی خوب نیازدارد.تکثیر آن ازطریق بذراست.این درخت باتاج گسترده وقامت بلند وبزرگ پاییزه زیبا
جلوه خاصی به فضای سبز میبخشد،اماازآنجا که سیستم ریشه ای این گیاه بسیارگسترده است وبه معابر
آسفالت وخیابانها وساختمان ها آسیب میرساند،همین امراستفاده ازآن رامحدو.د میسازد.درپاییز معمولا
نارنجی مایل به قرمز میباشد.گلهای معطر وسبزمایل به زردآن دراواخرفروردین تااردیبهشت ظاهر میشود.
تعدادزیادی کولیتواربااختلاف های نسبتازیاددراین گونه وجوددارد.وبیش از50کولیتواربصورت متداول
کاشته شده ومصارف تجاری دارند.مانند کولیتوارGlobosumکه باتاج کروی انبوه درخیابانهااستفاده میشود.
کولیتوارSchwedlerبابرگهای قرمزیاDissectumباشکاف هخای عمیق دربرگ درفضای بازبصورت
منفردیاآمیخته قابل کشت است وخاکهای سبک بازهکشی خوب رامی پسندد.
نامهای محلی
زیارات(کرکف)،طوالش(ککم وکیکم)،پل زنگوله(شیرپلت)،سوادکوه(شیر� �ار)،ودزبان ترکی آق آغاج می
باشد.
پراکنش درایران گرگان ومازندران(طوالش،پل زنگوله،زیارت وزرین گل).
پراکنش جهانی اروپا(درمناطق شمالی وجنوبی نیست)،آناتولی،قفقاز،شمال ایران.
افرای شبه چناری Acer pseudo-platanus L.(چنارفرنگی،افرای بدل،افرای بزرگتر)
این درخت بومی اروپا وقفقاز میباشدواحتمالادرجنگلهای شمال ایران بصورت نادر ممکن است،باشد.ولی
اززمانی های قدیم بجنوب وغرب کشوروخصوصاشیرازورضاییه واردشده است وجهت تزئین باغهاو
خیابان های شیرازبکارمیرود.درختی به ارتفاع 35متربابرگهای پهن به عرض 7.5-15سانتیمترباقاعده ای
قلبی ،5لوبه ولوبهای نوک تیزدندانه اره ای-کنگره ای درشت باسطح فوقانی سبزتیره درسطح تحتانی سبزکم
رنگ وسبزکلمی،معمولا بدون کرک است.گلها سبزمایل به زرد،گل آذین خوشه ای واژگون است .پر
چمهاکرکدارازگل بیرون زده است.میوه بی کرک به طول 2.5-5سانتیمتر ،بالهواگرای پهن است.این گونه
واریته های بسیاری داردبه طوری که ممکن است،برگها درسطح تحتانی کرکدار،ارغوانی یازردمایل به
ارغوانی باشند برگها دارای نقاط سفیدیازردباشند.یکی ازواریته هانیز میوه قرمزروشن دارد.ظاهر درخت
ازدور شبیه چناراست ولی نسبت،به چنار روشن تراست.سن درخت به 500-700سال نیزمیرسد.پوست تنه
فلسی ،خزان کننده سریع الرشداست.این گیاه خاکهای قلیلی وخشک راتحمل میکندودرخاکهی غنی یا زهکشی
مناسب رویش بهتری دارد.نورپسند وطالب فضای بازاست.به هوای آلوده شهر(تهران)مقاوم است.ازطریق
رویش بذر درآبان وسپس ازبازکاشت نهال هاازآبان ماه تااسفند میباشد.برای کاشت درخیابانهای عریض
وبزرگراها مناسب به شرطی که فاصله کاشت باسایر درختان وساختمانها رعایت شود،چون سریع الرشدبوده
.میتوان درجنگل کاری ازآن استفاده کرد.برای کاشت دراراضی باتلاقی که دراثر تجمع فاضلابهای شهری
بوجود آمده مناسب میباشدوبه عنوان بادشکن هم استفاده میشود.
نامهای آن
شیراز(افراق)،دربین باغبانان(افرای چناری وافرای شبه چناری)،نام عربی آن (جرمشق).
پراکنش درایران کاشته شده درباغ گیاهشناسی دانشکده کشاورزی کرج
پراکنش درجهان اروپا وغرب آسیا
پلت Acer velutinum Boiss.
این درخت تقریبا درجلگه های ساحلی دریای خزرتاارتفاع 2000مترازسطح دریابالامیرود.درسرتاسرشما� �
ایران ازآستاراتامینودشت گرگان انتشاریافته است وغالبادرجنگل پراکنده است ولی گاهی اجتماعات انبوه
تری تشکیل میدهدهد.نمونه های جلگه ای آن درسواحل آستاراوحدفوقانی آن درارتفاعات نور دیده شده
است.این درخت رانیزازجنگاهای قفقازنامبرده اند.درختی بلندبه ارتفاع بیشتر از20مترباتنه به قطریک متر
باشاخه های جوان غالبا ارغوانی بی کرک است.برگها به طول تا25به عرض25سانتیمتر متنوع بالوبهای
غلبا کم وبیش کوتاه بندرت سه گوشه ای طویل شده،محدب بالبه غالبا کنگره ای درشت نامنظم تاکنگه ای –
دندانه ارهای تاتقریبا لوبداردندانه ای اره ای،کم وبیش نوک تیز پهنک باقاعده ای قلبی روی سطح فوقانی
سبزتیره ودرسطح تحتانی کم وبیش برنگ سبزکلمی شده،درمحوررگبرگهای اصلی تاحدودی یاکاملاکرکدار
-مخملی؛دمبرگ هاهم اندازه پهنک یاکمی بلندتراغلب ارغوانی شونده است.گل آذین انبوه وپرگل،دیهیم-
پانیکول(دیهیم مرکب).میوه های فندقه بالدار به طول 4.5به عرض1.5سانتیمتر،بازاویه ای غالباحاده
وگسترده،بطرف قاعده قویا باریک شده،دانه هاکروی ،غیرفشرده وکرکداراست.
نامهای محلی
آستارا(گندلاش)،کوه درفک(پلاش)،طوالش(بستام،بسک� �م،بسکم)،لاهیجان(سیاه پلت ، بلس ) رودسر
وشهسوار(پلت).
Acer velutinum Boiss.Var.glabrescens-
این واریته پشت برگ صاف(بدون کرک) وکبود بوده وباگونه اصلی مخلوط است وبرنگ سبز کلمی شونده
وازمینودشت ورباط قزلق وگلی داغ تا دره هرازوتالارودره چالوس واسبینه آستارا نام برده شده است.نامهای
آن همان گونه اصلی میباشد.
پراکنش درایران گرگان(بندرگز،مینودشت)،مازن دران(دره تالار،دره هراز،دره چالوس،شهسوار،چالوس،قائم
شهر)گیلان(رشت،لاهیجان،آستا را).
پراکنش درجهان کوه های تالش والبرز
-Acer velutinum Boiss.var.velutinum
این گونه باواریته اصلی درتمام جنگلهای شمال مخلوط است.تفاوتی که باگونه اصلی داردکرکدار بودن
ومخملی بودن پشت برگهای آن می باشد. نامهای محلی آن همان نامهای گونه اصلی است.
پراکنش درایران مازندران(دره چالوس شیب شمالی کندوان،دره تالار)گیلان(بین رودبارورشت،لاهیجان).
پراکنش درجهان کوه های تالش والبرز
برگرفته از محیط زیست