صفحه نخست » گزارش ویژه » زیست محیطی

 : دی اکسید کربن مهمترین گاز گلخانه ای به شمار می رود که ۶۴ درصد گازهای گلخانه ای ناشی از فعالیتهای انسان را شامل می شود و تولید آن همچنان روند صعودی دارد، در حالی که سهم گاز های متان و دی اکسید نیتروژن به ترتیب ۱۸ و ۶ درصد است.

اوایل ماه جاری میلادی، سازمان انرژی ایالات متحده اعلام کرد میزان انتشار دی اکسید کربن این کشور در سه ماه نخست سال جاری میلادی به میزان ۸ درصد کاهش پیدا کرده و به کمترین میزان ثبت شده از سال ۱۹۹۲ تا به حال رسیده است.

این کاهش تا حد زیادی ناشی از زمستان نه چندان سرد اخیر و همچنین افزایش کاربرد گاز طبیعی به جای زغال سنگ قلمداد می شود و البته اتفاق غافلگیر کننده ای نیز نیست، چرا که از سال ۲۰۰۷ که میزان انتشار کربن به ۱۶۴۲ تن (معادل ۶۰۲۲ تن دی اکسید کربن) رسید، بدین سو انتشار کربن در ایالات متحده به میزان ۹ درصد کاهش پیدا کرده است.

دی اکسید کربن مهمترین گاز گلخانه ای به شمار می رود که ۶۴ درصد گازهای گلخانه ای ناشی از فعالیتهای انسان را شامل می شود و تولید آن همچنان روند صعودی دارد، در حالی که سهم گاز های متان و دی اکسید نیتروژن به ترتیب ۱۸ و ۶ درصد است.

متأسفانه کاهش انتشار کربن در امریکا و سایر کشورهای توسعه یافته، با افزایش میزان انتشار این گاز در کشورهای در حال توسعه به خصوص چین همراه شده، به نحوی که به رغم افزایش قیمت نفت در دهۀ اخیر، میزان انتشار کربن در این کشور طی دهۀ نخست هزارۀ جدید از ۹۲۹ تن به ۲۲۴۸ تن افزایش یافته و از اواسط دهۀ مذکور چین به عنوان بزرگترین منتشر کننده کربن جای ایالات متحده را گرفت است. در حال حاضر بیشترین انتشار جهانی کربن توسط کشورهای در حال توسعه و اقتصادهای نوپا نظیر چین و هند انجام می شود که از سال ۲۰۰۵ بدین سو گوی سبقت را از کشورهای توسعه یافته ربوده اند. با توجه به افزایش توجه به مسائل زیست محیطی در کشورهای توسعه یافته و تلاش گسترده این کشورها برای کاهش میزان انتشار کربن، تا آینده قابل پیش بینی، روز به روز بر فاصله میان آنها با کشورهای در حال توسعه افزایش پیدا خواهد کرد، مگر آنکه این کشورها نیز در سیاست اولویت توسعه اقتصادی بر مسائل زیست محیطی تجدید نظر جدی کنند.

در شکل زیر میزان کل انتشار در مقایسه با میزان انتشار سرانه کربن برای ۲۰ منتشر کننده نخست جهان نمایش داده شده است. همانگونه که در این شکل مشاهده می شود، میزان انتشار سرانه کشورهای توسعه یافته همچنان به مراتب بیشتر از کشورهای در حال توسعه است.

سوختهای فسیلی مهترین عامل انتشار کربن در جهان هستند، به نحوی که میزان آن در حد فاصل سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۹ تا ۵/۲ درصد افزایش یافته است. البته بنا بر آخرین آمارهای موجود میزان انتشار دی اکسید کربن ناشی از سوختهای فسیلی در حد فاصل سالهای ۰۹-۲۰۰۸ حدود ۲/۱ درصد کاهش یافت که مهمترین عامل آن بروز بحران اقتصادی جهانی قلمداد می شود، اما با بهبود نسبی اوضاع اقتصادی پیش بینی می شود میزان نشر کربن در سال ۲۰۱۰ مجدداً بیش از ۳ درصد رشد یافته باشد. همچنین در سالهای اخیر با افزایش قیمت جهانی نفت، میزان مصرف زغال سنگ در مقایسه با نفت افزایش چشمگیری پیدا کرده، به نحوی که در سال ۲۰۰۹، ۴۱ درصد کربن ناشی از سوختهای فسیلی توسط زغال سنگ تولید شده، در شرایطی که سهم نفت و گاز به ترتیب ۳۴ و ۱۸ درصد بوده است. علاوه بر این، حدود ۱۰ درصد انتشار کربن به تغییر کاربری اراضی اعم از جنگل زدایی، خشک کردن تالابها و … مربوط می شود. البته میزان انتشار کربن ناشی از تغییر کاربری اراضی در دهۀ نخست هزاره جدید در مقایسه با دهه ۹۰ میلادی حدود ۲۵ درصد کاهش یافته که این کاهش به تشدید سیاستهای مقابله با جنگل زدایی، احیای جنگلها، قوانین سخت گیرانه تر در برابر قطع درختان و … نسبت داده می شود.

در شکل زیر میزان انتشار سالانه کربن ناشی از سوختهای فسیلی و تغییر کاربری اراضی با یکدیگر مقایسه شده است.

بر اساس آخرین تخمین های موجود، در سال ۲۰۱۰ کل میزان انتشار کربن در جهان به ۹/۱۴ میلیارد تن رسیده است و کشورهای چین (۲۴/۲ میلیارد تن)، امریکا (۴۴/۱ میلیارد تن)، هند (۵۶/۰ میلیارد تن)، روسیه (۴۶/۰ میلیارد تن) و ژاپن (۱/۳ میلیارد تن) به ترتیب بزرگترین منتشرکنندگان کربن در جهان هستند و البته اتحادیه اروپا نیز در سال ۲۰۱۰ حدود ۰۱/۱ میلیارد تن کربن منتشر نموده است.

در شکل زیر می توان روند انتشار کربن توسط بزرگترین منتشر کنندگان جهان را در فاصله سالهای ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۰ مشاهده نمود. (برای تبدیل واحد کربن به دی اکسید کربن تنها کافی است مقادیر فوق را در ۶۶۷/۳ ضرب نمود.)

از کل کربن منتشر شده در جهان ۵۰ درصد وارد اتمسفر می شود، ۲۶ درصد توسط پوشش گیاهی زمین جذب می شود و ۲۴ درصد نیز وارد آب دریاها و اقیانوسها می شود که اسیدی شدن آب دریاها را به بار خواهد آورد. پیش بینی می شود در صورتی که میزان انتشار دی اکسید کربن تا سال ۲۰۵۰ به سقف ۱۱۲۰ میلیارد تن برسد به احتمال ۵۰ درصد دمای زمین تا پایان قرن جاری تا ۲ درجه سانتیگراد افزایش یابد.

فهرست منابع:

- Global Carbon Project, 2010

- Richard A. Houghton, et al, Scientific updates on current emissions and sinks of greenhouse gases and implications for future emissions pathways, Woods Hole Research Center

- Carbon Dioxide Information Analysis Center