صفحه نخست » گزارش ویژه » سلامت

روزنامه‌ها گاهی به اتفاقات مرگباری اشاره می‌کنند که بر اثر خشمی ‌آنی ایجاد شده‌اند. تا به حال چند بار در حالی که رگ‌های گردنتان از شدت عصبانیت بیرون زده بوده کاری انجام داده‌اید و بعدا از انجامش به شدت پشیمان شده‌اید؟ چرا عصبانی می‌شویم؟ و چقدر می‌توانیم خشم خود را کنترل کنیم؟ اینها سوال‌هایی است که ممکن است گاهی از خود پرسیده باشید. بهتر است کمی‌ هم بدون هیچ عصبانیتی به خشم فکر کنیم و آن را بشناسیم.

خشم یکی از هیجان‌های پیچیده انسان است. خشم واکنشی متداول نسبت به ناکامی‌ و بدرفتاری است. همه ما در طول زندگی با موقعیت‌های خشم‌برانگیز روبه‌رو شده‌ایم. اشکال خشم این است که اگر چه بخشی از زندگی است ولی ما را از رسیدن به اهداف‌مان باز می‌دارد.
ارایه تعریفی واضح و مشخص از خشم بسیار دشوار است، زیرا افراد از نظر زمان و علت خشم و شیوه واکنش به آن کاملا‌ متفاوت هستند. هیجان‌هایی که اغلب با خشم همراه هستند، عبارتند از: عصبانیت، خشونت،‌ خصومت،‌ کینه‌توزی،‌ غضب،‌ تنفر، ‌تحریک، ‌حساسیت، ‌تحقیر و رنجش. چون تعاریف و تجربیات ما از این احساسات متفاوت است،‌ توصیف دقیق آنها غیرممکن است.

● چرا افراد خشمگین می‌شوند؟
تصور اینکه فرد در معرض تهدید، خسارت، آسیب، از دست رفتن شخصیت، عزت نفس، سلامتی و غرور است می‌تواند فرد را خشمگین کند. همچنین انتظارات نا به جا از دیگران، ناکامی‌ها و پایمال شدن حقوق دلیلی برای خشمگین شدن است.
همه افراد به یک اندازه در معرض خشم نیستند. در هنگام خستگی،‌ بیماری و درد، آستانه ظهور خشم کاهش می‌یابد. همچنین، افرادی که اعتماد به نفس پایینی دارند؛ تحملشان نسبت به ناکامی‌ها اندک است؛ از مورد انتقاد واقع شدن هراس دارند و همچنین کسانی که تصور می‌کنند باید همیشه با صلابت، شجاع، قدرتمند وقوی به نظر برسند بیش از سایرین خشم را تجربه می‌کنند.

● عوارض جسمی خشم
اتفاقاتی که متعاقب خشمگین شدن در بدن ایجاد می‌شوند عبارتند از : تنفس سریع، متوقف شدن سیستم گوارش که یکی از بدترین پیامدهای خشم است، آزاد شدن ذخایر گلوکز از کبد، ترشح کورتیزول و سرکوب سیستم ایمنی، افزایش هورمون تستوسترون در مردان، تسریع و تشدید حرکات و گفتار، سفت شدن عضلات، گشاد شدن چشم‌ها، سرخ شدن چهره و انتقال جریان خون از پوست، کبد، معده و روده به سمت قلب، سیستم عصبی مرکزی و عضلات. افرادی که سریع کنترل خود را از دست داده و خشمگین می‌شوند در درازمدت دچار مشکلاتی از قبیل اختلالات پوستی، قلبی‌عروقی، گوارشی، نارسایی سیستم عصبی، تشدید علایم بیماری موجود در بدن، آرتروز و سکته قلبی می‌شوند. پس باید بتوانند خشم خود را کنترل و مدیریت کنند.

● راه‌های کنترل خشم
برای مدیریت خشم نکته مهم شناخت این مساله است که چه وقت خشم برای شما مشکل ایجاد می‌کند و زندگی شما را به طور جدی به خطر می‌اندازد و در مواقع روبه‌رو شدن با آن، چگونه می‌توان با آن مقابله کرد. برای این کار به راه حل دو مرحله‌ای ما توجه کنید:
▪ اول: بررسی منطقی بودن علل خشم: یک نقطه خوب برای آموختن شیوه مقابله با خشم تجزیه و تحلیل ارزیابی‌های اولیه است. وقتی ارزیابی اولیه از رویدادی ناخوشایند و مشکل‌ساز به عمل می‌آورید، باید معین کنید آیا مساله ارزش ناراحت شدن را دارد یا نه؟ ‌اینجاست که می‌توانید از مهارت‌های تفکر منطقی خود، ‌بهره‌مند شوید. همه ما خواسته‌ها و تقاضاهای غیرمنطقی از زندگی داریم و انتظار داریم که دیگران همیشه با ما خوب رفتار کنند، ‌چون در غیر این صورت خشمگین می‌شویم.
پس،‌ شما باید خواسته‌های غیرمنطقی خود را بشناسید و آنها را به خواسته‌های واقع‌بینانه‌تر تبدیل کنید تا با دلایل غیرمنطقی خشمگین نشوید.

▪ دوم: استفاده از روش خود آرام‌سازی برای حفظ کنترل خود در مواردی که مورد بی‌حرمتی قرار گرفته‌اید: وقتی عصبانی هستید استفاده از مهارت خود آرام‌سازی بسیار مفید و اثربخش است.

برای این کار در حالت راحتی دراز بکشید یا بنشینید. چند نفس عمیق و آرام بکشید. طوری که پر شدن ریه‌هایتان از اکسیژن را احساس کنید. آرام و آهسته نفس بکشید (نفس‌های عمیق و آرام). به خودتان بگویید: «نفس عمیق بکش... نگه‌دار... بیرون بده»
تمام افکار و نگرانی‌های خود را از ذهنتان خارج کنید. فقط نفس آرام بکشید و همان‌طور که به نفس‌های عمیق و آرام خود ادامه می‌دهید، به پاهایتان توجه کنید. عضلات پاهایتان را یا با هم یا یکی‌یکی سفت کنید. آنها را چند ثانیه به این حالت نگه دارید و سپس رها کنید. وقتی عضلات پاها شل می‌شوند،‌ خون به راحتی در آنها جریان می‌یابد، به همین دلیل در پاهایتان احساس گرمی‌ می‌کنید. سپس روی بازوها و دست‌هایتان تمرکز کنید. دست‌هایتان را با هم یا یکی‌یکی سفت کنید. همین کار را با بازوهای خود انجام دهید. بعد از اینکه چند بار بازوها و دست‌های خود را سفت و شل کردید، ‌همه تنیدگی آنها را خارج کنید. یعنی آنها را به حالت شل رها کنید.

حال برگردن و شانه‌هایتان تمرکز کنید. شانه‌های خود را بالا بکشید و عضلات گردن و شانه را سفت کنید. اگر برای مدتی در این حالت بمانید، ‌عضلات گردنتان سفت می‌شود و پشتتان درد می‌گیرد. این کار را چند بار تکرار کنید. با شل کردن عضلات شانه و گردن متوجه تفاوت بین عضلات شل و تنیده می‌شوید. یادگیری طرز تشخیص تنیدگی، مهارت باارزشی است زیرا با این عمل می‌توانید متوجه شوید که چه وقت تمرین آرام‌سازی روی شما اثر می‌گذارد. به نفس عمیق و آرام ادامه دهید. حال به عضلات چهره تان تمرکز کنید. عضلات چانه‌تان را سفت کنید. احتمالا از اینکه می‌بینید چقدر این عضلات سفت هستند، ‌تعجب خواهید کرد. چشم‌هایتان را محکم ببندید و به شدت اخم کنید. حال عضلات چهره‌تان را کاملا شل کنید. جریان خون را وقتی چهره‌تان شروع به گرم شدن و راحت شدن می‌کند،‌ احساس می‌کند. به نفس کشیدن آرام و عمیق ادامه دهید،‌ در این حالت همه قسمت‌های بدنتان در حالت آرامش و راحتی قرار می‌گیرند.
بنابراین، خود آرام‌سازی مهارتی است که می‌توانید با استفاده از آن، ‌کارهای خوبی برای خودتان انجام دهید. این فرصتی است تا شما از ناملایمات زندگی روزمره فرار کنید؛ ‌زمانی است تا در درونتان، آرامش را بیابید و به بدنتان اجازه دهید تا کار خارق‌العاده خود را انجام دهد.