صفحه نخست » گزارش ویژه » تاریخی

---

حکیم مهر - انسانها از زمان آغاز جنگها در تاریخ از حیوانات مختلفی برای کمک در مبارزه استفاده کرده اند و امروز ارتشهای مختلف از دامنه گسترده تری از موجودات زنده برای فعالیتهای مختلفی از ردیابی بمبها گرفته تا گشت زنی ساحلی استفاده می کنند.
این موضوع با در نظر گرفتن اینکه حیواناتی مانند اسبها، سگها و دیگر جانداران با هدف حضور در مبارزات انسانی تکامل نیافته اند، جالب توجه است. تا به حال طراحی های طبیعت نه تنها در برابر گذر زمان و فرسودگی مقاومت نشان داده است، بلکه الهام بخش انسانها نیز بوده است تا انرژی خود را از طریق ساخت مشابه های مکانیکی هدایت کرده و یا ذخیره کنند.
در ادامه تعدادی از جاندارانی که به صورت ناخواسته به سربازان ارتشهای باستانی و مدرن تبدیل شده اند را مشاهده می کنید:
خفاشهای بمب افکن: این پستانداران شب زنده دار پرنده، طی جنگ جهانی دوم در آزمایش عجیبی به کار گرفته شدند. یک دندانپزشک جراح خشمگین از حمله ژاپنی ها به بندر پرل، طرح اتصال بمبهای کوچک و آتشزایی را به خفاشها ارائه کرد. برنامه این بود که این پرندگان کوچک مانند هزاران شعله آتش در سرتاسر شهرهای ژاپن پرواز کرده و همه جا را به آتش بکشند. اما این ایده پس از دریافت مجوز از روزولت با مشکل مواجه شد زیرا بسیاری از 6 هزار خفاشی که ارتش آمریکا از آنها استفاده کرده بود، مانند سنگ از آسمان سقوط کردند و یا متواری شدند. نیروی دریایی آمریکا قبل از پذیرفتن شکست خود، بیش از دو میلیون دلار صرف غلبه بر مشکلات به وجود آمده کرد. در واقع خفاشهای بمب افکن تنها توانستند از پس بمباران روستای شبیه سازی شده ژاپنی، یک آشیانه هواپیمای آمریکایی ها و خودروی یک ژنرال ارتش بر آید. امروزه محققان پنتاگون در حال مطالعه بر روی مکانیک پرواز خفاشها هستند تا بتوانند از آن برای ساخت هواپیماها و روباتهای جاسوس آینده الهام بگیرند.
سوار نظام شترها: شترها در ارتشهای مدرن نقش چندان جدی به عهده ندارند اما زمانی بود که سواره نظامهایی از شترها در مناطق خاصی از جهان به وجود آمده و مورد استفاده قرار می گرفته است. در زمانهای قدیم شترها بیشتر در صحراهای آفریقای شمالی و خاورمیانه استفاده می شدند زیرا این حیوانات به توانایی بالا در دوام آوردن در شرایط خشک و بی آب شهرت دارند. همچنین گفته می شود که بوی شترها، حتی اگر خود دشمن را نمی ترساند، موجب وحشت اسبهای سواره نظامهای دشمن می شده است. پارتها و ساسانیان گاه به صورتی زیرکانه شترهای خود را با استفاده از زره های قدیمی پوشش می داده اند و جنگجویان عرب نیز هنگام تاخت و تاز و حمله به قبیله های دیگر و یا هنگام فتح خاورمیانه یا شمال آفریقا توسط مسلمانان بر شترها سوار بوده اند. نقش شترها در کارزارها با توسعه سلاح های گرم در دهه 1700 و 1800 کم رنگ تر شد اما تا زمان جنگ جهانی اول نیز نشانه هایی از حضور این جانداران در میدانهای جنگ دیده شده است.
زنبورهای خشمگین: زنبورهای نیش دار در صورت تحریک و خشمگین شدن می توانند سلاحهای تاثیرگذار و آزاردهنده ای به شمار روند. یونانیان باستان، رومی ها و دیگر تمدنها گاه از حشراتی مانند زنبور به عنوان سلاحی جنگی استفاده می کردند تا نفرات دشمن را بترسانند. گاه محاصره کنندگان کندوهایی مملو از زنبور را با کمک منجنیق به سوی دیوارهای شهرهای تحت محاصره پرتاب می کردند و مدافعان یونانی نیز با استفاده از همین کندوها مهاجمان را به رگبار می بستند. حتی گاهی ساکنان منطقه ترابوزان در ترکیه سربازان رومی تحت فرمان پومپی را به وسیله انبوهی از زنبورهای سمی مورد هجوم قرار می دادند و منجر به عقب نشینی سربازان مسموم و از خود بی خود رومی می شدند. از اخیر ترین موارد استفاده از زنبورهای خشمگین در جنگها می توان به به فتح قلعه ها در قرون وسطی، جنگ جهانی اول و جنگ ویتنام اشاره کرد. امروزه دانشمندان کاربرد بسیار صلح جویانه ای را برای زنبورها یافته اند و از آنها برای ردیابی معادن استفاده می کنند.
شیرهای دریایی نگهبان: شیرهای دریایی کالیفرنیا که در کنار دلفینها و والهای خاویار در خدمت نیروی دریایی آمریکا قرار دارند، با حضور در برنامه پستانداران دریایی به شهرت عجیبی رسیده اند. پستانداران دریایی از دید در تاریکی و شنوایی زیر آبی خارق العاده ای برخوردارند و می توانند با سرعت 40 کیلومتر بر ساعت شنا کرده و یا به صورت متوالی در اعماق بالا شیرجه بزنند. نیروی دریایی آمریکا بر اساس همین توانایی ها شیرهای دریایی را به عنوان نیروهای مین جمع کن آموزش داده است که می توانند مینهای دریایی را شناسایی و نشانه گذاری کنند. این جاندارن حتی قادرند به قواصان یا مضنونین پابندهای مخصوصی بزنند تا افراد نیروی دریایی بتوانند این مضنونین را به سطح آب بکشانند. نیروهای ویژه شیرهای دریایی به دوربینهای پیشرفته ای مجهزند که تصاویر زنده را از زیر دریا در اختیار انسانها قرار می دهند. تنها یکی از این شیرهای دریایی، دو مربی و یک قایق لاستیکی می تواند جایگزین یک ناو کوچک، سرنشینان و قواصانی شود که در بستر اقیانوس در جستجوی جسمی خاص هستند.
کبوترهای نامه بر: در بخش بزرگی از تاریخ نبردهای انسانی، کبوترهای پیغام رسان با توجه به توانایی لانه یابی و مسیریابی قوی که به آنها این قدرت را می دهد پس از طی کردن صدها کیلومتر به راحتی به خانه بازگردند، پیامهایی مهم و تاریخی را از مقامات و ژنرالهای ارتشهای مختلف حمل کرده اند. اما این پرندگان زیبا در طول جنگ جهانی اول، زمانی که نیروهای متفقین از بیش از 200 هزار کبوتر استفاده کردند، به شهرتی باورنکردنی رسیدند. حتی یکی از این کبوترها به نام Cher Ami (دوست عزیز) به دلیل حمل 12 پیام به استحکامات وردن در فرانسه مدال افتخار "کروکس دی گوئر" (عبور از جنگ) فرانسه را دریافت کرد. Cher Ami آخرین پیام خود را با وجود جراحت شدید گلوله به مقصد رساند و عنوان ناجی گردان گمشده هفتاد و هفتمین لشگر پیاده نظام آمریکا که توسط نیروهای آلمان از هم گسیخته شده بود را دریافت کرد. پیشرفت در تکنولوژی ارتباطات نیاز به این پرندگان را که در جهان سمبلی برای صلح به شمار می روند، در میدانهای جنگ از بین برده است.
دلفینهای نیروی دریایی: از دهه 1960 تا کنون دلفینهای پوزه بلند در کنار شیرهای دریایی در گشت زنی سواحل کمک حال نیروی دریایی آمریکا بوده اند. این جانداران از حسگرهای پیچیده بیولوژیکی خود برای جستجوی مینهای دریایی استفاده می کنند. یک دلفین صداهای تیک مانندی از خود ایجاد و به اطراف منتشر می کند که این اصوات با برخورد با اجسام اطراف به سوی خود جاندار بازمی گردند. این کار تصویری ذهنی از جسم را در دلفینها به وجود می آورد که در نهایت می تواند گزارش آنچه دیده است را با کمک سوال و جوابهای "آری و خیر" به انسانها انتقال دهد. مربیان این دلفینها همچنین می توانند پاسخ مثبت این جانداران را با فرستادن دلفینها برای نشانه گذاری جسم مورد نظر دریابند. دلفینها همچنین می توانند مهاجمین را نشانه گذاری کنند اما ارتش آمریکا توانایی این جانداران را در استفاده از سلاح انکار کرده است.
فیلهای جنگی: عظیم ترین پستاندار زنده روی زمین با توانایی بالای تخریب صفوف و استحکامات دشمن، ردپای پررنگی را از خود در کارزارهای تاریخی به جا گذاشته است. فیلها از پاها، عاجها و حتی خرطوم خود در از هم پاشیدن لشگرها استفاده می کردند. گاه بر تن این جانداران زره های مخصوص و زوبین انداز پوشانده می شده است. شاید فرمانروایان باستانی هند اولین افرادی بوده اند که فیلها را به عنوان ماشینهای زنده اهلی کرده اند اما پس از آنها ایرانیها نیز در خاورمیانه از فیلها استفاده کردند. اسکندر در نبردهای تاریخی خود با فیلهای زیادی از سپاه مقابل برخورد کرد و به تدریج یونانی ها و رومی ها در زمانهای خاصی از فیلهای جنگی استفاده کردند. اسبها از بو و شکل فیلها هراسان بوده و نیروهای انسانی نیز باید در هنگام مقابله با چنین عظمتی پیآمدهای آن را در نظر می گرفتند. به تدریج استفاده از توپها به عنوان سلاح مخرب نقش جنگجویانه فیلها را در تاریخ جنگهای بیهوده و خونین انسانها به پایان رساند.
قاطرهای ارتشی: قاطرها در طول تاریخ جنگهای انسانی نقشی کم سرو صدا اما حیاتی به عهده داشته اند زیرا وظیفه حمل و نقل سلاح، غذا و دیگر مایحتاج نیروهای نظامی را به عهده آنها می گذاشته اند. این جاندارن برای حمل بار به اسبها برتری دارند زیرا از توان بدنی بالاتری برخوردارند. همچنین این جانداران نسبت به اسبها از هوش و بی میلی بیشتری برای نافرمانی برخوردارند. لژیونهای رومی در ازای هر 10 نیرو یک قاطر به همراه داشتند و ناپلئون بناپارت نیز برای عبور از کوهستان آلپ بر یک قاطر سوار شده بود. ارتش آمریکا در طول جنگ جهانی اول به تنهایی از 571 هزار اسب و قاطر استفاده کرده بود که در حدود 68 هزار راس از این جانداران در نبردها از بین رفته بودند. امروزه نیز بخشهای مختلفی از نیروهای نظامی آمریکا برای حمل و نقل تجهیزات از میان کوهستانها از این جانداران استفاده می کنند.
سگهای جنگ: از هزاران سال پیش تا کنون نسلهای بزرگی از سگهای جنگی در میدانهای جنگ به عنوان نگهبانان مدافع برای ملیتهای مختلف از مصری ها گرفته تا بومیان آمریکا خدمت کرده اند. رومی ها سگهای جنگی خود را به نوعی قلاده میخدار و زره مجهز می کردند و جنگجویان اسپانیایی نیز در حین حمله و تهاجم آمریکای جنوبی در دهه 1500 از سگهای جنگی زرهپوش استفاده می کرده اند. بسیاری از قومهای اروپایی نیز در مبارزات خود در طول قرون وسطی از سگهای جنگی استفاده می کردند، اما گسترش جنگ افزارهای متعدد نقشهای متعدد این جانداران را کاهش داد و اکنون سگها بیشتر به عنوان ماموران ردیاب بمب و مواد منفجره به کار گرفته می شوند.
اسبها: شاید هیچ جانداری به اندازه اسب در تاریخ جنگهای انسانی تاثیرگذار نبوده باشد. انسانها در حدود 5500 سال پیش اسبها را در قزاقستان اهلی کردند و گسترش اسبها در میان اروپا-آسیا استفاده از آنها را در میدانهای بزرگ جنگ افزایش داد. مصری ها و چینی های باستان قبل از ابداع زین و رکاب کاربردی از ارابه های اسبدار به عنوان پایگاهی ثابت برای جنگیدن استفاده می کردند. شوالیه های زره پوش و اسب سوار حملات مخربی را به نیروهای مهاجم وارد می کردند. ثبات و پایداری که زین و رکاب به جنگجویان می بخشید به مغولها توانایی تیراندازی و نشانه گیری دقیق از روی زین اسب را می داد و در نهایت نیروی محرکه کافی برای تهاجم به جهان شناخته شده زمان خودشان را فراهم آورد. جایگاه اسبها به عنوان ابزار و وسیله نقلیه جنگی تا زمان آغاز دوره جدید جنگها، زمانی که تانکها و ماشینهای زره پوش ساخته شدند دچار تزلزل نشد