ماه‌های نخست فصل بهار زمان مناسبی برای رویش گیاهان است در این زمان گیاهان تازه سر از خاک برمی‌آورند و در حال رشد و نمو هستند ولی این گیاهان با برداشت بی‌رویه در معرض خطر جدی انقراض قرار گرفته‌اند.
به گزارش زیست بوم و به نقل از خبرگزاری فارس از ارومیه، چرای دام، بوته‌کنی و چیدن گیاهان کوهی و صحرایی سبب می‌شود تا گیاهان بدون طی مراحل تکامل و زایش از بین بروند و این امر آسیب جدی به وضعیت پوشش گیاهان در این منطقه وارد می‌کند.
افرادی هستند که به ساقه و ریشه و حتی به بوته‌های کوچک هم رحم نمی‌کنند و آنها را از ریشه قطع می‌کنند و جالب است بدانید حتی گیاهی به نام گندله در ارومیه با پیازچه آن در بازار یافت می‌شود.
سفر به مناطق سرسبز آذربایجان‌غربی این واقعیت را روشن می‌کند که علف‌چینان حرفه‌ای با گونی‌های بزرگ و حتی با استفاده از چارپایان، گیاهان چیده شده را به بازار می‌رسانند و این امر در این منطقه به یک حرفه تبدیل شده است.
هم‌اکنون در بازار ارومیه و ورودی‌های شهر هر روز می‌توان مقدار زیادی از گیاهان صحرایی را دید که بدون هیچ واهمه‌ای از سوی سودجویان به فروش گذاشته شده‌اند و آنها این امر را حق خود می‌دانند و در جاده‌ها نیز می‌توان کودکان سطل به دست را دید که جلوی ماشین‌ها را گرفته و می‌خواهند سبزی‌های خود را بفروشند.
خانم میانسالی به نام مریم احمدی که در بازار میوه و تره‌بار ارومیه در حال خرید گیاهان کوهی بود، گفت: خانواده‌های این منطقه هر سال در فصل بهار مصرف گیاهان صحرایی را در سبد غذایی خود قرار می‌دهند ولی امسال به دلیل گرانی مردم بیشتر ترجیح می‌دهند خود اقدام به چیدن این گیاهان کنند.
وی افزود: برخی از خانواده‌ها این گیاهان را دارویی و شفابخش می‌دانند و از آن برای درمان برخی بیماری‌ها استفاده می‌کنند.
*گیاهان کوهی شفابخش بیماری‌ها
یک کارشناس تغذیه درباره خاصیت این گیاهان اظهار داشت: گیاهان دارویی که بیشتر در دشت‌ها، ارتفاعات، کوهپایه‌ها، حاشیه رودها و دره‌ها می‌رویند در طب سنتی برای درمان فشار بالای خون، سرفه، بیماری‌های گوارشی، قلبی، سرما‌خوردگی، تسکین اعصاب، رفع نفخ معده، بیماری‌های پوستی و قندخون کاربرد دارند.
غلامعلی نبی‌زاده ادامه داد: قسمت‌های مختلف این گیاهان از جمله ساقه، ریشه، میوه، پیازچه، برگ، دانه، برگ‌های تازه، غده زیرزمینی، اندام‌های هوایی و سرشاخه‌ها به مصرف می‌رسند و کاربردهای مختلفی از نظر درمانی دارند.
*60 گیاه کوهی در معرض نابودی است
ریواس، موسیر، کنگر، تره‌کوهی(گندله)، لوشه، شنگ، ترشک، جعفری فرنگی معطر(مندی)، گلاغه (گل آقا)، پونه وحشی (یارپیز)، کاکوتی(کهلیک اوتی)، غازیاغی و انواع دیگر برخی از گیاهان خوراکی و دارویی این استان هستند که علف‌چینان این منطقه آنها را می‌چینند تا معاش روستائیان و خوراک اهالی شهر شود.
این گیاهان به دلیل برداشت‌های بی‌رویه در خطر انقراض قرار گرفته‌اند که در این زمینه کارشناس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی جهاد کشاورزی استان با هشدار نسبت به برداشت بی‌رویه گیاهان کوهی در استان اظهار داشت: در حال حاضر بیش از ۶۰ گونه از گیاهان این منطقه توسط مردم به صورت بی‌رویه چیده می‌شوند که باید مسئولان مربوطه از این اقدام جلوگیری کنند.
مهناز حیدری با بیان اینکه این تعداد از گیاهان در معرض خطر نابودی قرار دارند، ادامه داد: انواع پیاز کوهی، کنگر، مندی و گلاغه یا گل‌آقا که نام علمی آن Ornithogalum است از گونه‌های در معرض انقراض جدی هستند.
وی با تاکید بر فرهنگ‌سازی مردم برای حفظ گیاهان گفت: مسئولان باید با برنامه‌ریزی بلندمدت، ایجاد هماهنگی بین دستگاه‌ها و فرهنگ‌سازی از طریق رسانه‌ها در راستای حل این معضل جدی اقدامی اساسی انجام دهند.
حیدری تصریح کرد: با بی‌توجهی مسئولان هر سال به تعداد گونه‌های در معرض خطر افزوده می‌شود.
مدیرکل منابع طبیعی آذربایجان‌غربی در این باره گفت: با توجه به برداشت بی‌رویه و در سطح گسترده گیاهان خوراکی که در برخی موارد نیز مصارف دارویی دارند در آینده زادآوری آنها، تخریب و فرسایش خاک منابع طبیعی استان را به دنبال خواهد داشت.
علی پیرمرادی با اشاره به اینکه تمام نقاط آذربایجان‌غربی مستعد و دارای ظرفیت خوبی در رشد گیاهان خوراکی و دارویی است، افزود: رشد این‌گونه گیاهان در تمام نقاط استان سبب برداشت بی‌رویه آنها شده است و این امر امکان کنترل و جلوگیری از برداشت بی‌رویه گیاهان خوراکی و دارویی خودرو را امکان‌ناپذیر می‌کند.
وی با بیان اینکه کشت این‌گونه گیاهان در فصولی غیر از فصول رشد آنها تنها به صورت گلخانه‌ای امکان‌پذیر است، اظهار کرد: مرکز تحقیقات این اداره‌کل طرحی را برای کشت این‌گونه گیاهان آغاز کرده و آن را پیگیری می‌کند.
این مسئول با بیان اینکه آذربایجان‌غربی با بیش از ۳۷هزار کیلومتر مربع وسعت و برخورداری از آب و هوا و بارش‌های مناسب یکی از مهم‌ترین رویشگاه‌های انواع مختلف گیاهان وحشی در کشور به شمار می‌رود، ادامه داد: حفظ و نگهداری این نوع گیاهان بر عهده عموم مردم است و آنها نباید تنها به فکر به دست آوردن درآمد از راه بوته‌کنی یا ریشه‌کنی باشند.
وی فرهنگ‌سازی را مهم‌ترین عامل جلوگیری از برداشت بی‌رویه گیاهان کوهی یا وحشی دانست و خاطرنشان کرد: ناآگاهی برداشت‌کنندگان در این زمینه و برداشت بی‌رویه بدون ایجاد فرصت برای تجدید حیات گیاه، سبب افت ذخایر مراتع، وارد شدن آسیب‌های جدی به انواع گونه‌های گیاهی مرغوب و جایگزین شدن گونه‌های مهاجم می‌شود.
حال این سوال مطرح است که آیا کسی حق دارد منابع طبیعی ملی را برای نفع شخصی خود به فروش برساند؟ چرا سازمان‌های مربوطه هر سال برای جلوگیری از وقوع سیلاب با انجام اقدامات فنی مختلف، هزینه‌های گزافی صرف می‌کنند در حالی که حفظ پوشش گیاهی بهترین راه برای جلوگیری از سیل است، چرا آنها چیدن گیاهان کوهی را غیرمجاز اعلام نمی‌کنند؟
از مسئولان انتظار می‌رود منع قانونی برای سبزی‌چینی و چرای بی‌رویه دام در کوه‌های استان فراهم کنند، در صورت فراهم‌شدن چنین ساز و کار قانونی، نیروهای داوطلب کوهنورد و طبیعت دوستان در کنار سایر مسئولان و دست‌اندرکاران آماده‌اند تا در این زمینه همکاری لازم را انجام دهند.