صفحه نخست » ماهی » گربه ماهیان » علمی

چرخۀ نیتروژن
چرخۀ نیتروژن یا چرخه آکواریوم و یا هر چه آن را بنامیم،هر آکواریوم به ناچار این دوره را طی می کند تا به مرحلۀ ثبات برسد.

هدف تولید و تکثیر باکتریهای مفیدی می باشد که نیتروژن آب را کنترل و به تجزیۀ فضولات ماهیان کمک می کنند.

به علّت تصفیۀ آب شهری و وجود کلر در آن؛ این باکتری ها در آب شهری بسیار کم می باشند.



دانستن این چرخه و حفظ تعادل آن یکی از رموز اولیه موفقیت در نگه داری ماهیان زینتی است و بی توجهی به آن چیزی جزخستگی، اتلاف وقت و هزینه زیاد به مراه نخواهد داشت و شما طی چند ماه بیشتر ماهیان خودتان را از دست خواهید داد.

به خصوص در زمینۀ نگهداری ماهیان آب شور و شقایق ها، این چرخه بسیار مهم و ضروری است.

به علّت بسته بودن محیط آکواریوم و استفاده از آب تصفیه شده در آن، شما باید در شروع کار استارت این چرخه را بزنید و بعد به استمرار آن کمک کنید.

نقطۀ شروع، ورود ماهی به آکواریوم و غذا دادن به آن است. تجزیه غذا ومدفوع ماهی باعث ایجاد NH3 درمحیط می شود که برای ماهی سمّی است.

در روزهای هفتم تا چهاردهم NH3 در محیط به میزان کم توسط گیاهان طبیعی داخل آب جذب شده و باقیمانده به صورت آزاد در آب باقی می ماند و با گذشت زمان، این میزان بالا می رود تابه حداکثر می رسد.

در روزهای چهاردهم تا بیست و پنجم، همزمان با این تولید NH3 ؛ باکتری هایی که بطور آزاد در هوا وجود دارند شروع به اکسیده کردن NH3 می کنند و آن را تبدیل به NO2یا نیتریت می کنند که آن نیز به نوبه خود سمّی می باشد.

این میزان نیز به تدریج بالا می رود تا به حداکثر برسد.

در این مدت باکتری های دیگری موسوم به "نیترو باکتر ها" شروع به ازدیاد می کنند که کارشان تبدیل نیتریت هابه NO3 یا نیترات است.

از روز 27به بعد (در آکواریوم های مختلف بین 27 تا 47 روز ممکن است این زمان تغییر کند ) منحنی نیتریت ها سقوط کرده و میزان نیترات ها بالا میرود که در این روزها، میزان نیتریت و آمونیاک Amonia به وسیله کیتهای تست نیتریت غیر قابل اندازه گیری می شود و آکواریوم ما چرخه حیاتی خود راکامل کرده است.

لازم به ذکر است که نیترات به "میزان کم" سمی نیست و حتّی جهت رشد به وسیله گیاهان مصرف می شود (کود نیتراته ).

به مرور زمان که میزان آن در محیط آکواریوم (به علّت بسته بودن محیط ) بالا می رود تعویض قسمتی از آب یا همان عمل سیفون کردن این میزان را به حد قابل قبول می رساند.

با توجه به مطالب بالا باید دانست که اکثرماهی های موجود تحمل طی این چرخه را ندارند و درست بعد از یک هفته کم وبیش با مرگ بی دلیل ماهی هایمان مواجه می شویم.
بعضی نا امیدشده ودست می کشند بعضی شروع به تعویض مکرر کل آب اکواریوم و شستشوی آن می کنند که در نهایت خسته شده و این سرگرمی برایشان پر دردسر و کثیف به نظرمی آید؛

بعضی سراغ دارو های گوناگون رفته و یک سری از انواع ماهی ها را به دیارباقی می فرستند.


راه اوّل :
ماهی های کمی تحمل این دوره را دارند که از میان آن ها تایگر، زبرا، کت فیش، آنجل مونو ( برای آب شور) را می توان نام برد.
برای شروع تعدادی از این ماهی ها رو تهیّه می کنید و داخل آب می اندازید.
بعضی این چرخه را باماهی های معروف به "صید" که برای غذا دهی به ماهیان گوشتخواردر بازار موجود است طی می کنند که هرگز توصیه نمی شود. این ماهی ها با خود انواع بیماری ها را به آکواریوم شما وارد می کنند که خود دردسر جدیدی است.
این متد به راستی مؤثر است، هرچند که این سموم حتی برای ماهی های مقاوم هم بسیار استرس زا هستند.
آمونیاک سمی است بسیار قوی و اثر آن برروی دستگاه تنفس ماهی ها را می توان با اثر شامپویی که به چشم انسان وارد می شودمقایسه کرد - می سوزاند! - حتی بدتر از این، سبب پایداری آسیب بافتهایی می شود که در تنفس ماهی نقش دارند. این آسیب ها به قدری جدی هستند که ممکن است باعث مرگ ماهیها شوند و حتی اگر برخی از آنها بتوانند این وضعیت را تحمل کنند، طول عمر آنها بسیارکاهش خواهد یافت و اغلب به جای اینکه 3 تا 10 سال عمر مفید داشته باشند، ظرف چند ماه می میرند. در بسیاری از موارد، مردم برای شروع کار و در آکواریمی که تازه آنرا به کار انداخته اند برخی از ماهیانی را انتخاب می کنند که اصلاً تمایلی به قرار گرفتن در چنین محیط به اصطلاح صفر کیلومتری را ندارند. آنها این ماهی ها را می خرند فقط به خاطر اینکه کسی به آنها گفته این ماهی ها برای شروع چرخه خوب هستند؛اگر واقعاً اینطور باشد!!!

به هر حال ماهی های مذکور را در مدت زمان حدود 40 روز در آکواریوم نگهداری می کنید و بعد از آن هر ماهی که مد نظر دارید به تانک وارد می کنید. این ماهی ها غذا می خورند، آمونیاک تولید می کنند و سیکل را آغاز کرده و تا انتها ادامه می دهند.
بنابراین به این نکته می رسیم که از خود درباره ضرورت قرار دادن ماهی های ضعیفمان در معرض عذاب و شکنجه ای که در بالا شرح آن رفت، سؤال کنیم.

خوشحالم از این که بایدبگویم جواب اینست:
واقعاً ضرورتی ندارد. روند رشد در چرخه آکواریم روشی استکه به (Fishless Cycling) یعنی چرخه فاقد ماهی معروف است. این روش بیشتر از روش سنتی، انسانی بنظر می رسد چرا که - همانطور که از نامش پیداست - در آن از ماهی استفاده نمی شود. انجام آن بسیار ساده است.
چرخه آکواریم در زمان طبیعی خودش انجام می شود و شما واقعاً نمی توانید آن پروسه را به اجبار به وجود آورید.
زمان هایی که یکی از دوستان برای این روش آزمایش کرده برای یک آکواریوم 100 لیتری به شرح زیر است:

آکواریم 40 لیتری- بدون گیاه هفت روز
آکواریم 70 لیتری- گیاهدار 2 هفته
آکواریم 23 لیتری- گیاهدار 10 روز
آکواریم 23 لیتری-بدون گیاه 3 هفته

روش کار :
تنها به دو چیز احتیاج دارید منبعی از آمونیاک و کیت آزمایش برای ترکیبات نیتروژن.
شما یک کیت برای آزمایش آمونیاک نیاز دارید و یکی برای نیتریت. داشتن یک کیت برای نیترات نیز میتواند بخوبی کمک کننده باشد، اما من دریافتم که همان دو کیت اول برای ایجاد این چرخه مهمتر و کافی است.

دقت کنید که دو اسم نیتریت و نیترات با وجود شباهت زیادی که به هم دارند، دو فاکتور متفاوت می باشند که نقش آنها در چرخه نیتروژن و آسیبی که به ماهی ها وارد می کنند کاملاً متفاوت است.

این کیت های آزمایش را در بازار و نیز از فروشگاه های اینترنتی می توان خریداری کرد یا از فروشگاه های ماهی و یا حتی از سوپرمارکت های زنجیره ای تهیه کرد.


این شن ها را در داخل یک جوراب یا جوراب شلواری قرار دهید و سر آنرا گره بزنید، سپس آنرا ته آکواریم جدیدی که بکار انداختید بگذارید تا این که بخوبی باباکتریهای عالی بذرپاشی شود. همچنین مقداری آب تمیز از آکواریم قدیمی به آکوراریم جدید اضافه کنید که به ایجاد چرخه کمک می نماید.

حقّه دیگری که می توانید بکار ببرید این است که فیلتر تصفیۀ آکواریم جدید را برای یک هفته در آکواریم قدیمی قرار دهید و بعد به آکواریم جدید منتقل نمایید. یا اینکه بسادگی لوازم فیلتر جدید را برای یک هفته در آکواریم قدیمی قرار دهید و بعد آنرا در فیلتر مناسب قرار داده و قبل از شروع چرخه در آکواریم جدید بگذارید.
اگر هم که این آکواریم جدید اولین آکواریم شماست ودسترسی به آکواریم قدیمی نیز ندارید، اصلاً نگران نباشید، چرا که باز هم می توانید از روش چرخه بدون ماهی استفاده کنید.
بسیار خوب، دکوراسیون را قرار دادید وآکواریم را پر نمودید، فیلتر هم بخوبی بکار خود مشغول است. دمای آب را به اندازه 30 تا 32 درجه بالا ببرید . این عمل به سرعت چرخه کمک می نماید. اما نیاز نیست که شما صبر کنید تا دما به این حد برسد و بعد آمونیاک را اضافه کنید . این کار را بعد ازپر کردن آکواریم ، هر زمان که خواستید می توانید انجام دهید. اگر می خواهید که یک آکواریم محتوی گیاه داشته باشید، حتماً در طول چرخه این گیاهان را اضافه کنید چون برعکس ماهی ها، گیاهان مقادیر کم آمونیاک را دوست دارند اما در اینصورت دما را به 25 تا 27 درجه کاهش دهید چرا که بیشتر گیاهان آب گرم را دوست ندارند.

مقداری آمونیاک اضافه نمایید. با مقدار کم شروع کنید. فقط دو قاشق چایخوری برای یک آکواریم کوچک ( حدود 40 لیتر آب ) و نصف فنجان برای آکواریم های بزرگ ( حدود 200 لیتر ). حدود یک ساعت صبر کنید و اجازه بدهید که آمونیاک منتشر شود و بگردش درآید. حال میزان آمونیاک را آزمایش کنید. هدف شما باید خواندن رنج آمونیاک در حدود 3 تا 5 میلی گرم بر لیتر (ppm)باشد. اگر دیدید آمونیاک صفر بود.مقداربیشتری به آب اضافه کنید نه خیلی زیاد؛ به هر صورت شما یک ماده شیمیایی سمی را به کار می برید. اجازه بدهید که آکواریم به کار خود ادامه دهد.
دوباره آزمایش کنید. به همین روش آنقدر این اضافه کردن آمونیاک و تست کردن را ادامه دهید تا اینکه به هدف تعیین شده برسید. برای این کار ممکن است بخواهید که از محصولات تجاری استفاده کنید.
فراموش نکنید که باکتریهای تجاری در بطری ها و به فرم آمونیاک غیر سمی وجود دارند واگر از آنها استفاده می کنید خواندن رنج آمونیاک شما بالاتر از حدی خواهد رفت که درهنگام استفاده نکردن از این محصولات شاهد هستید. شما ممکن است رنج آمونیاک رابالاتر از 6 ppm مشاهده کنید که برای ماهی ها بسیار سمی است اما تا زمانی که از ماهی در چرخه استفاده نمی کنید نیازی به نگرانی در این زمینه نیست.
بلافاصله پس از اینکه به رنج بالای آمونیاک دست یافتید، اضافه کردن آن را قطع کنید و حالا زمانی است که باید در انجام آزمایش و اندازه گیری مقدار آن صبورباشید. اجازه دهید همه چیز روند خود را طی کند و به آزمایش آب ادامه دهید. روزی یک بار مناسب است و یا یک روز در میان. بعد از چند روز می توانید آزمایش مقدارنیتریت را مثل آمونیاک شروع کنید.
اگر مقادیری از نیتریت را مشاهده نکردید، مسئله ای نیست. این مسئله نیاز به زمان دارد. هنوز تعویض آب را انجام ندهید و باز هم اجازه بدهید که همه چیز روال خود را دنبال کند. وقتی میزان آمونیاک شروع به کاهش کرد باید بتوانید مقادیری از نیتریت را اندازه گیری کنید. وقتی که مقدار آمونیاک به صفر کاهش یافت، دوباره شروع کنید به اضافه کردن روزانه مقدار کمی از آن. فقط حدود یک قاشق چایخوری.
هر وقت دیدید که میزان نیتریت شما به ماکسیسم خود رسیده و شروع به کاهش کرد، بدانید که تقریباً کارتان تمام شده است.
چرخه آکواریم بایدسه تا چهار روز بعد از این زمان کامل شده باشد. اما این زمان برای افراد مختلف ممکن است متفاوت باشد. زمانی که میزان نیتریت و آمونیاک به صفر رسید چرخه آکواریم شما کامل شده است.
حالا زمان آن است که مقدار زیادی از آب آکواریم را تعویض کنید ( در حدود 50 تا 80 درصد ). لوازم فیلتر خود را تعویض نکنید و در حین تعویض آب شن های کف آکواریم را نیز تمیز ننمایید. آکواریم را دوباره با آب مناسب پر کنید و دمای آن راتا حدی که برای ماهی انتخاب شده نیاز است پایین بیاورید. اجازه دهید که چند ساعت یابرای تمام مدت شب، همه چیز روال خود را طی کند . دوباره میزان آمونیاک و نیتریت راچک کنید و اگرمیزان هر دوی آنها هنوز صفر بود، چرخه آکواریم به خوبی انجام شده وآماده پذیرش ماهی می باشد.
اگرچه در اکثر منابع این طور ذکر شده که بهتراست همه ماهی ها را دریک زمان به آکواریم وارد کنیم، برای آکواریم های با جمعیت های بالا و خصوصاً برای افراد مبتدی ، بهتر است که ماهی ها به آهستگی و با فاصله اضافه شوند- تنها چند عدد در هفته، تا اینکه - صرف نظر از روش کامل شدن چرخه آکواریم - کلنی باکتریها همزمان با افزایش فضولات ماهی ها، فرصت رشد داشته باشند. اضافه کردن تمام ماهی ها در یک زمان اغلب سبب می شود که میزان آمونیاک و نیتریت حتی در آکواریم هایی که چرخه آن به خوبی انجام شده افزایش یابد که ممکن است باعث تلفات گروهی ماهیان و یا سبب ایجاد بیماری شود که علت آن سست و ضعیف شدن ماهی هاست. درصورتی که جمعیت آکواریم بالاست، سرعت افزودن تدریجی ماهی ها باید به گونه ای باشد که جمعیت آکواریم، یک ماه بعد از پایان چرخه، کامل شود.

حفظ چرخه ازت درآکواریوم سیکله شده:
محلول ضد کلرین یا ماندن آب و هوادهی ان کلرین را خنثی می کند.
هرگز تعداد زیادی ماهی به یکباره داخل آکواریوم نکنید. باکتری ها توانشان به یکباره اضافه نمی شود و این کار زمان می خواهد
و هرگز غذادهی را نیز یکباره افزایش ندهید.
اگر از Gravel Cleaner استفاده میکنید تمیز کردن شن کف و فیلتر را همزمان نکنید و بین ان یک هفته فاصله بیاندازید.

بعداز طی چرخه ازت در آکواریوم، ثبات این محیط بستگی به رعایت اصول زیردارد
هرگز آکواریوم را به تمامی تمیز نکرده و شستشو نکنید، اگر در مواردی مجبور به این کار هستید رعایت نکته های زیر به حفظ باکتری ها کمک می کند. آب را کامل سیفون کنید مواد ته نشین شده را جدا کنید و اب را برای استفاده مجدد نگهداری کنید.
فیلتر را از آکواریوم جدا کرده و داخل این اب قراردهید. فیلتر را نشویید. شنهای کف را با آب آکواریوم یا آب هم دما آبکش کرده و بصورت مرطوب نگهدارید. گیاهان (طبیعی) را خارج کنید و داخل همان آب نکهدارید. حال تمامی آکواریوم را بشویید. دوباره آن را پرکرده و دکور کنید. فیلتر را بدون شستن کار گذاری کنید . سیفون کردن آب را به هفته های بعد موکول کنید.
هرگز از داروها در آکواریوم اصلی استفاده نکنید، مگر در بروشور آن ذکر شده باشد که برای باکتریهای مفید آکواریوم بی ضرر است.
هرگز از آنتی بیوتیک های با طیف وسیع مانند تتراسایکلین در آکواریوم اصلی استفاده نکنید آکواریوم قرنطینه برای همین منظور است. این آنتی بیوتیک ها بصورت انتخابی عمل نمی کنند. تمامی میکروبها را از بین می برند.
هرگز مواد داخل فیلتر را زیر شیر آب نشوئید. مواد را در داخل ابی که از اکواریوم سیفون کرده اید بشوئید تا ذرات بزرگی که باعث کاهش راندمان فیلتر شده اند جدا شوند.
هرگز اب کلر دار شهری را بصورت مستقیم داخل آکواریوم نکنید. کلرین آن،باکتری ها را می کشد.کیت آزمایش آمونیاک خود را آماده کنید.بسیارخوب است که یک پیمانه درجه بندی شده برای اندازه گیری مقدار آمونیاکی که اضافه می کنید داشته باشید و همینطور تمام وسایلی که در نهایت برای تعویض آب به آنها نیازدارید. برخی از مردم، ترجیح می دهند برای انجام این چرخه از محصولات تجاری استفاده کنند و برخی نیز فکر می کنند که این محصولات فقط عامل هدر دادن پول است. این ها همه عقاید شخصی است و شما بطور قطع می توانید چرخه را بدون استفاده ازباکتری های بسته بندی شده در بطری های تجاری هم ایجاد کنید چرا که آنها همه جاهستند، حتی بطور معلق در هوا.
اگر شما یک آکواریم دیگر که قبلاً نصب شده باشد دردسترس خود دارید، استفاده از شن های آن می تواند در ایجاد چرخه بسیار کمک کننده باشد چون این شن ها محلّ زندگی باکتریها می باشند.راه دوّم : همان طور که گفتیم ماده مورد نیاز برای ایجاد این چرخه آمونیاک است .