پاسخ به سئوالی که شاید ذهن خیلی از پدر و مادرهای جوان را درگیر کرده است.
روزگارنو: پژوهش‌های گسترده‌ای در این زمینه به عمل آمد. پژوهشگران از روی عکس 122 نفر تلاش می‌کردند کودکان آنها را که بیشتر ندیده بودند، حدس بزنند. آنها کودکان را ندیده بودند، اما از روی عکس‌های یک‌سالگی، ده سالگی و بیست سالگی فرزندان می‌توانستند حدس بزنند هر عکس متعلق به کدام پدر و مادر است! معمولاً مادرها از طریق بوی فرزندشان و یا هر حس درونی دیگر پی به حضور فرزندشان می‌برند.
یعنی اگر طفلی را در دوران کودکی از مادر جدا کرده باشند، بعد از گذشت چند سال، مادر می‌تواند فرزندش را از میان سایر بچه‌ها تشخیص دهد و با کمک حس ششم خود در این مورد انتخاب درستی داشته باشد؛ اما این مسئله در مورد پدرها فرق می‌کند. آنها می‌توانند از روی شباهت خود به فرزندشان، پی به این موضوع ببرند.
پژوهشگران تصاویر سر و صورت تعدادی افراد مختلف را با تصاویر سر و صورت کودکان ادغام کردند و از بین آنها عکس‌های جدیدی به دست آوردند. بعد این عکس‌ها را به زوج‌هایی دادند که قصد به سرپرستی گرفتن کودک را داشتند. مردها برخلاف خانم‌ها عکس‌های کودکانی را انتخاب می‌کردند که به خودشان شباهت داشتند و می‌خواستند بعد از این با کودکی زندگی کنند که بیشترین شباهت ظاهری را با خودشان داشته باشد. برعکس، خانم‌ها اهمیت زیادی به این شباهت نمی‌دادند و موارد دیگری را در نظر داشتند.
فرضیه قدیمی شباهت کودکان
قدیمی‌ها معتقد بودند که بچه‌ها به پدرشان شباهت بیشتری پیدا می‌کنند. این فرضیه قدیمی بعدها کمی تغییر کرد. فرضیه سیر رشد و تکامل انسان‌ها به این مسئله می‌پرداخت که کودکان دست‌کم در سال‌های نخست زندگی‌شان شباهت بیشتری به پدر خود دارند. این فرضیه بعد از مقایسه عکس‌های یک‌سالگی کودکان با پدرانشان ارائه شد.
بسیاری از روانشناسان این فرضیه را رد کردند. مقاله کاملی در این زمینه ارائه گردید که بر طبق آن، کودکان در دوران کودکی به هر دو والدین خود شباهت دارند. برخی کودکان شباهت بیشتری به پدر خود پیدا می‌کنند و برخی به مادرشان.
پژوهش‌های گسترده‌ای در این رابطه انجام شد و این نتیجه به دست آمد که کودکان در سه روز اول زندگی‌شان شبیه مادرشان هستند؛ اما مادرها اصرار دارند از همان لحظه نخست تولد فرزندشان این جمله را تکرار کنند: «این
بچه چقدر شبیه پدرش است!»
ژن؛ عامل انتقال خصوصیات
خصوصیات و ویژگی‌های افراد از طریق ژن‌ها از والدین به کودکان منتقل می‌شود. رشته‌های DNA سفت و محکم در کنار هم قرار می‌گیرند و ساختاری به نام کروموزم را به وجود می‌آورند. در هر سلول انسانی، 23 جفت کروموزم وجود دارد که در یک کیسه به نام هسته ذخیره شده‌اند. کروموزم‌ها حامل ویژگی‌های فیزیکی افراد (مثل بلندی قد، رنگ مو، چشم‌ها و ...) ویژگی‌های رفتاری (مثل هوش) و برخی استعدادهای ذاتی نیز هستند که می‌تواند تحت تأثیر ژن‌ها قرار بگیرد.
ویژگی ژن‌ها
DNA شبیه نردبانی پیچیده است؛ مجموعه‌ای از حروف که مثل یک کتاب راهنما هستند. اطلاعات روی مولکول‌های خاص، مثل پروتئین‌ها و هورمون‌ها، بسیار مهم‌اند. ژن‌ها حرف به حرف کپی می‌شوند و یک نسخه مشابه به نام RNA را به وجود می‌آورند. هر ژن حاوی یکی از ویژگی‌های خاص و اطلاعات مربوط به آن است.
(مثل رنگ چشم‌ها). از هر یک از والدین یک مجموعه از ژن‌ها به ارث می‌رسد. در هر انسان حدود 23 هزار جفت ژن و یا حتی بیشتر وجود دارد. کودکان یک ژن را از مادر و یک ژن را از پدر می‌گیرند. یعنی یک اسپرم و یک تخمک حاوی یک کپی از هر ژنی است که برای ساخته شدن یک انسان ضروری است. وقتی که اسپرم، تخمک را بارور می‌کند، دو کپی از تمام ژن‌ها حاضر می‌شوند (46 کروموزم) و یک زندگی جدید به وجود می‌آید. کروموزم‌هایی که جنسیت را تعیین می‌کنند، کروموزم‌های جنسی نام دارند. تخمک مادر را با xx و اسپرم پدر را با xy نشان می‌دهند.
یک جفت xx یعنی اینکه کودک دختر است و یک جفت xy یعنی اینکه کودک پسر است. ویژگی‌های افراد از راه‌های مختلف به فرزندانشان منتقل می‌شود. یک ویژگی، شکل‌‌های مختلفی دارد؛ مثلاً گروه‌های خونی (O, A, B, AB). هر یک از اشکال مختلف ویژگی‌ها در اثر تنوع در ژن‌ها به وجود می‌آیند. تنوع در یک ژن را ژن‌های ناهمسان مجاور می‌نامند.
اشکال مختلف یک ژن نیز می‌تواند به روش‌های مختلف انتقال یابد. در واقع ژن‌ها بسیار پیچیده‌تر از آن چیزی هستند که ما تصور می‌کنیم. دانشمندان می‌گویند که نمی‌توان یک ژن نهفته را برای رنگ مو، چشم و یا سایر ویژگی‌های ظاهری در نظر گرفت؛ بلکه مجموعه بزرگی از آنها این اطلاعات را در برمی‌گیرند و انتقال می‌دهند.
تعیین رنگ موهای کودک
موهای کودک شما چه رنگی خواهد شد؟ یک قانون کلی برای پاسخ این سوال وجود دارد. پدر و مادری که موهای بلوند دارند، احتمالاً صاحب فرزندی با موهای بلوند خواهند شد (به خصوص اگر بیشتر اعضای خانواده آنها بلوند باشند). این مسئله در مورد والدینی که موهای سیاه، قهوه‌ای و یا قرمز دارند نیز صادق است؛ اما اگر والدین بسیار متفاوت از هم باشند، قضیه کاملاً فرق می‌کند.
اگر یکی از والدین موهای قهوه‌ای یا مشکی داشته باشد و دیگری موهای بلوند یا قرمز، کودک آنها احتمالاً موهای تیره خواهد داشت؛ زیرا رنگ قهوه‌ای و مشکی رنگ غالب است.
پیش‌بینی وزن کودک
اگر والدین کودک چاق و سنگین باشند، احتمالاً فرزندشان نیز چاق می‌شود؛ زیرا عادات تغذیه و ورزش نکردن به کودکان نیز منتقل می‌شود. اما پژوهش‌ها نشان می‌دهند چاقی یا لاغری تا 40 درصد از طریق ژنتیک به کودکان انتقال می‌یابد و 60 درصد مابقی تحت تأثیر عادات شخصی، محیط زندگی و برخی رفتارهای فردی است.
تعیین رنگ چشم کودکان
بیشتر نوزادان، با چشم‌های آبی روشن یا خاکستری متولد می‌شوند؛ ولی رنگ چشم آنها ثابت نمی‌ماند. در طول یک سال نخست رنگ چشم‌های (عنبیه) کودک کم‌‌کم تغییر می‌کند و رنگ نهایی چشم‌ها در ده ماهگی مشخص می‌شود. والدینی که هر دو چشم‌های قهوه‌ای دارند، می‌توانند صاحب فرزندی با چشم‌های آبی روشن شوند و برعکس.
این مسئله کاملاً وابسته به ژن‌هایی است که کودک از پدر و مادر دریافت می‌کند. در واقع راهی برای تعیین قطعی رنگ چشم‌ها وجود ندارد و مشخص نیست که ترکیب ژن‌ها باعث به وجود آمدن چه رنگ چشمی می‌شود.
پیش‌بینی قد کودکان
آیا کودک‌تان به قد بلندی همسرتان می‌شود یا به قد کوتاهی خودتان؟ یا چیزی بین شما دو نفر؟ پدر و مادرهای بلند قد، معمولاً کودکان قد بلندی خواهند داشت و والدین کوتاه، فرزندان قد کوتاه. حتی پدر و مادر کوتاه قد می‌توانند فرزندی بلندقد داشته باشند و برعکس. به هر حال هرگونه احتمالی در این زمینه وجود دارد. محیط و شرایط تأثیر زیادی روی رشد کودکان می‌گذارد. کودکانی که تغذیه نامناسبی دارند، حتی اگر پدر و مادر قدبلندی هم داشته باشند، ممکن است کوتاه قد شوند.
تعیین میزان مو در آینده
برای پیش‌بینی اینکه آیا پسرتان در آینده کچل می‌شود یا خیر، باید گفت که اگر پدربزرگ پسرتان از طرف مادر کچل باشد، احتمال کچل شدن پسر شما نیز بیشتر می شود؛ زیرا کچلی از جانب پدر از طریق کروموزم x منتقل می‌شود و به عبارت دیگر از پدر به دختر و بعد به پسر انتقال می‌یابد. اگر پدرزن شما کچل باشد، کروموزم x را به دخترش منتقل می‌کند و دخترش هم به فرزند پسرش.
کلام آخر
در نهایت می‌توان گفت اینکه کودک شما بیشتر شبیه خودتان می‌شود یا همسرتان و یا هر دو شما، مهم نیست؛ چیزی که مهم است، نقش شما در رشد و بالندگی اوست. سیب تا وقتی که به شاخه درخت آویزان است، رشد می‌کند و زیباتر می‌شود. سیب نارسی که از شاخه جدا می‌شود، هرگز نمی‌تواند به کمال برسد.