سگ‌های نژاد بردر کولی (Border Collie)‌، در تپه‌های مرزی میان اسکاتلند و انگلستان، چوپان بودند. آن‌ها می‌توانستند به همه چیز خیره شوند و با استفاده از همین توانایی‌شان گله را کنترل کنند. با انرژی زیاد و استقامتی که دارند هنوز هم، در همه جای دنیا، در مزارع و گله‌داری‌ها، به عنوان چوپان فعالیت می‌کنند. امروزه، برای شرکت در بازی‌های ورزشی هم تربیت می‌شوند.

نگاهی مختصر به نژاد بردر کولی
گروه نژادی: سگ‌های چوپان

قد: 46 تا 56 سانتی‌متر از شانه تا زمین

وزن: 14 تا 20 کیلوگرم

طول عمر: 10 تا 15 سال

تا به حال، از نزدیک، یک بردر کولی چوپان دیده‌اید؟ او مثل یک سرکارگر ارشد گوسفندان را کنترل می‌کند. با مرد چوپان ارتباط حسی برقرار می‌کند و از همین راه درک می‌کند که گوسفندان را دقیقا کجا باید ببرد و این فوق العاده است!

سگ‌های نژاد بردر کولی سایز متوسطی دارند، تقریبا 14 تا 20 کیلوگرمند، اما پرانرژی و پرطاقتند. انرژی و طاقتی که از دویدن و کار کردن در تپه‌های اسکاتلند در آن‌ها به وجود آمده است. گاهی در روز باید بیش از 80 کیلومتر بدوند. برای همین است که برای کار کردن سگی بهتر از او پیدا نمی‌کنید.

این انرژی زیاد وقتی مشکل‌آفرین می‌شود که بردر کولی را به عنوان حیوان خانگی به خانه‌تان ببرید. اعضای خانواده نمی‌توانند او را درک کنند. بردر کولی عاشق کار کردن است و بدن و ذهنش باید فعال باشد. کسی که سگی خانگی بخواهد نمی‌تواند انرژی بردر کولی را کنترل و تخلیه کند. آن‌ها سگ‌هایی بغلی که جلوی تلویزیون لم بدهند نیستند.

بردر کولی سگ گله است. او می‌خواهد گله را دور هم جمع کند. برایش فرقی نمی‌کند چه گله‌ای باشد: گلۀ گوسفند، گربه، سنجاب، بچه، یا حتی ماشین. خلاصه او مراقب هر چیزی که تکان بخورد هست. غریزۀ سرک کشیدن، سقلمه زدن و پارس کردن را نمی‌شود در او از بین برد، فقط می‌شود آن را هدایت کرد. او باید کاری برای انجام دادن داشته باشد، چوپانی کند یا در مسابقات ورزشی شرکت کند. کشیدن سبد خرید، توپ‌بازی و طناب‌کشی برای او کافی نیست.

سگ‌های نژاد بردر کولی سگ‌های بی‌نظیری هستند، به شرط آنکه صاحب مناسبی داشته باشند. آن‌ها رام و باهوشند، برای همین تربیت کردنشان راحت است. آن‌ها بسیار احساساتی‌اند. اگر بردر کولی را خوب بشناسید، او نیازهای شما را پیش‌بینی می‌کند. بردر کولی در هر محیطی که نیازهای ذهنی و بدنی‌اش برآورده شود، می‌تواند خوب زندگی کند، ولی باید از تولگی اجتماعی و تربیت شود.

بردر کولی‌ها با صاحبشان به‌خوبی همراه و هماهنگ می‌شوند، به شرطی که صاحبشان هم به اندازۀ آن‌ها فعال و پرانرژی باشد. برای کسانی که می‌خواهند در فعالیت ورزشی سگ‌ها شرکت کنند، بردر کولی سگ خیلی مناسبی است. آن‌ها در هر فعالیت‌های بدنی حرف اول را می‌زنند، چه چوپانی باشد، چه ورزشی.

کسی که بردر کولی داشته باشد و او را خوب تربیت و اجتماعی کند، یک رفیق باهوش و احساساتی خواهد داشت.

چند نکتۀ مهم دربارۀ نژاد بردر کولی
– سگ‌های نژاد بردر کولی بسیار حساس و باهوشند. گاهی به نظر میاد که می‌توانند دستورات صاحبشان را پیش‌بینی کنند.

– انرژی زیاد این سگ‌ها باید در جای درست مصرف شود، وگرنه خودشان سعی می‌کنند راهی برای تخلیۀ آن پیدا کنند و آن وقت است که دردسر درست می‌کنند و زندگی با آن‌ها سخت می‌شود.

– بردرکولی‌ها می‌خواهند هر چیزی را که تکان می‌خورد دور هم جمع می‌کنند، دوچرخه‌سواران و بچه‌ها و گربه‌ها و حتی سنجاب‌ها. برای همین اگر در محله پرسه بزنند برای افراد مشکل‌ درست می‌کنند. لازم است که دور حیاط نرده بکشید که بردر کولی‌تان نتواند برای دیگران مزاحمت ایجاد کند.

– سروصدای نوجوانان غریزۀ گله‌داری بردر کولی‌ها را بیدار می‌کند. سعی می‌کنند با گشتن دور آن‌ها و ضربه زدن آهسته بهشان و پارس کردن آن‌ها را جمع و ساکت کنند.

– بردر کولی‌ها اگر درست اجتماعی نشوند، خجالتی می‌شوند.

– سگ‌های نژاد بردر کولی‌ اهل پرسه زدن نیستند، اما حس کنجکاوی و هوش زیادشان ممکن است باعث شود که از حیاط یا خانه فرار کنند.

– برای اینکه سگ سالمی داشته باشید، از توله‌کش‌ها یا مغازۀ توله‌فروشی سگتان را نخرید. از پرورش‌دهنده‌ای بخرید که می‌دانید از سگ‌هایش خوب مراقبت می‌کند و سگ‌هایش بیماری ژنتیکی ندارند که آن را منتقل کنند و خلق‌وخوی خوبی هم دارند.

تاریخچۀ نژاد بردر کولی
اجداد بردر کولی‌های امروزی در بریتانیا بودند و در آنجا، برای اولین بار، از آن‌ها برای نگهبانی و گله‌داری استفاده شد. در سرزمین‌های مرزی انگلستان و اسکاتلند به بهترین دستیار چوپانان و بهترین سگ‌های کار تبدیل شدند.

بسته به اینکه برد کولی‌ها در کجا باشند و چه کاری انجام دهند نوعشان فرق می‌کند. آن‌ها را بر اساس منطقه‌ای که در آن پرورش یافته‌اند دسته‌بندی کرده‌اند: سگ گلۀ ولزی (Welsh Sheepdogs)، سگ گلۀ شمالی (Northern Sheepdogs)، سگ گلۀ کوهستانی (Highland Collies)، و سگ گلۀ اسکاتلندی (Scotch Collies). کلمۀ Border به معنی مرز و Collie در لهجۀ اسکاتلندی به معنی سگ گله است. پس می‌بینید که اسم این نژاد به خوبی کار و منطقۀ زندگی‌ اولیه‌اش را نشان می‌دهد.

در سال 1860 میلادی، در دومین شوی سگ‌ها در انگلستان، سگ‌های نژاد بردر کولی، برای اولین بار، به نمایش گذاشته شدند. اندکی بعد از آن، ملکه ویکتوریا در سفر خود به بالمورال سگ‌های این نژاد را دید و شیفتۀ آن‌ها شد.

لوید پرایس (Lloyd Price) روزنامه‌نگار و نویسنده بود. او تصمیم گرفت برای سگ‌ها امتحان گله‌داری برگزار کند. در سال 1876، 100 تا گوسفند وحشی ولزی را به قصر الکساندارا، در لندن، آورد تا توانایی سگ‌ها را به نمایش بگذارد. آن روز مردم از مهارت و هوش سگ‌ها به هیجان آمده بودند. این سگ‌ها از نژاد بردر کولی بودند و فقط با سوت و نشانه از چوپانان دستور می‌گرفتند و کارشان را انجام می‌دادند.

امروزه نژاد بردر کولی را به عنوان بهترین سگ‌های گله‌ می‌شناسند. توانایی زیاد بردر کولی‌ها در گله‌داری، سبب شده که بسیاری افراد بخواهند این نژاد فقط برای کار پرورش داده شود، تا استاندارد بالای این سگ حفظ شود. موسسۀ امریکایی پرورش سگ (AKC) نژاد بردر کولی را در اول اکتبر سال 1995 به رسمیت شناخت.

اندازۀ سگ‌های بردر کولی
قد سگ‌های نر نژاد بردر کولی بین 48 تا 57 سانتی‌متر است و وزنشان از 16 تا 20 کیلوگرم است. قد سگ‌های مادۀ این نژاد از 46 تا 53 سانتی‌متر است و وزنشان از 14 تا 18 کیلوگرم.

ویژگی‌های شخصیتی سگ‌های نژاد بردر کولی
در یک کلمه سگ نژاد بردر کولی پرجنب‌وجوش و فعال است. ذاتا هشداردهنده، پرانرژی، سخت‌کوش و باهوش است. همه چیز را خیلی زود یاد می‌گیرد، اینقدر زود که شما به سختی می‌توانید او را به چالش بکشید.

سگ‌های این نژاد دوست دارند که کاری برای انجام دادن داشته باشند. شما باید او را سرگرم کنید، وگرنه حوصله‌اش سر می‌رود. وقتی حوصله‌اش سر برود رفتارهای بدی از خودش نشان می‌دهد مثل پارس کردن، کندن زمین، یا حتی تعقیب ماشین‌ها. بردر کولی سگی نیست که یک گوشه لم بدهد و شما آب پرتقالتان را بخورید. یادتان باشد که او به دنیا آمده که در مراتع سرسبز دنبال گوسفندها بدود و آن‌ها کنترل کند.

بردر کولی‌ها به هر حرکت و نشانه‌ای از طرف صاحبانشان حساسند، چه سوت زدن و حرکت دست باشد، چه فقط بالا بردن ابرو.

سگ‌های نژاد بردر کولی هم بدون ایراد نیستند. آن‌ها ممکن است بیش از آنچه باید مستقل باشند و با ذهن قدرتمندی که دارند دردسرساز شوند. علاقۀ عجیب آن‌ها به گله‌داری، اگر درست هدایت نشود، ممکن است منجر به رفتارهای غلط در آن‌ها شود. خیلی خوب است که از آن‌ها در شغل‌هایی مشابه استفاده کنید، مثل تعقیب و نگهداری از کودکان، ماشین‌ها یا حیوانات خانگی دیگر.

سگ بردر کولی اگر درست اجتماعی نشود به سگی خجالتی و ترسو تبدیل می‌شود. تجربه‌ کردن شرایط و موقعیت‌های مختلف، دیدن آدم‌ها و مکان‌های متعدد و اشیای زیاد به او در اجتماعی شدن کمک می‌کند.

بیماری‌های رایج در نژاد بردر کولی
سگ‌ها نژاد بردر کولی عموما سالمند، اما مثل هر نژاد دیگری در این نژاد هم بعضی بیماری‌ها شایع‌تر است. معنی این حرف این نیست که همۀ سگ‌ها به همۀ این بیماری‌ها مبتلا می‌شوند. آگاهی داشتن راجع به بیماری‌ها می‌تواند به ما کمک کند که از سگمان بهتر مراقبت کنیم.

اگر می‌خواهید سگ بخرید، او را از پرورش‌دهنده‌ای بگیرید که از سگ‌هایش خوب مراقبت کند و مطمئن باشید که سگ‌هایش سالمند.

باید مطمئن شوید که بردر کولی شما ناهنجاری مفصل ران (Hip dysplasia)، ناهنجاری مفصل آرنج (Elbow dysplasia)، کم‌کاری تیروئید (Hypothyroidism)، کمی پلاکت خون (Thrombopathia) و بیماری فون ویلبراند (Von willebrand’s disease) ندارد.

ناهنجاری مفصل ران (Hip dysplasia):
یک بیماری ارثی است که در آن استخوان ران در مفصلش جفت نمی‌شود. در بعضی سگ‌ها موجب درد و لنگی در یک یا هر دو پا می‌شود، ولی در بعضی سگ‌ها هیچ نشانه‌ای ندارد. بهترین راه تشخیص آن استفاده از عکس اشعۀ ایکس است. علاوه بر ارث، بالا رفتن سن هم این ناهنجاری را در سگ‌ها به وجود می‌آورد.

‌سگ‌های مبتلا به این ناهنجاری نباید بچه‌دار شوند، چون بچه‌شان هم مبتلا می‌شود. پس قبل از خرید توله، مطمئن شوید که والدینش سالم بوده‌اند.

آتروفی پیشروندۀ شبکیه (Progressive Retinal Atrophy):
یک بیماری چشمی است که در آن شبکیه، به مرور زمان، از بین می‌رود. اول موجب مشکلات بینایی در شب می‌شود و با پیشرفت بیماری کم‌کم دید در روز را هم از دست می‌دهند. بسیاری از سگ‌ها، تا وقتی که محیط اطرافشان تغییر نکند، به خوبی با کم‌بینایی یا نابینایی خود کنار می‌آیند.

صرع (Epilepsy) :
اختلال سلول‌های عصبی یا نورون‌هاست که بیشتر وقت‌ها به‌صورت ارثی به توله منتقل می‌شود. این بیماری تشنج‌های خفیف یا شدید در سگ ایجاد می‌کند. در این شرایط سگ رفتارهای غیرعادی از خودش نشان می‌دهد، مثل دویدن، طوری که انگار چیزی را تعقیب می‌کند، تلوتلو خوردن یا پنهان شدن. گاهی هم بر زمین می‌افتد و پاهایش قفل می‌شود و هوشیاری‌اش را از دست می‌دهد. تماشای تشنج سگ سخت و ترسناک است، اما آگاهی داشتن از این بیماری می‌توند به سگ و صاحبش کمک کند. باید سگ خود را برای تشخیص و درمان به دامپزشک ببرید.

ناهنجاری‌های چشم در بردر کولی‌‌ها (Collie Eye Anomaly):
این ناهنجاری‌ها ارثی است و ممکن است منجر به کوری شود. در این بیماری شکل اجزای چشم تغییر می‌کند. این تغییرات انواع مختلف دارد: نقص مشیمیۀ چشم (Choroidal hypoplasia)، نقص در دیسک نوری چشم (Coloboma)، استافیلوما (Staphyloma) که در آن صلبیۀ چشم نازک می‌شود، و جداشدگی شبکیه (Retinal detachment). متاسفانه تا امروز درمانی برای این ناهنجاری‌ها پیدا نشده است.

حساسیت‌ها (Allergies):
حساسیت در سگ‌ها سه نوع است:

حساسیت‌های غذایی (Food Allergies): در این صورت سگ نباید خوراکی‌ای که به آن حساسیت دارد بخورد.
حساسیت‌های پوستی (Contact Allergies): سگ ممکن است به جای خوابش، به پودرهای ضد کک و کنه، شامپو و مواد شیمیای دیگر حساسیت داشته باشد که باید آن‌ها را از سگ دور کرد.
حساسیت‌های ریوی (Inhalant Allergies): سگ ممکن است به گردوخاک، کپک و بعضی بوها حساسیت داشته باشد. برای درمان این نوع حساسیت ممکن است سگ به دارو یا تغییر محیط احتیاج داشته باشد.
استئوکندریت دیسکان (Osteochondrosis Dissecans):
در این بیماری غضفروف آرنج به شکل نامناسبی رشد می‌کند. البته این بیماری در مفصل شانه هم دیده شده است. در این شرایط سگ به شدت درد دارد و نمی‌تواند آرنج خود را خم کند. بیماری در سن چهار تا نه ماهگی بروز می‌کند. از عوامل تشدید این بیماری خوردن پروتئین زیاد یا استفاده از غذاهایی است که حاوی فرمول رشد هستند.

مراقبت و نگهداری از سگ‌های نژاد بردر کولی
بردر کولی‌ها سگ‌های محیط‌های بسته و آپارتمان نیستند. بهتر است در فضاهای باز زندگی کنند. در محیط شهری مراقب آن‌ها باشید. گاهی غریزۀ گله‌داری در آن‌ها بیدار می‌شود و به تعقیب ماشین‌ها می‌پردازند.

سگ‌های نژاد بردر کولی به تمرین ذهنی و جسمی زیادی نیاز دارند و باید صاحبی داشته باشند که بتواند این نیاز را رفع کند. اگر گله ندارید و در شهر زندگی می‌کنید حتما او را به فعالیت‌های ورزشی مخصوص سگ‌ها ببرید و مشغولش کنید. اگر نمی‌توانید این کار را بکنید، از داشتن بردر کولی صرف نظر کنید.

تغذیۀ سگ‌های نژاد بردر کولی
روزانه یک‌ونیم تا دو پیمانه غذای خشک. بهتر است در دو وعده داده شود.

اینکه یک سگ بالغ چه قدر غذا بخورد به چیزهای زیادی بستگی دارد، مثل: سن، متابولیسم، اندازه و میزان فعالیتش. هر سگی نیازها و شرایط خاص خودش را دارد. آنچه مشخص است اینکه سگی که فعالیت بیشتری داشته باشد غذای بیشتری می‌خورد.

موها و بهداشت سگ‌های بردر کولی
به‌طور کلی موهای سگ‌های نژاد بردر کولی دو نوع است: نرم و زبر. در هر دو نوع بردر کولی‌ها دو لایه مو دارند. موهای لایۀ درونی نرم و موهای لایۀ بیرونی زبر است. بردر کولی‌هایی که موهای زبر دارند، موهایشان نیمه بلند است که پاها، سینه و شکمشان را می‌پوشاند. ‌در مدل مونرم، موهای همۀ بدن کوتاه است و تراکم بیشتری نسبت به مو بلندها دارد.

رنگ موهایش اغلب سیاه است با قسمت‌های سفیدی روی صورت، گردن، پاها، ران‌ها و دم. ممکن است قسمت‌هایی از موهایش قهوه‌ای رنگ باشد. رنگ موهای او ممکن است یکدست باشد یا ترکیبی از دو یا سه رنگ. ولی هیچ وقت یکدست سفید نیست.

بردر کولی که زیاد فعالیت و کار می‌کند نمی‌تواند مرتب و منظم باشد. به برس کشیدن زیاد نیاز ندارد. موهای دولایه‌ای او را هفته‌ای یک بار شانه کنید کافی است تا چربی طبیعی مو حفظ شود و از گره خوردن هم جلوگیری شود. با تغییر فصل ریزش موهای بردر کولی بیشتر می‌شود. در این زمان برای اینکه موها در خانه و روی لباس شما نریزد می‌توانید بیش از هفته‌ای یک بار شانه‌اش کنید. زمانی که واقعا خیلی کثیف شد حمامش کنید. هر چهار ماه یک بار حمام کردنش کافی است.

دندان‌های او را حداقل دو یا سه بار در هفته مسواک بزنید تا باکتری و جرم از روی آن پاک شود. برای پیشگیری از بیماری‌های لثه بهتر است که هر روز مسواکش بزنید.

اگر لازم بود، ناخن‌هایش را ماهی یکبار کوتاه کنید. گوش‌هایش را هر هفته معاینه کنید که کثیف یا قرمز نباشد و بوی بد ندهد. این‌ها می‌تواند نشانۀ عفونت گوش باشد. گوش‌هایش را هر هفته با گوش‌پاک‌کن تمیز کنید، ولی مراقب باشید که گوش‌پاک‌کن را در گوشش فرو نکنید.

هنگام شانه کردنش او را معاینه کنید که پوستش زخم، التهاب، جوش، و نشانه‌ای از چرک و عفونت مثل قرمزی، التهاب و بیرون ریختگی نداشته باشد. بینی و چشم‌ها و پاهای او را معاینه کنید تا هر تغییر وضعیتی را متوجه شوید. چشم‌های بردر کولی باید تمیز، بدون قرمزی و ترشح باشد. معاینۀ هفتگی موجب می‌شود به‌موقع پی به وجود بیماری ببرید و جلوی آن را بگیرید.

رابطۀ سگ‌های نژاد بردر کولی با کودکان و حیوانات دیگر
سگ‌های نژاد بردر کولی برای زندگی با خانوا ده بسیار مناسبند، به شرط آنکه از تولگی خوب تربیت شوند. آن‌ها رابطۀ خوبی با بچه‌ها و حیوانات دیگر برقرار می‌کنند، ولی گاهی غریزۀ گله‌داری‌شان بیدار می‌شود و به بچه‌ها (مخصوصا بچه‌های کوچک‌تر) و حیوانات دیگر سقلمه می‌زنند یا تعقیبشان می‌کنند یا پارس می‌کنند. برای همین است که باید این غریزه‌شان به خوبی کنترل  و هدایت شود.

به هر حال باید به کودک خود رفتار با سگ را بیاموزید و همیشه روابط آن‌ها را زیر نظر بگیرید تا مبادا کودکان دم یا گوش یا هر قسمت دیگر از بدن سگ را بکشند و او را عصبانی کنند. به کودکان یاد بدهید که هیچ وقت به سگی که غذا می‌خورد یا خوابیده است نزدیک نشود. هیچ وقت نخواهد که غذای سگ را از او بگیرد. دقت کنید که هیچ سگی، هر چه قدر هم تربیت شده باشد، نباید با بچه تنها بماند و حتما باید یک نفر مراقب آن‌ها باشد.