صفحه نخست » گزارش ویژه » جذاب

گاوچرانی در آسمان


این صورت فلکی بادبادک مانند، نمایش دهنده پیکر مردی است که به دنبال خرس بزگ (دب اکبر )می دود و دارای اسطوره های کهن متعددی است. عده ای گاوران را تاریخی ترین صورت فلکی خطاب کرده اند که این موضوع نشان دهنده توجه تمدنهای گذشته به این صورت فلکی است.
گاوران(عوا) در میان اعراب به عنوان یک ماده گرگ شناخته می شد، اما برخی از اقوام، او را به عنوان یک سگ پارس کننده می شناختند. هومر نیز در ادیسه اش، گاوران را به منزله مردی متصدی حمل و نقل یا راننده یک ارابه سنگین و بزرگ معرفی کرده است. باور کهن دیگری بیان می دارد که عوا چون مردی دونده و نیزه به دست تصور شده است. دو سگ شکاری به نام های آفریون و چارا نیز با او همراه هستند که به صورت فلکی تازی ها تعلق دارند.

افسانه ها

این که گاوران دقیقا چه کسی بوده است به طور دقیق مشخص نیست. بر اساس یکی از افسانه های یونانی، او پسر الهه زراعت است. هنگامی که او تلاش زیاد مردم زمین را برای به دست آوردن غذا دید به فکر کمک به آن ها افتاد. به همین دلیل گاوآهنی ساخت و به زمین فرستاد. مردم نیز به کمک آن، زمین های خود را شخم زده و از راه کشاورزی غذا تهیه کردند. ایزدان نیز به پاس این خدمت، عوا را به آسمان بردند و در کنار دب اکبر جای دادند.

در افسانه دیگری آمده است که عوا، فرزند زئوس و کالیستو است. بنا به تقدیری که برای او تعیین شده بود، وی بدون پول به همراه برادر خود رهسپار سرنوشت خویش شدند. او یک گاوآهن اختراع کرد که توسط آگزن هدایت می شد. گاوران، زمین خود را با آن شخم زد تا توانست زندگی آراسته و محبوبی برای خود ایجاد کند. وقتی کالیستو تلاش پسرش را دید، بسیار خشنود و راضی شد و زئوس را ترغیب کرد تا گاوران را به همراه گاوآهنش به آسمان بفرستد و در آن جا جاودانه گرداند.
به هر حال رومیان باستان صورت فلکی عوا را قبل از هر چیز، شبانی می دانستند که خیش یا گاوآهنی را که توسط گاومیش ها کشیده می شد اختراع کرده بود. به این ترتیب این صورت فلکی سیر تکاملی زندگی بشر از زندگی کوچ نشینی به جامعه ساکن در یک منطقه را نیز نمایش می دهد.
عوا چه ارتباطی با دب اکبر دارد؟

معروفترین افسانه یونانی دب اکبر که به گونه های مختلفی روایت می شود و در بالا نیز گونه ای دیگر از آن را خواندید، افسانه زئوس و کالیستوی زیباست. پدر خدایان، زئوس، عاشق این دختر زیبا شد و با او ازدواج کرد. کالیستو از زئوس پسری به نام «آرکاس» به دنیا آورد که بعدها شکارچی ممتازی شد. هنگامی که «هرا»، همسر زئوس، از داستان عشق و عاشقی شوهرش با کالیستو خبردار شد، بسیار خشمگین شد و کالیستو را به صورت خرسی ماده درآورد. روزی آرکاس این خرس ماده را دید و می خواست آن را شکار کند. او خبر نداشت که این خرس در واقع مادر خود اوست. هنگامی که او تیر را پرتاب کرد زئوس موفق شد تیر آرکاس را در آخرین لحظات از مسیرش منحرف سازد. زئوس برای این که در آینده از کالیستو محافظت کند، آرکاس را به خرس نر جوانی تبدیل کرد و مادر و پسر را به آسمان به شکل صورت های فلکی دب اکبر و دب اصغر انتقال داد.
بر اساس افسانه ای دیگر، می گویند زئوس خود، کالیستو را به شکل خرس ماده ای درآورده است و پسرش یعنی آرکاس را برای محافظت از مادر به شکل صورت فلکی عوا درآورده است. این چنین است که این دو همیشه در کنار یکدیگر هستند.
چگونگی پیدا کردن عوا در آسمان

با توجه به افسانه ای که در بالا مطرح شد صورت فلکی عوا را باید در کنار دب اکبر بیابید. برای این کار مطابق شکل زیر دسته ملاقه دب اکبر را به صورت معکوس امتداد دهید تا به ستاره سماک رامح از صورت فلکی عوا برسید. بعد از پیدا کردن سماک رامح، یافتن تصویر قیفی شکل صورت فلکی عوا کار چندان مشکلی نیست!

ستاره ها

سماک رامح، ستاره الفا از این صورت فلکی است که نام انگلیسی آن مشتق از لغت arktouros به معنای «نگهبان خرس» در واقع اشاره ای به خرس بزرگ آسمان است. سماک رامح چهارمین ستاره درخشان در کل آسمان و یکی از معدود ستارگان درخشان زرد، نارنجی است که می توان آن را به راحتی تشخیص داد. بقیه ستارگان عوا به نسبت کم فروغ هستند.
بهترین زمان برای مشاهده این صورت فلکی چه فصلی است؟

صورت فلکی عوا در 25 خرداد به نصف النهار آسمان می رسد و به نوعی در سرسو قرار می گیرد. شما می توانید این صورت فلکی زیبا را در قصلهای بهار و تابستان و مخصوصا ماه های اردیبهشت، خرداد و تیر به راحتی در آسمان مشاهده کنید