صفحه نخست » ماهی » خانواده کاراسین ها » زیست محیطی

هر ۵ گونه سنجاب های موجود در ایران از جمله سنجاب های روز گرد می باشند. سنجاب قرمز ایرانی که گونه مورد نظر ماست دارای پوشش خارجی به رنگ طلایی نارنجی تا قرمز مایل به قهوه ای، چشمان درشت، دسته موی به نسبت بلند روی گوش ها ، دم پرمو و دندان های پیش به رنگ زرد نارنجی می باشد.

الف) خصوصیات رفتاری سنجاب قرمز ایرانی
سنجاب ایرانی در کشورهای یونان، ترکیه، ارمنستان، گرجستان، آذربایجان، ایران، عراق، فلسطین، اردن، لبنان و سوریه در جنگل های درختان سوزنی و پهن برگ یافت می شود. در ایران بیشتر در جنگل های بلوط رشته کوه زاگرس از سردشت واقع در آذربایجان غربی تا مناطق چهارمحال، لرستان، کهکیلویه و فارس زندگی می کند. آنها بیشتر وقت های سال را به تنهایی سپری می کنند ولی در زمستان و بهار به صورت دسته جمعی لانه سازی می کنند. تعیین سلسله مراتب در گروه وابسته به جنس نر یا ماده نمی باشد یعنی جنس نر یا ماده غالبیت در گروه ندارد. به این معنی که حیوان بزرگ جثه تر و مسن تر معمولاً غالب است و در سلسله مراتب در رتبه بالاتری قرار می گیرد. سنجاب ها نسبت به سایر جوندگان رفتار متقابل خوبی با هم دارند، در داخل گونه در گیری خیلی زیاد نیست و به گاز گرفتگی پشت گوش، کفل و دم منتهی می شود و همچنین بین گونه ها در گیری خاصی وجود ندارد. سنجاب ها به منظور تعیین قلمرو و همچنین جفت یابی روی شاخه یا تنه درخت ها علامت گذاری می کنند و به این منظور از ادرار یا ترشحات غدد دهانی۱ (مالش صورت به روی شاخه ها) استفاده می کنند. بیشتر بچه سنجاب ها در فصل پاییز از والدین خود جدا شده و استقلال می یابند. سنجاب قرمز ایرانی خواب زمستانی نداشته و در تمام طول سال فعال می باشد ولی در برخی موارد در روزهای بسیار گرم تابستان و بسیار سرد زمستان حتی تا دو روز از لانه خارج نمی شود. جمعیت سنجاب ها بعد از فصل جفت گیری به حد اکثر خود در فصل پاییز رسیده ولی در فصل زمستان جمعیت رو به کاهش گذاشته و در بهار قبل از شروع دوباره جفت گیری به حداقل خود می رسد.

ب) تغذیه 
جیره غذایی سنجاب هایی که در طبیعت زندگی می کنند، بیشتر شامل دانه درختان مثل دانه درختان مخروطی، بلوط، الش و همچنین ذرت، میوه های مختلف، انواع توت ها و قارچ ها می باشد. سایر اقلام غذایی که مورد استفاده سنجاب ها قرار می گیرد جوانه گیاهان، غنچه گل ها، پوست درختان، بی مهرگان و گلسنگ بوده و گزارشاتی از خوردن جوجه پرندگان، تخم پرندگان و استخوان در محیط های طبیعی و حتی در اسارت وجود داشته است.

ج) خصوصیات بیولوژیک 
متوسط وزن بالغین در سنجاب های ایرانی gr 370_gr 240 می باشد. در فصل پاییز کاهش وزن حدود ۱۰% در سنجاب ایرانی مشاهده می شود. سنجاب های ماده چهار جفت سر پستانک دارند. غدد دهانی در محل تلاقی دو لب قرار دارند که از آن برای علامت گذاری استفاده می کنند. تعیین جنسیت در سنجاب مثل بسیاری از جوندگان از روی فاصله مجرای تناسلی و مقعد تعیین می گردد که این فاصله در حیوان ماده کمتر و در در حیوان نر بالغ در حدود ۸ میلی متر می باشد. فعالیت تولید مثل در طول پاییز و زمستان و در زمان هایی که میزان غذا کم و وضعیت آب و هوایی بد باشد، کاهش می یابد.

شکل مدفوع به صورت سیلندری و یا گرد و کوچکتر از خرگوش به قطر حدود ۵ میلی متر و رنگ آن به رنگ خاکستری تیره تا سیاه متغیر است. رنگ مدفوع در سنجاب ها وابسته به جیره است.

دندان های پیش در سنجاب ها مانند سایر جوندگان دارای ریشه باز (ریشه فعال در تمام عمر) و رشد مداوم می باشد. به خصوص دندان های پیش پایینی حفره عمیقی را اشغال می کنند. فرمول دندانی در سنجاب ایرانی “۱/۱دندان پیش، ۰/۰ دندان نیش، ۱/۱دندان پیش آسیا و ۳/۳دندان آسیا ” می باشد. در سنجاب قرمز دندان پیش پایینی در سن ۲۱_۱۹ روزگی و پیش بالایی در سن ۴۲_۳۱ روزگی رشد می کنند. دندان های مولار و پرمولار در سن هفت هفتگی شروع به رشد کرده و در ده هفتگی تمام دندان های مولار و پرمولار قابل مشاهده اند. اولین دندان هایی که عوض می شوند به ترتیب اولین دندان پایینی پرمولار و دومین دندان پرمولار هستند که با دندان های اصلی جایگزین می شوند. سنجاب ها دارای دندان نیش نمی باشند و فاصله ای خالی بین دندان های پیش و پرمولار وجود دارد. دندان های مولار و پرمولار دارای چهار گوشه گرد و کند و سطح مخروطی شکل با لبه های تیز و هم شکل می باشند. در میانه دندان ها یک سطح مقعر وجود داشته که ایجاد یک سوراخ می کند.