صفحه نخست » گزارش ویژه » دنیای حیوانات

به‌نظر می‌رسد با تبدیل شدن امنیت غذایی جهان به یک بحران، استفاده از محصولات غذایی اصلاح شده ژنتیکی باید در دستور کار قرار بگیرد. هرچند در مورد زیست‌فناوری و استفاده از آن در تولید مواد غذایی، هیاهوی زیادی به راه افتاده؛ اما این روش می‌تواند تا حد زیادی به بحران غذایی کره زمین پاسخ دهد.
ابوالفضل کریمی: نزدیک به یک میلیارد انسان غذای کافی برای خوردن ندارند. منابع آبی محدود است، هزینه‌های انرژی در حال بالا رفتن است، تقریبا تمام زمین‌های کشاورزی به زیر کشت رفته‌اند و تغییرات آب‌وهوایی می‌تواند آسیب زیادی به بعضی از بخش‌های تولیدی محصولات غذایی وارد کند. به این ترتیب تا سال 2030 ما نیاز داریم تولید محصولات کشاورزی را تا 50 درصد افزایش دهیم. اما چگونه؟
به گزارش بی‌بی‌سی، تامین امنیت غذایی نیازمند راه‌حل‌هایی برای بسیاری از مشکلات متنوع است. در آمریکا و اروپا دانه‌های باکیفیت‌تر میزان تولید محصولات را تا 10 درصد یا بیش‌تر افزایش می‌دهد و علاوه بر آن، نیاز به آفت‌کش‌ها نیز کم‌تر می‌شود. اما دانه‌های باکیفیت فقط زمانی می‌توانند به کشاورزان فقیر آفریقایی کمک کنند که آن‌ها به منابع آبی کافی، کودها و علاوه بر آن جاده‌هایی برای انتقال محصول برای فروش دسترسی داشته باشند.
استفاده از روش‌های بهتر کشاورزی نیز می‌تواند به عنوان بخشی از راه حل مورد توجه قرار گیرد که نیاز به سرمایه‌گذاری در بخش فناوری و نیروی انسانی دارد.
خوشبختانه بعد از 25 سال، به نظر می‌رسد سیاستمداران توجه جدی‌تری به روش‌های نوین برای تامین مایحتاج غذایی پیدا کرده‌اند.
پروفسور جاناتان جونز در این باره گفت: «ما می‌خواهیم تاثیرات محیطی را به حد‌اقل برسانیم ، اما در عین حال در میزان تولید محصولات غذایی نیز خللی وارد نشود. بهترین کاری که می‌توانیم انجام دهیم، این است که زمین‌های کمتری را به زیر کشت ببریم و قسمت بیش‌تری را برای حیات وحش کنار بگذاریم. اما درعین حال ما باید غذای کافی نیز تولید کنیم که این به معنای افزایش بهره‌وری تولید است. برای رسیدن به این هدف روش‌های زیادی وجود دارد، مانند استفاده از روش‌های نوین آبیاری، کودهای شیمیایی، متدهای جدید کشاورزی و انتخاب درست دانه‌ها».
روش ساده
«ما می‌توانیم تولید محصولات را با روش‌های جدید پرورش و نگهداری از گیاهان که هر سال با روش‌های ژنتیکی بهبود پیدا می‌کند و هم‌چنین با اصلاح ژنتیکی افزایش دهیم. من تولید گیاه‌های اصلاح نژاد شده را در سال 1983 / 1362 و در یک کارخانه در کالیفرنیا تحت پروژه‌ای به نام علوم ژنتیکی پیشرفته آغاز کردم».
«در اولایل دهه 1980 / 1360 ما در مورد اثرات بالقوه و ناشناخته استفاده از این روش دچار تردید بودیم، اما بعد از 27 سال ما متوجه هیچ مورد هشدار دهنده و نگران‌کننده نبوده‌ایم. ما یک گیاه را که به طور معمول دارای 30هزار ژن است، انتخاب می‌کنیم؛ چند ژن دیگر به آن اضافه می‌کنیم و به این ترتیب آن گیاه در برابر حمله حشرات یا علف‌های هرز یا بیماری‌های مقاوم می‌شود و یا به طور کارآمدتری از منابع آبی استفاده می‌کند. این ژن‌ها هم‌چنین می‌تواند میزان مواد مغذی برای انسان را هم افزایش داده، نسبت به کودهای شیمیایی پاسخ بهتری داشته باشند و یا منجر به تولید بیش‌تر محصول شوند».
«البته ما می‌توانیم همه فواید بالا را در یک گیاه جمع کنیم و نهایت استفاده را از روش اصلاح ژنتیکی ببریم. نتایج استفاده از این روش‌، افزایش تولید محصولات کشاورزی، کاهش استفاده از مواد شیمیایی و کاهش اثرات مخرب روی محیط زیست و زمین‌های کشاورزی خواهد بود».
«در روش اصلاح ژنتیک تجاری، ممکن است صدها ژن جدید برای استفاده معرفی شده باشند که هر کدام در یک گیاه خاص به کار گرفته شده و آزمایش می‌شود. برای استفاده از این روش با اهداف تجاری، باید یک ژن پایدار، ساده و مناسب به گیاهان وارد شود و بدون آسیب رساندن به گیاهان بتواند به طور موثر خصوصیات گیاه را به طور مناسب تغییر داده و این خصوصیات را به صورت ارثی به نسل‌های بعد نیز منتقل کند».
رشد تقاضا
اصلاح ژنتیکی موثرترین فناوری در کشاورزی است که در حال حاضر به سرعت استفاده از آن افزایش پیدا می‌کند. 40میلیون کشاورز در بیش از 135میلیون هکتار زمین کشاورزی در حال کشت محصولات اصلاح شده ژنتیکی هستند. این رقم هر سال 10درصد افزایش پیدا می‌کند و این روند نزدیک به یک دهه‌ است که با همین سرعت ادامه دارد.
با این روش، استفاده از انواع آفت‌کش‌ها نزدیک به 200هزار تن کاهش پیدا کرده است؛ چرا که گیاهان اصلاح شده ژنتیکی در برابر حشرات مقاومت پیدا کرده‌اند. با این اوصاف چه کسی می‌تواند بگوید که اصلاح ژنتیکی چیز بدی است؟
در حال حاضرتعداد ماهی‌های دریاها برای تامین اسیدهای چرب امگا 3 مورد نیاز همه انسان‌ها در رژیم غذایشان کافی نیست، اما ما می‌توانیم دانه‌های روغنی را طوری اصلاح کنیم که این ماده غذایی را در زمین‌های کشاورزی برای ما تولید کنند. هم‌چنین با محافظت از گیاهان در برابر کرم‌های ریشه، گیاهان می‌توانند مواد مغذی و آب بیش‌تری را از زمین جذب کنند که این به معنای کاهش اتلاف محصولات کشاورزی است.
نگرانی‌های بی‌مورد
برخی نگران آن هستند که غذاهای اصلاح شده ژنتیکی ممکن است برای سلامت انسان مضر باشند؛ اما تاکنون هیچ اطلاعاتی که از این نظریه دفاع کند ارائه نشده است. در کشور آمریکا که بسیاری از غذاهای فرآوری شده شامل ترکیباتی از محصولات اصلاح شده ژنتیکی هستند، هنوز هیچ کس دچار مشکلات ناشی از اصلاح ژنتیکی نشده است.
بعضی تصور می‌کنند اصلاح ژنتیکی برای محیط مضر است. اما ایده‌آل‌گرایی در کشاورزی مشکلی را حل نمی‌کند. مردم نیاز به راه‌حل‌هایی دارند که کم‌ترین اثر بد را برای آن‌ها به همراه داشته باشد. در هر حال بیشینه‌سازی تولید و بهره‌وری زمین‌های کشاورزی بسیار بهتر از زیر کشت بردن زمین‌های بیش‌تر است تا بتوان محصول بیش‌تری تولید کرد.
برخی می‌گویند اصلاح ژنتیکی خطرات زیادی دارد، اما نمی‌توانند بگویند این خطرات واقعا چه هستند. برخی می‌گویند اصلاح ژنتیکی باعث قطع درختان جنگلی در برزیل شده، اما در صورتی‌که محصولات کشاورزی کمتر تولید شوند، نیاز به قطع درختان برای تامین نیازهای اروپا و چین بیش از این افزایش پیدا خواهد کرد.
به هر حال ما به روش‌های جدید و فناوری‌های به روزی نیاز داریم تا بتوانیم نیاز روز افزون انسان را پاسخ دهیم و استفاده از اصلاح ژنتیکی نیز یکی از این روش‌ها خواهد بود.

__________________