سفر به زیستگاه خرس قهوه‌ای (Ursus arctos) که بزرگ‌ترین گوشتخوار خشکی‌های زمین است، یکی از پرهیجان‌ترین، خطرناک‌ترین و پرتجربه‌ترین سفرها برای تحقیق درباره حیات‌وحش است. خرس‌ها، این جانوران آرام، وقتی احساس خطر کنند، از هر موجود زنده دیگری می‌توانند خطرناک‌تر باشند.
زیرگونه خرس قهوه ای ایران، سوری syriacus کوچک‌ترین زیرگونه خرس قهوه‌ای، اگرچه بزرگ‌ترین گوشتخوار ایران است، اما در مقایسه با همنوع دیگر خود، هیولایی به نام کودیاک (U. a. middendorffi)، کوتوله‌ای بیش نیست!
وزن سنگین آنها که در زیرگونه‌های ایرانی به ۳۵۰ تا ۴۰۰ کیلوگرم و در سایر جهان به بیش از ۷۰۰ کیلوگرم هم می‌رسد، جست‌وخیز و حرکت سریع را برایشان مشکل می‌کند. پس برای خرس‌های سنگین و کند، چاره‌ای نمی‌ماند جز همه‌چیز خواری. اگرچه محبوب‌ترین غذای آنها همان گوشت است، اما نه سرعتشان بهپازن و مرال می‌رسد، نه موش و خرگوش و ماهی کفاف خوراک آنها را می‌دهد. می‌ماند میوه، حشراتی چون مورچه، ملخ، پروانه، علف، دانه‌های روغنی، ریشه‌های گیاهان و هرچه دستشان برسد.
خطرناک‌ترین اخلاق خرس‌ها وقتی است که خرس مادر توله دارد. ماده خرس‌ها را در بین دیگر حیوانات وحشی، می‌توان مهربان‌ترین مادرها و در مقابله با هر خطری، درنده‌ترین گوشت‌خوارها دانست. پس در برخورد با ماده خرس که به همراه خود توله دارد بسیار دقت کنید، چرا که در مقابل خطرناک ترین موجود روی زمین ایستاده‌اید!
بسیاری از رفتارهای خرس‌ها شبیه به انسان است. مثل ما در دست و پا هر کدام ۵ انگشت دارند و ردپایشان بسیار شبیه ردپای انسان پابرهنه است. گاه در هنگام خطر، دعوا و بازی، مانند انسان‌ها روی دو پا می‌ایستند و راه می‌روند. در هنگام شیردادن به توله‌های خود اغلب آنها را بغل کرده و یا بر روی نشیمنگاه می‌نشینند و به آنان شیر می‌دهند. این رفتار آنان برگرفته از آنجاست که پستان‌ها و غدد شیری‌شان مثل انسان در بین دستانشان قرار دارد. جالب‌تر اینکه وقتی در زیستگاه خود احساس خطر کنند، بر روی دو پا ایستاده، با سنگ و چوبی که در اطراف خود پیدا می‌کنند، آن را به سمت خطر پرتاب می‌کنند.
گستره وسیعی از ایران، زیستگاه خرس‌های قهوه‌ای است. از گوشه شرق تا گوشه غرب البرز و در جنوبی ترین بخش تا کرانه‌های شمالی استان خوزستان و فارس و دامنه‌های زاگرس، زیستگاه حدود دوهزار خرس قهوه‌ای است.
هر وقت صحبت از خرس می شود خیلی ها یاد خرس های گریزلی در آمریکا می افتند، خرس هایی با اندام درشت، سرهای کوچک و قدرت تهاجمی بسیار که هر از چند گاهی به سوی انسان هم حمله می کنند. اما در مورد خرس های ایرانی تصاویر چندان زیادی در دست نیست.
این تصاویر را که در دامنه های البرز عکاسی کرده ام را برای نخستین بار در اختیار سایت خبری تحلیلی زیست بوم و بینندگان علاقمند به محیط زیست ایران زمین قرار می دهم با این امید که حافظ ارزش های زیستی سرزمین مان باشیم.
