بی‌اشتهایی یا بد غذای كودك یكی از مشكلات جدی تغذیه‌ای است چرا كه ممكن است منجر به سوء تغذیه جدی شود. بنابراین باید دانست تنها گرسنگی نیست كه كودك را به سوی غذا می‌كشاند و یا فقط سیر بودن موجب دوری از غذا نمی‌شود بلكه عوامل گوناگونی مانند عادت‌های خانواده و آموزش‌هایی كه كودك در خانواده فرا گرفته است بر اشتهای كودك تاثیر می‌گذارند.
استقلال طلبی و رشد ذهنی یكی از شاخص‌های اصلی دوران كودكی است كه با ایجاد تغییرات شخصیتی در این دوران نسبت به سنین پایین‌تر همراه است. این مسئله می‌تواند با ایجاد روحیه استقلال طلبی در كودكان موجب بی‌نظمی در عادات غذایی آنها شود.
امروزه تغذیه كودك خیلی آسان نیست ممكن است كودكان نوپا یا پیش دبستانی یك غذا را سه روز پیاپی بخورند و روز چهارم از خوردن آن خودداری كنند و حتی حاضر به چشیدن آن هم نشوند. این مسئله نشان دهنده نداشتن یك الگوی غذایی مشخص در این كودكان است و ناشی از حس استقلال طلبی و میل به انتخاب غذا توسط خود آنهاست.
با توجه به نقش رفتار مادر در شكل‌گیری عادات غذایی كودك به منظور كاهش مشكل بدغذایی كوكان، توجه به برخی نكات تغذیه‌ای ضروری است.
نكاتی كه والدین در غذا دادن به كودكان بد غذا و كم اشتها باید رعایت كنند:
- كودك برای خوردن باید احساس گرسنگی كند. فعالیت پیش از غذا مصرف نكردن شیرینی، شربت و مایعات شیرین در بین وعده‌های غذایی و خواب آلوده نبودن به این امر كمك می‌كند.
- از غذاهای مورد علاقه آنها استفاده شود.
- در دادن غذا به كودك باید صبور بود.
- باید هنگام غذا دادن به كودك با او صحبت كرد و او را به خوردن غذا تشویق كرد.
- زمان خوردن غذا را می‌توان با ابراز محبت برای كودك لذت بخش كرد.
- در زمانی كه كودك با علاقه غذا می‌خورد می‌توان از او تعریف و تمجید كرد.
- غذای كودك را باید به روش‌های مختلف همچون دادن غذای جدید، تغییر در تركیب غذاها، مزه، بافت، نحوه طبخ، تزئین غذاها به شكل حیوانات، گل و عروسك و استفاده از بشقاب‌های رنگین متنوع كرد.
- در صورت امتناع از غذا، می‌توان آن را با غذای مورد علاقه‌اش مخلوط كرد یا آن را در فرصتی دیگر امتحان كرد.
- سفره غذای كودك در محیطی تمیز، آرام، دوستانه، راحت، مطمئن و همراه با دیگران باشد.
- ساعات برنامه غذایی كودك متغیر نباشد، باید فاصله زمانی بین مصرف میان وعده را با وعده اصلی رعایت كرد.
- در زمان غذاخوردن، كودك نباید خیلی گرسنه یا خیلی خسته باشد.
- باید اجازه داد كودك خود در مورد سیرشدنش تصمیم بگیرد. اگر در یك وعده مقدار كمتری غذا بخورد مسلما در وعده دیگر جبران خواهد كرد.
- غذاها را نباید خیلی زود و براساس تمایل كودك عوض كرد.
- برای خوردن غذا جایزه در نظرگرفته نشود.
- نباید انتظار داشت كودك خیلی تمیز و مرتب مطابق با خواسته شما غذا بخورد. ریخت و پاش غذا را می‌توان با ملایمت و به تدریج محدود كرد.
پیشنهاد غذاهای جدید
بهترین راه پیشنهاد دادن غذای جدید این است كه مادر غذا را درست كرده و مقدار كمی در كنار بشقاب كودك بگذارد و اجازه دهد كودك غذا را بچشد و اگر دوست نداشت آن را از دهانش درآورده و در كنار بشقابش بگذارد. اگر كودك دوست داشت به عنوان جایزه، یك نوع غذای مورد علاقه او را درست كنید. مدت زیادی طول می‌كشد كه كودك غذای جدید را دوست داشت باشد. اگر كودك غذایی را دوست نداشت غذا را چند روز بعد دوباره به او بدهید.
استفاده از غذهای متنوع
غذاهایی كه مادر برای كودك تهیه می‌كند باید شامل هر چهار گروه غذایی باشد. اجازه دهید كودك انواع مختلف غذا را امتحان كند حتی اگر مادر آن غذا را دوست ندارد. كودك احتیاج به تصمیم‌گیری در مورد انتخاب غذای مورد علاقه خود دارد. همچنین مادر نباید انتظار داشته باشد كودك غذاهای متنوع را دوست داشته باشد.
زمان مناسب برای غذا دادن به كودك
وقتی به كودكان نوپا و پیش‌دبستانی، وعده اصلی و میان وعده غذایی در زمان منظم داده شود، بهتر می‌پذیرند؛ پس اجازه بدهید كودك در زمان‌های معین غذا بخورد. لازم است وعده‌های اصلی با میان وعده حدود دو تا سه ساعت فاصله داشته باشند. برنامه غذایی كودك را طوری تنظیم كنید كه با برنامه غذایی خانواده یكسان باشد. برای خوردن غذا هیچ اصراری نكنید. غذا را روی میز یا سر سفره در یك جای مناسب گذاشته و پیشنهاد كنید غذا را بخورد. در موقع غذا خوردن تلویزیون را خاموش و وسایل بازی او را جمع كنید. اجازه بدهید كودك از راهی كه دوست دارد غذا را بخورد. در هنگام غذا خوردن در كنار كودك نشسته و در مورد غذا و اینكه چه غذایی را برای ناهار یا شام روز بعد دوست دارد صحبت كنید.
اگر كودكتان شیر نمی‌خورد؛ ماست را جانشین شیر كنید و دوغ و ماست را در وعده‌های غذایی او بگنجانید.
- در بعضی از غذاها از شیر استفاده كنید. مثلا آرد و كره و شیر را به سوپ اضافه كنید یا به او شیربرنج یا فرنی بدهید.
- شیرخوردن به مقدار كم را تدریجا با او امتحان كنید.
اگر كودكتان سبزی یا میوه نمی‌خورد؛ ممكن است در این سن یك نوع میوه یا سبزی را نخورند. هركدام را كه بهتر می‌خورند بیشتر بدهید اما گه گاه آنهایی را كه نمی‌خورند دوباره امتحان و پیشنهاد كنید.
- سبزی‌هایی مانند كرفس و هویج را بپزید (له نشود بلكه كمی ترد باشد) و بگذارید كودك آن را با دست بردارد و بخورد.
- كمی ماست چكیده بر روی سبزی‌های پخته بریزید یا سبزی را با نان و پنیر به او بدهید.
- اگر میوه نمی‌خورد آن را رنده یا به تكه‌های كوچك تقسیم كنید و با كمی خامه به او بدهید.
اگر كودكتان شیرینی زیاد می‌خورد؛ خرید شیرینی و درست كردن غذاهای شیرین را كاهش دهید.
- در تهیه غذاهای شیرین، شكر كمتری استفاده كنید.
- موادی مانند بستنی و شكلات را به عنوان جایزه یا هدیه به كودك ندهید.
- مراقب دندان‌های كودك باشید و پس از مصرف مواد شیرین دندان‌های او را مسواك كنید.
اگر كودكتان گوشت تكه‌ای نمی‌خورد؛ گوشت را به قطعات بسیار كوچك و ریز تقسیم كنید كه به خوبی پخته و به راحتی خورده شود (مانند حلیم گندم).
- قطعات بسیار ریز گوشت مخلوط با حبوبات را كاملا بپزید و نرم كنید و همراه با یك قاشق غذاخوری روغن زیتون و یك قاشق مرباخوری آب لیموترش یا آب نارنج تازه به كودك بدهید.
- گوشت چرخ كرده را به صورت كوفته قلقلی درآورید یا به صورت مخلوط با گوجه فرنگی به جای سس روی ماكارونی بریزید.
- كتلت (گوشت، سیب‌زمینی و تخم مرغ) را به اندازه‌های كوچك و زیبا تهیه كنید یا به صورت مخلوط با آب گوجه فرنگی و لوبیا و برنج (لوبیا پلو) بپزید.
- از گوشت مرغ یا ماهی استفاده كنید.
- اگر كودك هیچ یك از انواع گوشت را نمی‌خورد از جانشین‌های آن مانند تخم مرغ، عدس، پنیر با بادام یا گردو، لوبیا چیتی پخته، شیر و ماست استفاده كنید.
- برنج را با آب گوشت یا مرغی كه می‌پزید به صورت كته نرم با انواع سبزی‌ها یا عدس سرو كنید.
اگر كودكتان تخم مرغ سفت شده نمی‌خورد؛ تخم مرغ سفت شده را با كمی كره یا شیر نرم كنید.
- زرده و سفیده تخم مرغ را بزنید و داخل سوپ بریزید و بگذارید چند جوش بزند.
- سیب‌زمینی پخته شده و تخم مرغ سفت شده را رنده كنید و به آن كمی كره یا روغن زیتون بزنید، یا به آن ماست و روغن زیتون بزنید یا كمی شیر اضافه كنید.
- تخم مرغ را بزنید و با نصف استكان ماست در ته قابلمه‌ای كه برای او كته درست می‌كنید، بریزید.