فال قهوه به معنای خواندن و تفسیر نشانه های بازمانده قهوه در فنجان، ریشه در هنر تفسیر تفاله چای در چین باستان دارد. چای که در اصل نوشیدنی راهبان بود، در فنجانهایی زنگوله شکل نوشیده میشد .

قبل از اینکه فال چای در میان این راهبان مرسوم شود، آنها با بررسی نقوش ایجاد شده در قسمت داخلی زنگوله های معبد به پیش بینی اینده میپرداختند و بعدها فرم زنگوله را برای فنجانهای بدون دسته چای خوری به کار بردند.

این شیوه پیشگویی بعدها در نزد اعراب و با استفاده از تفاله قهوه مرسوم شد. دانه قهوه برای اولین بار توسط اعراب و در حدود سال ۶۰۰ میلادی کشف شد و کاشتن و نوشیدن آن تا صدها سال جزو اسرار این قوم بود.

اعراب در ابتدا قهوه را بدون برشته کردن و به صورت سبز دم میکردند که یک نوشیدنی رقیق مانند چای از آن حاصل میشد. در اواخر قرن ۱۳ میلادی آنها ابتدا قهوه را بو داده، آسیاب میکردند و سپس دم کرده آنرا مینوشیدند.

مرکز کشت قهوه در یمن بود و کم کم استفاده از آن در سراسر شبه جزیره عربستان رواج یافت و بعدها توسط حکام عثمانی به ترکیه رسید. اولین قهوه خانه جهان به نام کیواهان Kiva Han، در سال ۱۴۷۵ در قسطنطنیه تاسیس شد.

ورود قهوه به اروپا و پیدایش فالگیران
شناسایی و آغاز مصرف قهوه توسط ساکنان اروپای غربی و آمریکا تا اواخر قرن ۱۸ میلادی صورت نگرفت.

در وین سال ۱۶۸۳، هنگامی که ترکان مجبور به شکستن محاصره وین شدند، ۵۰۰ گونی قهوه را بر جا گذاشتند. یک تاجر لهستانی متهور از این قهوه استفاده کرد و اولین قهوه خانه برلین را راه اندازی نمود.

قهوه به سرعت مبدل به نوشیدنی دلخواه طبقه متوسط اروپایی شد و قهوه خانه های متعدد در گوشه و کنار برپا شدند. اصطلاح باریستا Barista، به معنای یک قهوه چی که بتواند نوشیدنیهای مختلفی از قهوه تهیه کرده و در این کار استاد باشد، در همین دوران بر سر زبانها افتاد.

موج محبوبیت قهوه باعث به وجود آمدن حرفه های جانبی هم شد که از جمله پر سابقه ترین و ماندگارترین آنها، پیشگویی با تفاله قهوه توسط زنان فالگیری بود که به Cup-Women شهرت داشتند.

هر کسی که با پیش زمینه خرافی، به دنبال مشورت با نیروهای ماورا الطبیعه بود با کیسه کوچکی پر از قهوه بو داده به سراغ این زنان می آمد. در بسیاری از آثار ادبی کلاسیک آن زمان به هنر خواندن نشانه های داخل فنجان اشاره شده است که از جمله میتوان به کتاب “بر گرداگرد آتش ذغال سنگ” (Round About Our Coal-Fire) منتشر شده در سال ۱۷۳۱، اشاره نمود :” ما یک جور مادر-ساحره داشتیم…که کارشان پیشگویی سرنوشت آدمها با پخش کردن قهوه و چای بود”.

اولین گروه این پیشگویان، کار خود را در پاریس آغاز کردند و سپس کار خود را در آلمان نیز گسترش دادند. فال قهوه بسیار محبوب و در عین حال بدنام بود و اخطارهای رسمی مبنی بر تحریم این کار و توقیف فالگیران و فال نوشان منتشر شده بود.

حدود سی سال بعد در سال ۱۷۴۲، یک جزوه با عنوان ” نبیه فنجان قهوه همراه با مشاهدات جی.جی.بی G.G.B. ” در لایپزیک منتشر شد و ده سال پس از آن در مجارستان جزوه ای دیگر به نام ” هنر و دانش پیشگویی در قهوه و دم کردنیهای دیگر” در دسترس مردم قرار گرفت.

فال قهوه چیست؟
فال قهوه، خواندن و تفسیر نشانه ها توسط واسطه ای است که از قهوه مانند گوی بلورین فالگیرهای کولی استفاده میکند. قهوه ترک آسیاب شده بیش از هر نوع قهوه دیگر مورد استفاده قرار میگیرد و روند اجرای پیشگویی در همه جای دنیا یکسان است.

قهوه نوشیده میشود و فنجان محتوی تفاله قهوه با آداب خاصی بر روی نعلبکی برگردانده میشود و پس از خشک شدن توسط مورد مطالعه فالگیر قرار میگیرد. اشکالی که بر دیواره فنجان تشکیل شده اند تشخیص داده شده و تفسیر میشوند و هر کس با کمی تمرین و تمرکز و با آزاد گذاشتن ناخودآگاه خود میتواند این اشکال را به خوبی تعبیر نماید.

در واقع تفاله قهوه یا چای، اشکال ابرها، لکه های سنگفرش، گلهای قالی و استخوانهای خرگوش (که در آفریقا به کار میرود)، همه اشکال و نمادهایی هستند که میتوان آنها را با دانستن علم نشانه شناسی و مراجعه به درونیات و درک خود از هر تصویر، معنا نمود.

چگونه یک فنجان قهوه ترک را برای پیشگویی بخوانیم؟
خواندن علایم چای و قهوه به نام تاسیوگرافی (Tasseography) شهرت دارند که از لغت عربی”طاسه” به معنای فنجان گرفته شده است. فال بینی با قهوه به خصوص در میان اهالی یونان، ایران، ارمنستان، روسیه و یوگوسلاوی رواج دارد.

مطالعه کتابهایی که در آن به معنای نمادها و نشانه ها میپردازد میتواند در یافتن و تعبیر این نشانه ها موثر باشد. در مطالب بعدی بیشتر به سمبولیسم یا رمزگرایی خواهیم پرداخت اما در اینجا معنای تعدادی از رایج ترین نقوش و نمادها را برایتان مینویسیم: