به گزارش خبرنگار «محیط زیست» خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، ایران بنیانگذار کنوانسیون رامسر (کنوانسیون حفاظت از تالابهای جهان) است که در این فهرست بیشترین تالابهای ثبت‌شده به ترتیب متعلق به انگلیس، مکزیک و استرالیاست.
در آستانه روز جهانی تالابها (۲ فوریه/۱۴ بهمن) اعلام شد در حالی که ارزش اکولوژیک تالابها ۱۰ برابر جنگل‌ها و ۲۰۰ برابر زمین‌های زراعی است، تالابهای ۲۷ کشور در قالب ۴۸ سایت تالابی در فهرست مونترو کنوانسیون رامسر (فهرست قرمز) قرار گرفته‌اند که به ترتیب یونان با ۷ تالاب، ایران ۶ تالاب، جمهوری چک با ۴ تالاب، بیشترین مونترو تالابها را دارند. همچنین نام ۳۲ تالاب ۲۰ کشور جهان نیز به دلیل بهبود شرایط اکولوژیکی تالابهایشان از این فهرست خارج شده است.
شناسایی بیش از ۸۴ تالاب در ایران با اهمیت بین‌المللی
بر اساس برآورد مرکز نظارت و پایش محیط زیست جهانی وسعت تالابهای جهان ۵۷۰ میلیون هکتار است که تقریبا ۶ درصد مساحت کره زمین را تشکیل می‌دهند. طبق تقسیم‌بندی کنوانسیون رامسر ۴۲ تیپ تالاب در سه دسته اصلی «تالابهای ساحلی دریایی»، «تالابهای داخل خشکی» و «تالابهای مصنوعی» در جهان وجود دارد و در ایران بیش از ۸۴ تالاب با اهمیت بین‌المللی شناسایی شده است که از بین آنها تا کنون ۲۴ رامسر سایت با مساحت یک میلیون و ۴۸۶ هزار و ۴۳۸ هکتار در کنوانسیون رامسر ثبت شده‌اند.
این در حالیست که به گفته کارشناسان تغییرات کاربری اراضی تالابی، عدم رعایت حق‌آبه طبیعی محیط‌های طبیعی از سوی مجریان مختلف طرح‌های آبی، عدم ملاحظات زیست محیطی در پروژه عمرانی ورود آلاینده‌های مختلف بیولوژیکی، شیمیایی و فیزیکی به محیط‌های تالابی، شکار و صید غیرمجاز، بی‌رویه و قاچاق، خشکسالی‌های پی در پی که قطعا بخشی از آن به دلایل تغییرات اقلیم در سطح جهانی تاثیر می‌گذارد و بهره‌برداری بی‌رویه از منابع آبی زیرزمینی در اطراف تالابها و نجات تالاب‌هایی مانند ارومیه نیازمند عزمی جدی در تمامی بخش‌هاست.
مسعود باقرزاده کریمی، معاون امور تالابهای دفتر زیستگاه‌های سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به این که امسال ۳۰ میلیارد تومان اعتبار برای احیای تالابها در استان‌هایی که مستعد تولید گرد و غبار هستند اختصاص یافته است به ایسنا گفت: عمده این اعتبار برای لایروبی رودخانه‌هایی که وارد تالابها می‌شوند و احیای مسیل‌ها، تعیین مرز و حریم تالابها و بکارگیری سیستم‌های پایش اختصاص یافته است.
وی با اشاره به این که تالاب به مکانی اطلاق می‌شود که آب عامل اصلی برای محیط زیست گیاهی و جانوری آن باشد، افزود: کلیه محیط‌های رودخانه‌ای، دریاچه‌ها، کرانه‌های ساحلی، جنگل‌های حرا، لجن‌زارها، تپه‌های مرجانی و محدوده‌هایی از سواحل دریاها و دریاچه‌ها که عمق آنها در پایین‌ترین حد جزر بیش از ۶ متر نباشد، در زمره تالابهای طبیعی قرار می‌گیرد. همچنین محیط‌های آبی ساخته بشر نیز نظیر حوضچه‌های پرورش ماهی و دیگر سدها، کانال‌های آب و غیره نیز در زمره تالابها قرار می‌گیرند.
امسال دوم فوریه ۲۰۱۳ میلادی/ ۱۴ بهمن ماه ۹۱ روز جهانی تالاب‌هاست که شعار امسال آن «مدیریت آب و تالابها» است.
معاون امور تالابهای دفتر زیستگاه‌های سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به ارزش‌های اکولوژیک و اقتصادی تالابها گفت: تولید و ذخیره‌سازی آب، حفظ و توسعه تنوع‌زیستی گیاهی و جانوری، مهار سیل و جلوگیری از فرسایش، پالایش محیط، کانون‌های گردشگری، تثبیت آب و هوای محلی بویژه تعدیل درجه حرارت، تامین غذا و تولید فراورده‌های شیلاتی و پرندگان (بطوریکه بیش از دو سوم از برداشت محصول ماهی جهان به سلامت مناطق تالابی بستگی دارد) و … از ارزش‌های اکولوژیک و اقتصادی تالابها به حساب می‌آید.
وی با اشاره به این که متاسفانه ۶ سایت تالابی بین‌المللی ثبت‌شده کشورمان در کنوانسیون رامسر در معرض تهدید و تغییرات شدید اکولوژیکی قرار دارند افزود: از ۲۲ تالاب ثبت شده ایران در کنوانسیون رامسر، تالابهای «شورگل، یادگارلو و درگه سنگی»، «مجموعه تالاب انزلی»، «شادگان، خورالامیه و خورموسی»، «نیریز و کمیجان»، «انتهای جنوبی هامون پوزک» و «هامون صابری و هامون هیرمند»، ۶ سایت تالابی هستند که در معرض تغییرات اکولوژیکی بوده و به همین دلیل در فهرست «مونترو» رامسر قرار گرفته‌اند.
معاون امور تالابهای دفتر زیستگاه‌های سازمان حفاظت محیط زیست افزود: تالابهای «شورگل، یادگارلو و درگه سنگی» به وسعت ۲۵۰۰ هکتار در سال ۱۹۹۰ به دلیل احداث سازه‌های آبی و سد حسنلو (سد شورگل) که موجب شده این تالاب از آب شور به آب شیرین تبدیل شود و ایجاد زهکش سد حسنلو که باعث خشک شدن تالابهای «یادگارلو و درگه سنگی» شده است، همچنین برداشت بی‌رویه از آبهای زیرزمینی و راندمان پایین آبیاری کشاورزی، «مجموعه تالاب انزلی» به وسعت ۱۵ هزار هکتار در سال ۱۹۹۳ به دلیل رسوبات ناشی از تخریب جنگل و مراتع بالادست که موجب کاهش عمق تالاب از ۶ به ۲متر طی ۳۰ سال گذشته شده است، ورود پسابهای شهری و صنعتی و کشاورزی و ورود گونه غیربومی آزولا از سوی وزارت جهاد کشاورزی، تالابهای «شادگان، خورالامیه و خورموسی» به وسعت ۴۰۰ هزار هکتار در سال ۱۹۹۳ به دلیل آلودگی‌های نفتی و زهکش‌های بسیار شور صنایع کشت و صنعت نیشکر جنوب، «نیریز و کمجان» به وسعت ۱۰۸ هزار هکتار در سال ۱۹۹۰ به دلیل خشک شدن تالاب و کمبود آب و بهره‌برداری از منابع آبی برای کشاورزی و تالابهای «انتهای جنوبی هامون پوزک» به وسعت ۱۰ هزار هکتار و «هامون صابری و هامون هیرمند» به وسعت ۵۰ هزار هر دو در سال ۱۹۹۰ به دلیل ایجاد سازه‌های آبی در افغانستان، تخصیص آب برای مقاصد شرب و کشاورزی از سوی ایران و افغانستان و ورود ماهی غیربومی «آمور» از سوی شیلات که نسل نی‌های منطقه را از بین برده است در فهرست مونترو کنوانسیون رامسر قرار گرفته‌اند.
وی در خصوص فهرست مونترو کنوانسیون رامسر گفت: تالاب‌هایی که دچار تغییرات شدید اکولوژیکی شده‌اند در مونترو لیست کنوانسیون رامسر قرار می‌گیرند که این تالابها یا دچار دستکاری انسان یا تغییرات اقلیمی شده‌اند که برگشت به شرایط طبیعی آنها نیازمند اعمال مدیریت‌های ویژه در جلوگیری از تغییر کاربری‌ها و استفاده انسانی، تامین حق آبه مورد نیاز، عدم تجاوز به عرصه‌های تالابی و … است.
معاون امور تالابهای دفتر زیستگاه‌های سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به اینکه مجموعه سایت تالابی «آلاگل، آلماگل و آجی‌گل» از فهرست مونترو کنوانسیون رامسر خارج شده‌اند گفت: در عین حال پیگیری‌های لازم در خصوص خروج سایت تالابی «یادگارلو و درگه سنگی» نیز در حال انجام است.
وی در خصوص آخرین اقدامات انجام شده برای تالاب‌هایی که دچار تغییرات شدید اکولوژیکی در کشور شده‌اند گفت: در خصوص سایت تالابی «شورگل، یادگارلو و درگه سنگی» موضوع تامین حق‌آبه از سد حسنلو و تعیین حدود تالاب، حذف عوامل تخریب، جلوگیری از توسعه چاه‌های کشاورزی و مدیریت منابع آب در حال پیگیری است که به نظر می‌رسد می‌توانیم این سایت تالابی را از فهرست مونترو کنوانسیون رامسر خارج کنیم.
معاون امور تالابهای دفتر زیستگاه‌های سازمان حفاظت محیط زیست در خصوص «مجموعه تالاب انزلی» نیز گفت: پروژه‌ای با همکاری مرکز همکاری‌های ژاپن (جایکا) در حال انجام است از سوی دیگر موضوع نصب تله‌های رسوب‌گیر، جلوگیری از ورود پساب‌ها و سموم کشاورزی، کنترل منابع آب، جلوگیری از تبدیل اراضی تالابی به کشاورزی و مدیریت پسماندهای کشاورزی در خصوص این تالاب در حال انجام است. هرچند معتقدیم یکی از سخت‌ترین اقدامات می‌تواند خروج تالاب انزلی از فهرست تالابهای دچار تغییرات شدید اکولوژیکی باشد.
وی به سایت تالابی «شادگان، خورالامیه و خورموسی» اشاره کرد و گفت: این سایت یکی از سایت‌های طرح حفاظت از تالابهای بین‌المللی ایران است و یکی از مهمترین مشکلات آن موضوع صنایع اطرافش است. لذا پیگیری‌هایی نیز در این خصوص همچنین در خصوص تعیین حق‌آبه، جلوگیری از تغییر کاربری و تخریب اراضی در آن صورت گرفته و طرح پایلوت تالاب شادگان نیز با همکاری با جوامع محلی در حال انجام است.
معاون امور تالابهای دفتر زیستگاه‌های سازمان حفاظت محیط زیست در خصوص سایت تالابی «نیریز و کمجان» نیز گفت: در خصوص تامین حق‌آبه این تالاب با وزارت نیرو مذاکره شده و پیشرفت‌های خوبی صورت گرفته که امیدواریم تعرض و استفاده بی‌رویه از آب این تالاب که یکی از عوامل تخریب آن است هرچه سریعتر متوقف شود. از سوی دیگر در تلاشیم با همکاری جوامع محلی و روستایی کودهای شیمیایی را در اطراف این تالاب حذف و نسبت به کشت ارگانیک محصولات زراعی اقدام کنیم.
وی به دو سایت تالابی هامون اشاره کرد و به ایسنا گفت: مهمترین موضوع تالابهای هامون تامین حق‌آبه آنهاست که در این خصوص مذاکرات متعددی با طرف افغانی داشتیم و کارگروه مشترکی نیز در این زمینه تشکیل شده است که امیدواریم طرف افغانی به تعهدات خود در خصوص تامین حق‌آبه این تالاب عمل کند.
معاون امور تالابهای دفتر زیستگاه‌های سازمان حفاظت محیط زیست در خصوص وضعیت سایر تالابهای بین المللی کشور نیز گفت: به نظر می‌رسد به جز دریاچه ارومیه و تالاب گاوخونی که تغییرات شدید اکولوژیکی دارند در سایر تالابها مشکلی نداشته باشیم.
وی در خصوص دریاچه ارومیه نیز به ایسنا گفت: سطح آب دریاچه ارومیه پس از چند سال سرانجام حدود ۴۰ سانتیمتر بالا آمده است. در عین حال از ۲۴ اقدام ملی که قرار بود بر اساس مصوبه دولت در خصوص دریاچه ارومیه انجام شود ۹ اقدام مربوط به سازمان حفاظت محیط زیست بود که تمامی این اقدامات در اعتبار تخصیصی دیده شده و امسال به اتمام می‌رسد.
معاون امور تالابهای دفتر زیستگاه‌های سازمان حفاظت محیط زیست در خصوص وظایف سایر دستگاه‌ها در خصوص دریاچه ارومیه خاطرنشان کرد: بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد سایر دستگاه‌های ذیربط و مسوول در این خصوص از برنامه اعلام شده عقب هستند که باید هرچه سریعتر خود را به برنامه برسانند چرا که در غیر این صورت با مشکلات جدی در خصوص دریاچه ارومیه مواجه خواهیم شد.
وی از تلاش ایران برای افزودن ۲ تالاب جدید به فهرست کنوانسیون رامسر خبر داد و گفت: تالابهای زریوار کردستان و سد نیل مغان در اردبیل دو تالابی هستند که امیدواریم با طی مراحل لازم به فهرست تالابهای بین‌المللی ایران افزوده شوند.
به گزارش ایسنا، امسال دوم فوریه ۲۰۱۳ میلادی/ ۱۴ بهمن ماه ۹۱ روز جهانی تالاب‌هاست که شعار امسال آن «مدیریت آب و تالابها» است.
هدف اصلی از انتخاب این پیام و نیز برگزاری برنامه‌های روز جهانی تالابها در سال جدید میلادی (۲۰۱۳)، افزایش اطلاع رسانی عمومی درباره وابستگی متقابل بین آب‌ها و تالابها ، تاکید بر روش‌های اطمینان از تقسیم مساوی منابع آب در میان گروه‌های سهامدار و در عین حال درک این واقعیت مهم که بدون تالابها، آبی نیز وجود نخواهد داشت.
لازم به ذکر است کنوانسیون رامسر یا کنوانسیون تالابها پیمانی بین‌الدولی است که در دوم ماه فوریه ۱۹۷۱ /۱۳ بهمن ماه ۱۳۴۹ در رامسر به امضاء رسید.
این کنوانسیون اولین پیمان بین الدولی جهانی است که نگاهی تازه به حفاظت و بهره‌برداری پایدار از منابع طبیعی داشته، ولی با این وجود در مقایسه با پیمان‌های مشابه بعدی مقرراتی کلی و ساده دارد و بر حفاظت و بهره‌برداری معقول از تالابها به خصوص در جهت فراهم ساختن زیستگاهی برای پرندگان آبزی تاکید می‌کند، با این وجود طی گذشت سال‌ها گستره دید خود را چنان افزایش داده که تمام ابعاد حفاظت و بهره‌برداری معقول از تالابها را در بر می‌گیرد و تالابها را در زمره اکوسیستم‌هایی می‌داند که در حفاظت از تنوع‌زیستی و رفاه جامعه بشری اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد.
کنوانسیون رامسر در سال ۱۹۷۵ جنبه قانونی یافت و هم اکنون ۱۶۴ کشور عضو رسمی دارد و دو هزار و ۸۳ تالاب با اهمیت بین‌المللی با مجموع مساحت ۱۹۸ میلیون و ۸۴۹ هزار و ۴۲۸ هکتار را در سطح جهان به ثبت رسانده است.