ا این که پرتاب فرگام به فضا موفق بود و تلاش‌های بسیاری برای آن انجام شده است؛ اما به نظر شما آیا بهتر نیست برنامه‌های فضایی با تدبیر بیشتری هدایت شوند؟
عباس خاراباف*: روز شنبه 23 آذرماه، کاوشگر پژوهش که نوعی راکت کاوشی سوخت مایع است، با حمل جدیدترین کپسول زیستی ایران، فرگام، سومین میمون فضایی ایران را در یک سفر 15 دقیقه‌ای راهی فضا کرد و سالم بازگرداند. موفقیتی که کارشناسان و مهندسان جوان سازمان فضایی به دست آورده‌اند قابل تقدیر است اما به نظر می‌رسد مدیران این سازمان در دولت قبل مسیر درستی را برای فعالیت انتخاب نکرده‌اند و اکنون موقع آن است که در دولت جدید تدبیر جای تبلیغ را بگیرد تا بیش ار پیش این موفقیت‌ها کام همه مردم را شیرین کنند.
چرا یک ماموریت فضایی انجام می‌شود؟
فناوری فضایی و موفقیت‌های حاصل از آن می‌تواند دستاوردهای مختلفی داشته باشد. از جمله این دستاوردها می‌توان به افزایش اقتدار و غرور ملی، افزایش رفاه و کیفیت زندگی، کسب دانش و توسعه فناوری، درآمدزایی، ایجاد گردش مالی بالا و اشتغال‌زایی و به کارگیری نیروهای جوان و نخبه اشاره کرد. این دستاوردها آن‌قدر ارزشمند هستند که سیاست‌مداران بسیاری از کشورها به شدت تمایل دارند کشورشان در زمینه این فناوری گام‌هایی بردارد. به نظر شم پرتاب میمون به ارتفاع 120 کیلومتری کدام یک از این دستاوردها را دارد؟
درآمدزایی و گردش مالی
پر واضح است که پرتاب میمون به 120 کیلومتری و حتی پرتاب انسان به فضای زیر مداری با این شکلی که انجام می‌پذیرد، برای کشور درآمدزایی که ندارد هیچ، هزینه نیز تحمیل می‌کند. در حال حاضر پروژه‌های فضایی در سراسر دنیا به سمت درآمدزایی می‌روند و سیاست‌مداران روی گردش مالی بسیار بالایی که آنها ایجاد می‌کنند حساب ویژه‌ای باز می‌کنند. در یک مثال ساده می‌توان گفت پیش‌بینی شده است در سال 2020/ 1399 ناوبری فضایی تنها در اروپا بیش از 160 میلیارد دلار گردش مالی ایجاد خواهد کرد. آیا می‌دانید در حال حاضر مخابرات و ارتباطات فضایی چند میلیارد دلار گردش مالی در سراسر جهان ایجاد کرده‌اند؟
برای کسب دانش و توسعه فناوری راه بهتری هم وجود دارد
ممکن است ادعا شود پرتاب میمون به ارتفاع 120 کیلومتری جهت کسب دانش و توسعه فناوری و ایجاد زیرساخت‌ها انجام می‌شود. در پاسخ باید گفت حدود نیم قرن پیش کشورهای دیگر با تجربه چنین پرتاب‌هایی این تجربه و دانش را کسب کرده‌اند و دسترسی به آنها به راحتی حتی از طریق اینترنت هم ممکن است.
ادعایی هم وجود دارد که پرتاب میمون در یک کپسول زیستی کوچک مقدمه‌ای برای پرتاب انسان به زیر مدار است و برای اینکه نخستین فضانورد ایرانی سالم به فضا برود و بازگردد، باید نخست روی میمون آزمایش کرد. در پاسخ به این ادعا باید گفت که اگر واقعا قصد این است چرا پژوهشکده سامانه‌های فضانوردی مستقیما به ساخت و آزمایش سفینه‌هایی که بتوانند انسان را به زیر مدار ببرند نمی‌پردازد و چرا آزمایش‌های روباتیک و حیوانی خود را روی آن نوع سفینه‌ها انجام نمی‌دهد؟
پروژه‌های بهتر برای نخبگان و همه مردم
پرتاب یک میمون به مدار 120 کیلومتری نهایتا با یک تیم 10 تا 15 نفره از نخبگان کشور انجام‌پذیر است. در حالی که مثلا برای پروژه‌های دیگری همچون ناوبری فضایی، مخابرات فضایی و سنجش از دور، اشتغال زایی می‌تواند برای صدها نخبه داخل کشور ایجاد شده و حتی این اشتغال زایی به درون جامعه نیز نفوذ کند. شما قضاوت کنید پرتاب میمون می‌تواند بیشتر به نفع مردم و نخبگان باشد یا توسعه و پیشرفت کشور در زمینه مخابرات و ارتباطات، سیستم‌های ناوبری، سنجش از دور و ... ؟
غرور ملی و اقتدار بین‌المللی
پرتاب میمون در شرایط خاصی که جمهوری اسلامی ایران در آن قرار دارد، مسلما در دنیا سر و صدا زیادی به همراه داشته است. رسانه‌های زیادی در سراسر دنیا درباره این اتفاق مطلب نوشته‌اند و بحث و بررسی آن پرداخته‌اند و یکی از نکات مثبت و قابل توجه برای جامعه بین‌المللی پیشرفت ایران در زمینه پرتابگرهایی است که سازمان صنایع هوافضای وزارت دفاع به توسعه آنها می‌پردازد.
قطعا استعداد جوانان ایرانی در انجام موفق این پروژه قابل تحسین است اما همه این‌ها در حالی است که مردم همه روزه خبرهایی از موفقیت‌های فضایی کشورهایی مثل هند، مالزی، چین، ژاپن و ... می‌شنوند و به نظر نمی‌رسد درون جامعه هم خیلی خبر از خوشحالی و پایکوبی از این دستاورد باشد.
* کارشناس مهندسی هوافضا