خستگی، محصول زندگی مدرن امروزی است. این روزها همه از خستگی شكایت می‌كنند؛ آیا انجام كارهای ساده برایتان دشوار شده و باوجود استراحت و خواب كافی، باز هم نمی‌توانید از جایتان تكان بخورید؟
شاید شما هم در معرض ابتلا به نشانگان خستگی مزمن باشید. گفت‌وگوی ما را با دكتر امیرعلی سهراب‌پور، متخصص داخلی و استادیار دانشگاه علوم پزشكی تهران بخوانید تا بیشتر در این مورد بدانید...
سلامت: آقای دكتر! لطفا در مورد نشانگان خستگی مزمن برایمان بگویید.
«نشانگان خستگی مزمن» بیماری بسیار شایعی است و در چند سال اخیر علم پزشكی توجه بیشتری به آن نشان داده است. در كتاب‌های پزشكی 300 سال قبل، مطالب زیادی درباره این نشانگان نوشته شده و تعریف مركز كنترل بیماریهای آمریكا در مورد آن چنین است: «نشانگان خستگی مزمن نوعی اختلال در روند فعالیت‌های جسمی و روانی فرد است كه حداكثر بیش از 6 ماه طول كشیده باشد.»
بررسی‌ها نشان می‌دهد مبتلایان به این بیماری، به بیماری دیگری دچار نیستند. گاهی خستگی آنقدر شدید است كه شخص قادر به ادامه فعالیت‌های شغلی، تحصیلی و اجتماعی نیست و با استراحت هم بهبود نمی‌یابد. خستگی تمام بدن را احاطه می‌كند و فعالیت بدنی و توان فرد را از او می‌گیرد.
سلامت: بیماران با چه شكایتی مراجعه می‌كنند؟
بیشتر بیماران شروع خستگی را به خاطر دارند. مثلا می‌گویند تابستان پارسال سرماخوردم و از آن پس این وضعیت در من باقی‌مانده است. علاوه بر خستگی طول كشیده بیش از 6 ماه، 8 علامت دیگر هم وجود دارند و برای اثبات این بیماری باید 4 مورد از این 8 مورد نیز در فرد دیده شوند: گلودرد، دردهای عضلانی، دردهای پراكنده مفاصل بدون تورم و خون‌ریزی، سردردهای بسیار شدید، احساس خستگی حتی بعد از خواب كافی، خستگی شدید بعد از پیاده‌روی یا كوهنوردی كه بیش از 24 ساعت به طول بینجامد، ناتوانی در تمركز و كم‌حافظگی.
سلامت: مهم‌ترین علت این بیماری چیست؟
علت نشانگان خستگی مزمن هنوز ناشناخته باقی مانده و حتی پزشكان نمی‌دانند كه این بیماری، روانی است یا جسمی یا تركیبی از هر دو؛ اما بیشتر افراد مبتلا دچار افسردگی هستند. به همین دلیل بعضی?ها معتقدند خستگی مزمن یكی از نشانه‌های بیماری افسردگی است و عده دیگری می‌گویند پدیده جسمی است و در اثر طولانی شدن افسردگی بروز می‌كند.
برای كشف علت بیماری روی جنبه‌های غیرروان‌پزشكی مانند بیماریهای عفونی، اختلال‌های سیستم اعصاب محیطی مركزی، هورمونی و... بررسی و تحقیق شده است ولی هیچ‌كدام نتوانستند با قطعیت دلیل بروز آن را تایید كنند.
سلامت: شیوع این مشكل در میان مردم چقدر است؟
میزان شیوع و بروز دقیق نشانگان خستگی مزمن نامعلوم است اما در بعضی از جمعیت‌ها به 5 تا 8 درصد می‌رسد. بیماری در دهه دوم و سوم بروز می‌كند و زن‌ها 2 برابر مردان دچار آن می‌شوند.
سلامت: آزمایش‌های بیماران چگونه است؟
وقتی بیمار با این علایم مراجعه می‌كند. ما همه آزمایش‌ها را درخواست می‌كنیم و بیمار را از نظر هورمونی، خونی، بدخیمی‌های نهفته و عملكرد كلیه و كبد و آنزیم‌ها مورد بررسی قرار می‌دهیم. وقتی همه جواب‌ها طبیعی بود، با اطمینان می‌گوییم كه شخص مبتلا به یك بیماری زمینه‌ای یا داخلی نیست.
سلامت: درمان چیست؟
چون هیچ دلیلی برای بیماری وجود ندارد، كاملا طبیعی است كه درمانی هم نداشته باشیم. درمان‌های دارویی هم تاكنون رضایت‌بخش نبوده‌است. مبتلایان نباید به دنبال قرص یا دارو باشند و تكنیك‌هایی مانند فیزیوتراپی و ورزش هم تا حدودی نشانه‌ها را كاهش می‌دهند.
برخی از پزشكان انواع ویتامین‌ها، مكمل‌ها یا آنزیم‌ها را تجویز می‌كنند تا روی متابولیسم و كاركرد عضلات اثر بگذارد ولی این نیز از نظر تئوری بی‌فایده است اما گاهی بیمار با مصرف همین مكمل‌ها یا ویتامین‌ها احساس رضایت می‌كند كه در این صورت ما سعی می‌كنیم تا این نحوه درمان را ادامه دهیم. البته این یك تاثیر روانی و تلقینی، مشابه تاثیر دارونماست تا تاثیر واقعی. برای كمك بیشتر به مبتلایان لازم است از روان‌پزشكان كمك بگیریم. روان‌پزشك می‌تواند با صحبت و مشاوره مشكل را ریشه‌یابی كند مثلا ممكن‌است افسردگی و اضطراب در فرد باعث بروز خستگی مزمن شده باشد.
سلامت: آیا بیماران می‌توانند امیدوار باشند كه روزی بهبود یابند؟
تحقیقات نشان می‌دهد اگر بیماری به مدت زیادی طول بكشد امید كمتری برای بهبود آن وجود دارد. نشانگان خستگی مزمن خطری برای جسم ندارد و به هیچ‌وجه بیماری كشنده‌ای محسوب نمی‌شود اما روی كیفیت زندگی بیماران اثر می‌گذارد. بعضی از بیماران خودبه‌خود بهبود می‌یابند.