صفحه نخست » اخبار روز » پزشکی

 درماتیت سبوره یک اصطلاح کلی بوده و شامل گروهی از بیماری های مزمن و عودکننده است که از حالات خفیف و شایع شامل شوره سر و چرب بودن پوست سر (سبوره) شروع شده تا انواع متوسط و شدید درماتیت سبوره که در آن پوست سر (و گاهی صورت، سینه و حتی مناطق دیگر) قرمزو خارش دار بوده و درجات گوناگونی از شوره و ا لتهاب درآن وجود دارد. اگرشوره سر را در نظرنگیریم شیوع درماتیت سبوره در جمعیت حدود 5 - 2 درصداست.  مشخص است که با لحاظ کردن شوره سر این رقم بسیار بالاتر می رود.

عامل همه انواع این بیماری ها مخمری بنام Pityrosporum است که بصورت نرمال هم در پوست افراد مشاهده می گردد (یعنی بصورت طبیعی ساکن پوست انسان می باشد). در جریان درماتیت سبوره، این قارچ از حالت کروی (که فرم نرمال آن است) به حالت بیضوی (که فرم بیماری زای آن است) تغییر شکل داده و این تغییر شکل موجب تشکیل اسیدهای چرب آزاد توسط مخمرمی گردد. اسیدهای چرب فوق بعنوان ماده آزاررسان پوست عمل کرده و موجب تکثیر بیش از حد سلول های اپیدرم می شوند. این سلول های زیادی بصورت شوره و پوسته دفع شده و علایم بالینی بیماری را بوجود می آورند.

این امراض مُسری نبوده و از طریق شانه و برس منتقل نمی گردند. استرس و هیجانات اغلب باعث بدتر شدن این بیماری ها می گردد. این بیماری ها  معمولاً بصورت دوره های تشدید بیماری و بهبودی نسبی آن تظاهرکرده که هرکدام ممکن است هفته ها تا ماه ها طول بکشد. شیوع این بیماری ها در مردان بیشترمی باشد .در بیماران مبتلا به ایدز، افسردگی و پارکینسون شیوع درماتیت سبوره بالاتر است. برخی از داروها نیز می توانند موجب بروز درماتیت سبوره شوند.

الف ) چرب بودن پوست سر (سبوره)
چربی که از غدد چربی پوست ترشح می شود را سبوم می گویند. ترشح سبوم در زمان بلوغ افزایش می یابد و با افزایش سن بتدریج کمترمی شود .احساس چرب بودن (روغنی بودن) پوست سر و موها چیزی است که اکثر مردم دوست ندارند. اگرچه اکثریت افرادی که دارای طاسی آندروژنتیک هستند هم زمان دچار سبوره (چرب بودن بیش از حد پوست سر) نیز می باشند (و لذا غالباً  فکرمی کنندکه علت طاسی آنها همین چرب بودن سرشان است) هیچگونه رابطه علت و معلولی در این زمینه وجود نداشته و صرفاً  این دو حالت همزمان با هم مشاهده می گردند. 

بعبارت دیگر درمان چربی سر باعث جلوگیری ازریزش موهانمی شود و بالعکس. درمان خاصی برای سبوره وجود نداشته و تنها راه رفع ظاهری آن استفاده از شامپوهایی است که قدرت پاک کنندگی و چربی زدایی زیادی دارند مانند شامپو گزنه.

ب ) شوره سر
شوره سر در حقیقت تشکیل بیش از حد سلول های لایه سطحی پوست (اپیدرم) است. این سلول ها بصورت نرمال از سطح پوست جداشده و می افتند ولی چون تعداد آنها کم است شخص متوجه آنها نمی شود. در صورت تولید بیش از حد آنها، پوسته ها روی موها و لباس فرد مشاهده شده و چیزی می شود که عوام به آن شوره می گویند.هر چقدر مقدار شوره بیشتر باشد از نظر اجتماعی مشکل سازتر می شود زیرا اکثر مردم از مشاهده پوسته های سفید بر روی یقه لباس و شانه کت بدشان می آید.

تا زمانی که پوسته ها خشک هستند وجود آنها قابل تحمل است ولی با چرب شدن پوست سر و بهم چسبیدن شوره ها مشکل بیمار از نظر وضعیت ظاهری و علائم بیماری بیشتر می شود. شوره های چرب بر خلاف نوع خشک بهم می چسبند و لذا بزحمت از پوست سر و لباس جدا شده و این مشکل بیمار را آزار می دهد. در هر حال چرب بودن شوره در ابتدا زیاد اذیت نمی کند ولی با افزایش ترشح چربی از غدد چربی پوست، توده های بزرگ و کوچک شوره چرب و بدبو در نقاط گوناگون پوست سر تشکیل می گردد که همراه با درجاتی از التهاب و خارش می باشد. علائم شوره بطور کلی در زمستان (که رطوبت هوا کاهش می یابد) تشدید می گردند.

نظر به اینکه عامل بوجودآورنده درماتیت سبوره یعنی مخمر Pityrosporum همیشه در پوست انسان وجوددارد و با اقدامات درمانی فقط از حالت بیضوی (فرم بیماری زا) به حالت کروی (فرم غیربیماری زا ) تبدیل می گردد، لذا درمان قطعی برای این بیماری ها وجود نداشته و صرفاً  می توان علائم بیماری را کنترول نمود. به عبارت دیگر در شروع درمان با یکسری اقدامات درمانی سعی می کنیم تا مخمر را از حالت بیماری زا به غیربیماری زا درآورده و سپس برای ممانعت از تبدیل دوباره آن به فرم بیماری زا، از یکسری اقدامات پیشگیری کننده استفاده می کنیم در غیر این صورت پس از مدت کوتاهی علایم بیماری مجدداً عودمی نمایند.

برای شوره خفیف و معمولی استفاده از شامپوی ضد شوره 2 –  1 بار در هفته کافی است.  برخی از انواع شامپوهای ضد شوره عبارتند از: شامپو زینک پیریتیون، شامپو تار، شامپو سلنیوم سولفاید و شامپو کتوکونازول. همه این شامپوها را می توانید بدون نسخه پزشک از داروخانه تهیه فرمایید. البته بد نیست که حتی برای شوره خفیف هم حداقل یکبار به متخصص پوست مراجعه نمایید.

برای موارد شدیدتر شوره و نیز در صورتیکه شوره همراه با خارش، کراست (کبره)،  قرمزی و التهاب پوست باشد (یعنی موارد شدید درماتیت سبوره) لازم است که فرد برای مدت های طولانی تحت نظر متخصص پوست قرارگیرد.

در برخی افراد استفاده از محلول موضعی ماینوکسیدیل موجب شروع و یا بدترشدن شوره شده که می تواند خفیف تا شدید باشد. در موارد شدت ضایعه التهاب، قرمزی، خارش و خشکی پوست مشاهده می گردد. برای درمان این عوارض ماینوکسیدیل استفاده از شامپوی ضدشوره، افزودن لوسیون بتامتازون و یا کلوتری مازول به محلول ماینوکسیدیل (در صورت تجویز متخصص پوست)، تبدیل فرم 5 درصد ماینوکسیدیل به محلول 2 درصد و در نهایت قطع مصرف ماینوکسیدیل توصیه می شوند.

ج ) درماتیت سبوره شدید
درماتیت سبوره یک بیماری مزمن و شایع است که در همه سنین از نوزادی تا پیری مشاهده می گردد. علایم برجسته این بیماری عبارتند از: چرب بودن بیش از حد پوست سر و موها،  پوسته های زرد و چرب، قرمزی و التهاب پوست سر همراه با کراست (کبره) و خارش شدید. خارانیدن پوست سر (که در درماتیت سبوره و شوره سر مشاهده می شود) موجب برداشته شدن لایه محافظ روی تار مو شده و لذا نه تنها موها حالت و درخشندگی خود را از دست می دهند بلکه بدین ترتیب مو ضعیف شده و بنابراین مستعدآسیب بدلایل دیگر مثل شانه زدن، رنگ کردن مو و غیره می شود.

در موارد شدید این بیماری درگیری پوست صورت (ابرو، مژه،گونه و چین بینی)، پوست زیر بغل و کشاله ران هم مشاهده می گردد. در اثر خارش شدیدگاهی عفونت میکروبی ثانویه به علایم بیماری اضافه می گردد. مواردگسترده و شدید درماتیت سبوره با بیماری پسوریازیس اشتباه شده و گاهی هم بیمار دارای علایم هر دو بیماری باهم است که باین حالت اصطلاحاً سبوپسوریازیس می گویند.