روانشناسان بر این باورند كه فرزند پروری هنری است كه نیاز به خلاقیت، صرف انرژی، زمان و هزینه دارد. بخش عمدهای از این انرژی صرف برنامهریزی و مدیریت اوقات فراغت فرزندان میشود. البته نتیجه كار همیشه رضایتبخش نیست، چراكه بسیاری از والدین در تامین شرایطی مناسب برای پر كردن اوقات فراغت كودك یا نوجوانشان، بخصوص در تعطیلات نوروزی به علایق و نیازهای فرزندشان توجه نمیكنند.
وقتی برنامهریزی برای اوقات فراغت فرزندان، متناسب با نیازهای روحی و جسمی آنها صورت نمیگیرد، كودكان و نوجوانان تصور میكنند كه بیشتر وقتشان را باید برای تماشای تلویزیون و بازیهای كامپیوتری كه بیشترشان هم خشونت آمیزند، صرف كنند؛ در حالی كه ضایعه ناشی از تماشای كارتونها یا انجام بازیهای خشن، كمتر از خشونتهای اجتماعی نیست.
علت گرایش كودكان و نوجوانان به بازیهای كامپیوتری یا كارتونهای خشن، ارضا شدن حس هیجان و رقابتخواهی است كه در قالب این نوع برنامهها نهفته است و از نیازهای روحی این مقاطع سنی محسوب میشود.
كودك هیجان میخواهد.
روانشناسان تاكید میكنند این درست است كه بچههای امروز با توجه به آپارتماننشینی بیش از پیش به فعالیتهای ورزشی نیاز دارند، چراكه ورزش غیر از آن كه نوعی فعالیت بدنی، اجتماعی و گروهی محسوب میشود، نوعی بازی هم به حساب میآید و میتواند به حس هیجانخواهی و رقابتپذیری كودك هم پاسخ بدهد. حال این بازیها میتواند جنبه جسمی داشته باشد یا به تقویت قوای فكری یا تخیل كودك كمك كند.
كاهش زمانی كه بچهها جلوی كامپیوتر یا تلویزیون میگذرانند به همت و تلاش والدین برای برنامهریزی فعالیتها یا بازیهایی در خارج از خانه باز میگردد كه درآنها رقابت و هیجان وجود داشته باشد. موسیقی و كارهای هنری دیگر اگر رنگ و بوی رقابت به خود بگیرد، میتواند به بسیاری از نیازهای هیجانی كودك و نوجوان پاسخ بدهد.
والدین مقصرند.
این پدرها و مادرها هستند كه نمیخواهند برای فعالیتهای رقابتی كودكان خارج از منزل برنامهریزی كنند. والدین ترجیح میدهند كه فرزندشان را به تماشای كارتون یا انجام بازی كامپیوتری در خانه ترغیب كنند، زیرا خودشان هم از داشتن برنامههای پرتحرك و همراه با فعالیتهای جسمی طفره میروند؛ كودك هم با تماشای برنامههای خشن به هیجانات درونیاش پاسخ میدهد.
بیجهت نیست كه روانشناسان هشدار میدهند كه صرف زمان طولانی پای تلویزیون یا كامپیوتر، فعالیت كودكان را محدود كرده و سلامت جسمیشان را به خطر میاندازد. از سوی دیگر تلویزیون ارتباط افراد خانواده را كم كرده و روابط سازنده و لازم والدین با كودكان و نوجوانان را محدود میكند.
مدیریت اوقات فراغت نوروزی فرزندان
برنامهریزی برای گذراندن اوقات فراغت باید ابتدا بر اساس علایق كودك یا نوجوانان و سپس امكانات والدین تنظیم شود. سرمایهگذاری برای تنظیم برنامهای مفید و مفرح در تعطیلات نوروزی برای فرزندان به تامین مالی و نیز صرف وقت از سوی والدین نیاز دارد. در نظر گرفتن علایق كودك در تنظیم اوقات فراغت، پایهای برای یادگیری مهارتهای زندگی و خودشناسی او خواهد بود.
توجه به حس هیجانخواهی در كنار افزایش آگاهیهای شناختی، روانی، اجتماعی و حركتی اصلیترین ضرورتها در برنامه ریزی برای اوقات فراغت كودك یا نوجوان است.
تا آخر كارتون را نبینند.
روانشناسان میگویند: لزومی ندارد كه والدین اجازه دهند فرزندانشان از ابتدا تا پایان یك كارتون خشن را ببینند، بلكه میتوان با ایجاد سوالاتی برای تحریك حس كنجكاوی كودكان، دیدن آن را برای حدس زدن اتفاقات و تحریك حس تشخیص كودكان از شخصیتهای مثبت و منفی كارتون به چند بخش تقسیم كرد. به این ترتیب از تاثیرپذیری منفی كودكان، تحت تاثیر شخصیتهای این نوع كارتونها كاسته خواهد شد؛ به بیان دیگر والدین به كسب برداشتهای صحیح از شخصیتهای كارتونی توسط كودكانشان كمك میكنند. استفاده مداوم از برنامههای تلویزیونی، كودك و نوجوان را به گیرندهای بدون تفكر و بدون داد و ستد اندیشه و تجزیه و تحلیل مطالب تبدیل میكند. در واقع، صدا و حركت او را جلب كرده و به سمت بیتوجهی، عدم انتخاب و بیتفاوتی نسبت به آنچه عرضه میشود، سوق میدهد. آنگاه نسلی كه باید سازنده زندگی باشد، تماشاچی صرف صحنهها میشود. استفاده صحیح، مفید و مفرح از وقت را باید از كودكی به فرزندان آموخت.