بسیاری تصور می‌كنند این بیماری فقط سراغ افراد سالخورده می‌رود، اما بهتر است بدانیم كه امروزه قریب به 15 درصد مبتلایان به سكته مغزی، كمتر از 50 سال دارند.
با این حال، ظاهرا بررسی اولیه سكته مغزی در تهران انجام نشده، ولی بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد كه بروز این بیماری در تهران باید در روز بین 150 تا 200 مورد باشد كه متاسفانه براساس آمارهای مراكز درمانی كمتر از 15 تا 20 درصد بیماران به مراكز درمانی مراجعه می‌كنند و حجم عظیمی از آنان به هیچ مركزی مراجعه نمی‌كنند، ولی چرا اكثر افراد مبتلا به سكته مغزی به مراكز درمانی مراجعه نمی‌كنند؟
دكتر فرامرز امیری، جراح و متخصص مغز و اعصاب در پاسخ به این سوال به جام‌جم می‌گوید: «این اتفاق به ناآگاهی مردم از سكته مغزی برمی‌گردد. یكی این‌كه علائم این بیماری گذراست، یعنی فرد دچار ضعف گذرای دست، افت بینایی چشم و خواب‌رفتگی در نیمه بدن می‌شود یا كلامش را موقتا از دست می‌دهد.»
به گفته دكتر امیری، این گذرا بودن علائم یا خوش‌خیم تصور می‌شود یا به بیماری‌هایی غیر از سكته مغزی انتساب داده می‌شود، مثل استرس عصبی یا بالا رفتن و پایین آمدن فشار خون. در صورتی كه اینها می‌تواند علائم یك سكته مرگبار باشد.
به گفته دكتر امیری، نكته دیگر این است كه در گذشته با بیمار مبتلا به سكته مغزی با بی‌اعتنایی برخورد می‌كردند.
مثلا همه می‌دانند كه بیمار قلبی باید بستری شود و در غیر این صورت بیمار از پزشك حتی شكایت می‌كند، در حالی كه در سكته مغزی بیمار تقاضایی از پزشك ندارد و فكر می‌كند مغز دچار آسیب جدی غیرقابل برگشت شده، در صورتی كه با رسیدگی بموقع درصد قابل توجهی از این علائم را می‌توان بهبود بخشید.
سكته مغزی، سكته قلبی نیست!
اما به گفته این متخصص مغز و اعصاب، این نكته بسیار مهم است كه خیلی از مواقع به‌علت ترس مردم از سكته قلبی و ناآگاهی از سكته مغزی، علائم ناگهانی این بیماری را به سكته قلبی ربط می‌دهند.
وی ادامه می‌دهد: باید نشانه‌های این دو بیماری را شناخت؛ شایع‌ترین علامت سكته قلبی درد قفسه سینه است همراه با درد در دست چپ و گردن و حالت استفراغ، ولی در سكته مغزی اختلال در كاركرد و تعادل به‌وجود می‌آید.
اما ظاهرا علاوه بر اینها درمان‌های این دو بیماری هم كاملا متفاوت است. به طوری كه به گفته دكتر امیری، در رسیدگی به بیماران سكته مغزی گاه كارهایی انجام می‌شود كه بیمار را دچار مشكلات زیادی می‌كند، مثل گذاشتن قرص زیرزبانی كه افت فشار خون را به همراه دارد. این كار شدت اختلال را افزایش می‌دهد، چون مغز این بیمار نیاز به خون‌رسانی دارد و این عمل خون‌رسانی را كاملا مختل می‌كند.
نشانه‌ها را بهتر بشناسیم
با این حال آزمایشی آسان برای تشخیص سكته مغزی موجود است كه در همه دنیا با دقت 95 درصد كاربرد دارد. این آزمایش شامل سه مرحله است: نخستین مرحله توجه به نیمه راست و چپ صورت است كه قرینه است یا نه؟ دومین مرحله آزمایش تكلم است؛ همه ما با یك نوع صدای مشخص صحبت می‌كنیم كه تغییر در آن می‌تواند علامت سكته مغزی باشد. سومین آزمایش دست است كه فرد باید دست خود را به حالت دعا كردن بالا ببرد كه اگر بعد از 30 ثانیه ضعفی در نیمه اندام وجود داشته باشد، نشانه سكته مغزی است.
دكتر امیری در پاسخ به این پرسش كه در صورت مثبت بودن این آزمایش وظیفه اطرافیان چیست، خاطرنشان می‌كند: گام اول در این مرحله حفظ آرامش است و خلوت كردن اطراف بیمار. در صورت هشیار بودن، در بهترین وضعی كه فرد راحت است، باید بنشیند. ولی اگر هشیار نیست، باید به پهلو خوابانده شود. فشار بیمار و نبضش هم باید گرفته شود. اگر فرد داروی خاصی مصرف می‌كرده تا زمان رسیدن اورژانس دارویش را قطع نكنیم. بعد از این‌كه فرد تعادلش را به دست آورد، به نخستین مركز درمانی در 48 ساعت اول مراجعه كند. چون بیمار باید طی این ساعات برای گرفتن عكس از مغز و گرفتن آزمایش خون حتما بستری شود.
فشار خون در مبتلایان به سكته مغزی
به گفته دكتر زمانی، نكته مهم دیگری كه در بیماران سكته مغزی هم از طرف مردم و هم از طرف اورژانس مورد غفلت واقع شده، این است كه كسی كه خونریزی مغزی كرده خون‌رسانی مغزش دچار مشكل شده است و بدن به طور جبرانی فشار خون را بالا می‌برد تا خون كافی به مغز برسد.
پس در جریان سكته مغزی حاد مگر در شرایط استثنایی نباید فشار خون بیمار را پایین آورد. در نتیجه اگر اطرافیان دیدند كه فردی نیمه بدنش فلج شده و فشار خونش بالا رفته، ریختن قطرات دارو از كپسول آدالات به زیر زبانش صحیح نیست و باید خیلی زود به مراكز درمانی مراجعه كرد.
آدالات دارویی است كه در دسترس بیشتر مردم قرار دارد و در بعضی مواقع اورژانس و بسیاری از درمانگاه‌ها هم از این دارو استفاده می‌كنند. در حالی كه به گفته دكتر زمانی، استفاده از این دارو در درمان سكته مغزی ممنوع است. افزون بر استفاده از این دارو یكی از راه‌های درمانی غلط كه باز هم شاهد استفاده از آن در درمانگاه‌ها هستیم، تزریق كورتون و آمپول دگزامتازون به این بیماران است كه بسیار مضر و خطرناك است.
بسیاری تصور می‌كنند سرگیجه از علائم شروع سكته است. اما آیا اصلا سرگیجه ارتباطی با سكته مغزی دارد؟
دكتر زمانی در این‌باره می‌گوید: «در مورد علائم سكته مغزی دو نكته قابل طرح است: اول این‌كه معمولاً سكته مغزی باعث كاهش سطح هشیاری و فرورفتن بیمار در كما نمی‌شود و كسانی كه سكته می‌كنند مجموعه‌ای از علائم موضعی و عصبی پیدا می‌كنند. این علائم یا باقی می‌ماند یا از بین می‌رود. دوم این‌كه كسانی كه دچار سرگیجه می‌شوند، بدانند كه این علامت پیش‌آگهی سكته مغزی نیست.
سرگیجه اگر با علامت دیگری همراه نباشد، بندرت ممكن است كه علت سكته مغزی باشد. در ضمن اگر این علائم باقی بماند، سكته مغزی اتفاق افتاده، ولی در اكثر موارد به شكل گذراست. برای همین است كه ما می‌گوییم سكته مغزی بیماری نجیبی است، یعنی اول همیشه در می‌زند و بعد وارد می‌شود، پس به او اجازه ورود ندهید.»
پیاده‌روی، راه پیشگیری از سكته مغزی
«با توجه به علل این بیماری بهترین راه برای جلوگیری از آن انجام فعالیت روزانه 30 تا 45 دقیقه است.» دكتر زمانی با اشاره به این جمله اضافه می‌كند: حداقل پنج روز در هفته پیاده‌روی سریع برای نیم ساعت باید انجام شود. همچنین رعایت رژیم سالم با پرهیز از نمك، چربی و قند فراوان و تكیه بر فرآورده‌های لبنی و فرآورده‌های گوشتی سفید. عدم مصرف سیگار و الكل هم در جلوگیری از این بیماری بسیار موثر است.