رابطه بین غذا و خلق و خو که برخی به آن «مود» می‌گویند موضوع مطالعات متعددی هم در سطح جانوری و هم انسانی بوده و ثابت شده است كه بین این دو ارتباطی فراوان وجود دارد. می‌توان گفت تغذیه به چند شکل می‌تواند روی مود اثر بگذارد....
یکی به وعدههای غذایی و حجم آن مربوط می‌شود و دیگری از نظر ترکیب غذا. در ضمن، مطالعات نشان داده‌ا‌ند تاثیری که تغذیه بر مود می‌گذارد در واقع در اثر تاثیری است که بر میانجی‌های عصبی اعمال می‌کند. در بین میانجی‌های عصبی می‌توان به سروتونین، دوپامین و نوراپی نفرین اشاره کرد كه سروتونین مهم‌ترین آنهاست. بنابراین عادات غذایی هستند كه میتوانند اثر مثبت و یا منفی بر خلقوخو داشته باشند .با رعایت این نکات همیشه روی مود باشید :
1 مراقب نظم غذایی باشید!
توصیه‌‌ای که ما متخصصان تغذیه به همه افراد چه سالم و چه بیمار داریم داشتن نظم در وعدههای غذایی است. این مساله بسیار اهمیت دارد و روی خلق‌و‌خوی افراد تاثیر می‌گذارد. در افرادی که نظم غذایی مناسبی ندارند، مثل کارمندان به ویژه کارمندان بانک که به لحاظ شرایط حرفه‌ای خود ممکن است صبحانه بخورند یا خیر یا خیلی سریع صبحانه‌ای جزیی میل كنند، این موضوع دقیقا روی مودشان تاثیر می‌گذارد. این افراد با دسته زیادی از افراد در ارتباطند و بار روانی سنگینی روی آنهاست و در نتیجه کم تحمل می‌شوند و حتی از کوره درمی‌روند.
عین این مساله را به شکل دیگر در راننده‌ها به ویژه رانندگان اتوبوس می‌بینیم. کار این افراد از صبح زود شروع می‌شود و اکثرا وعدههای منظم غذایی ندارند و گرچه اکثرا افراد مهربانی در خانه هستند، سرکار به دلیل بار روانی که در کار وجود دارد و به بی‌نظمی غذایی اضافه می‌شود، پرخاشگر می‌شوند و دست خودشان هم نیست.
جالب است بدانید كه به صورت تجربی هر انسانی در زندگی روزمره شاهد این مساله بوده است. یک مثال بارز ارتباط وضعیت تغذیه و به ویژه عادات غذایی با خلقوخو در ماه مبارک رمضان است که به هر حال به نوعی افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. همین که نظم غذایی افراد به هم می‌خورد دست‌کم در هفته اول تغییراتی در افراد نظیر خواب‌آلودگی و خستگی بروز می‌کند تا زمانی که فرد با وعدههای جدید غذایی سازش پیدا کند. البته راه‌حل این مساله دست هر یک از ماست. به طوری که با میان‌وعده‌های کوچک مثل میوه‌ها که قابل حمل و صرف در زمان کوتاه هستند یا با مصرف یک ناهار سبک به شکل ساندویچ ساده می‌توان جلوی این مسایل را گرفت. منظور از ناهار، مصرف غذاهای سرخ‌شده یا غوطه‌ور در روغن نیست. ناهار می‌تواند نان و پنیر یا یک تکه سینه مرغ باشد که در زمان کوتاه ظرف نیم‌ساعت با آرامش صرف شود.
2 وعدههای حجیم نخورید!
وعدههای غذایی حجیم که بخشی از آن به نظم غذایی ارتباط دارد، می‌تواند تاثیر نامطلوبی بر خلقوخو بگذارد. کسانی که فاصله زمانی بین مصرف صبحانه و ناهارشان طولانی می‌شود و درنهایت یک وعده حجیم به عنوان ناهار دریافت می‌کنند، حالت پری ، سنگینی و خواب‌آلودگی شدیدی پیدا می‌کنند و از محیط اجتماعی که فرد باید با آن تعامل داشته باشد، جدا می‌شوند. در ضمن، اگر بعد از صرف صبحانه فرد یک یا دو میان‌وعده داشته باشد، می‌تواند در وعده ناهار مقدار کمتری غذا بخورد و فعال و شاداب باقی بماند.
3 مراقب ترکیبات غذایی باشید!
در این رابطه مطالعات بیشتری صورت گرفته است. مشخص شده ترکیب غذا روی 3 میانجی نامبرده به ویژه سروتونین تاثیرگذار است. مثلا غذاهایی که سهم کربوهیدرات به ویژه کربوهیدرات ساده بالایی دارند، میتوانند در کوتاه‌مدت هم اثر خوبی داشته باشند و هم بد که البته توضیح آن کمی پیچیده است. اگر توجه کرده باشید مصرف شکلات شادی‌بخش است. در واقع مصرف شکلات سبب رها شدن اندروفین می‌شود که خواص شبه تریاکی دارد و حالت خوشایندی به فرد دست می‌دهد. اما این حالت گذراست و مصرف زیاد مواد کربوهیدراتی مثل انواع پاستاها که قند بالایی دارند سبب ایجاد تغییراتی در سطح میانجی‌های عصبی می‌شود که درنهایت حالت خستگی ، خمودگی و خواب‌آلودگی ایجاد می‌کند. مطالعاتی که روی افزایش دریافت پروتئین، صورت گرفته نشان داده اند که مصرف زیاد پروتئین سبب پرانرژی بودن بعد از خوردن آنها می‌شود.
در مورد چربی باید گفت، چربی غذا اگر زیاد باشد حالت خمودگی و خستگی را القا می‌کند ولی حذف کامل روغن از غذا نیز کار درستی نیست. رژیم بی‌چربی -یعنی مصرف غذاهای آب‌پز- کار صحیحی نیست. چربی‌ها به چربی خوب و بد تقسیم می‌شوند. 25 تا 30 درصد از کل کالری دریافتی روزانه ما که البته با توجه به شرایط کم و زیاد می‌شود باید از چربی‌های خوب مانند روغن زیتون و روغن مغز دانه‌ها باشد. در مطالعات جانوری دیده شده اگر چربی غذا به شکل شدید محدود شود در سطح چربی‌های خون یا لیکوپروتئین‌ها و میانجی‌های عصبی تغییراتی ایجاد شده و حیوان رفتار تهاجمی و تخاصمی پیدا می‌کند. اینکه این یافته در مورد انسان نیز صحت دارد یا خیر جای بحث دارد اما معلوم است که عدم تعادل در رژیم غذایی پیامدهای مفیدی نخواهد داشت.
4 زیاد گوشت نخورید!
اینکه رژیم پرپروتئین که سهم عمده آن می‌تواند از پروتئین جانوری تامین شود آیا واقعا بر خلقوخو تاثیر می‌گذارد یا خیر هنوز ثابت نشده است ولی به نظر می‌رسد اثر مثبتی نداشته باشد. فراموش نکنیم می‌توانیم عکس این مساله را هم نگاه کنیم یعنی کسانی که روحیه تخاصمی دارند، میل بیشتری به مصرف غذاهای گوشتی دارند. پس برای آنكه خوی خشن پیدا نكنید، در خوردن گوشت زیاده‌روی نكنید.
5 کمبودها را جدی بگیرید!
کمبود ریزمغذی‌ها مطمئنا روی خلقوخو تاثیر می‌گذارد. کمبود ریزمغذی‌ها به ویژه ویتامین‌های گروه B یعنی B2، B6 و نیاسین قطعا اثرهای خیلی بدی بر خلقوخو می‌گذارد و سبب بی‌خوابی می‌شود.
کمبودهای حاشیه‌ای یا تحت بالینی که ضرورتا علامت بالینی ندارند و به طور معمول با تست‌های روتین آزمایشگاهی قابل‌تشخیص نیستند، میتوانند اثرات نامطلوبی بر خلقوخو داشته باشند و عمدتا به دو دلیل ایجاد می‌شوند؛
1- داشتن رژیم غذایی نامناسب مانند مواردی که ذکر شد و عدم تعادل در برنامه غذایی
2- بسته به وضعیت فیزیولوژیک بدن در دوران بارداری یا دوران رشد یا موارد بیماری مانند افزایش دفع که فرد نیاز به دریافت بیشتر این مواد دارد.
کمبودهای حاشیه‌ای وقتی ایجاد شود روی مود تاثیر می‌گذارد و یک متخصص تغذیه با ارزیابی صحیح و ابزارهایی که می‌شناسد، می‌تواند این کمبود را تشخیص دهد و حمایت‌های تغذیه‌ای را شروع کند. البته فراموش نکنید که بخشی از خلقوخو به محیط فرهنگی و اجتماعی افراد بازمی‌گردد . بنابراین در کنار تغذیه، داشتن شیوه صحیح زندگی و ورزش نیز اهمیت ویژه‌ای دارد.