پیشگفتار نویسنده :
این مقاله ادعایی در این خصوص ندارد که میتواند روش ها و شیوه هایی را ارائه کند که بر روی هر ماری با هر خصوصیات اخلاقی، اثرگذار باشد. در این مقاله سعی بر جمع آوری تمامی تجربیات و روش ها و ادغام آنها شده که در نهایت منجر به دست آموز شدن مار شده اند. مسلما روش ارائه شده در این مقاله فقط یکی از چندین روش موجود برای این کار است. به یاد داشته باشید که هیچ شیوه ای برای اجتماعی کردن مار وجود ندارد که بتوان آن را به صورت ۱۰۰ % تضمین شده دانست. اگر بخواهم صادقانه برخورد کنم باید بگویم هرگز کلمه «دست آموز شدن» در خصوص مارها معنی کاملی پیدا نمیکند. بیشترین انتظاری که شما میتوانید از یک خزنده داشته باشید این است که فقط لمس شدن را تحمل کند. هر حیوانی که دهان داشته باشد توانایی گاز گرفتن را در شرایطی که ترسیده، وحشت زده، گرسنه و یا زخمی بوده و یا در حالت تدافعی قرار گرفته باشد خواهد داشت. زمانی که یک مار احساس کند توانایی فرار از موقعیت تهدید را ندارد به سرعت، عامل تهدید را گاز میگیرد. اگر قادر به هضم این رفتارهای مار نیستند هرگز یک مار را به عنوان حیوان خانگی برای خود انتخاب نکنید.
شناسایی خلق و خوی عمومی
مارها میتوانند به عنوان یک دسته کلی از حیوانات در نظر گرفته شده و پروسه اجتماعی کردن آنها شروع شود. نخستین قدم این است که خصوصیات اخلاقی گونه مار را بشناسید و بر همین اساس هم در خصوص چگونگی برخورد با مار، تصمیم گیری شود. این کار به شما کمک خواهد کرد که خود را برای کاری به آن وارد میشوید آماده تر کنید. فراموش نکنید که اینها خصوصیات کلی یک گونه از مارها هستند و لزوما نباید در خصوص تک تک مارهای آن گونه صدق کند. به عنوان مثال، مار رات سیاه (Black Rat Snake) ماری نیمه تهاجمی به شمار میرود (خصوصا در مواقعی که در یک گوشه گیر افتاده باشد) اما بسیار یافت میشوند از این گونه مارها که شخصیتی بسیار رام و سر به راه دارند. همچنین ممکن است شما یک مار تهاجمی داشته باشید که در حالت کلی آن گونه از مارها (مانند مارهای کورن)، خصوصیاتی سر به راه و آرام داشته باشند. مارهایی همانند شاه مار میتوانند یکی از سه حالت را داشته باشند : رام (Docile)، نیمه تهاجمی (Semi-Aggressive)، تهاجمی (Aggressive)پس از اینکه رفتارهای عمومی گونه مار را شناسایی کردید باید به سراغ تشخیص رفتارهای فردی و شخصی مار خود بروید.این مرحله یکی از اصلی ترین مراحل در دست آموز کردن مار به شمار میرود.
پروسه اجتماعی کردن مار – انتظارات
اجتماعی کردن یک مار، زمان نسبتا زیادی را طلب میکند. صبور باشید و سعی در شتاب دادن به این کار را نداشته باشید. انتظار نداشته باشید که مار در مدت کوتاهی رام و دست آموز شود. اگر بتوانید این کار را انجام دهید این پروسه به طور متوسط زمانی بین ۱ تا ۶ ماه از شما صرف خواهد کرد. شما باید نحوه برخورد با مار را در حالت های مختلف و مارهای مختلف، خصوصا مارهای عصبی، مواقعی که گاز گرفته میشوید (که ممکن است بسیار رخ دهد) و … به خوبی بدانید و عکس العمل مناسبی را از خود نشان دهید. در مورد مارهایی که حالتی تماما تهاجمی دارند رسیدن به مرحله ای که بتوانید آنها را حتی با دستکش لمس کنید موفقیت بزرگی محسوب میشود و نباید هر بار که توسط چنین ماری گاز گرفته میشوید با او درگیر شوید، بلکه باید از همین که توانسته اید تا همین حد با او ارتباط برقرار کنید به خود ببالید. هنگامی که با چنین ماری در حال تمرین دست آموز کردن هستید هرگز همانند کار با یک مار کورن (که تقریبا بدون هیچ مراقبتی این کار قابل انجام است) نباشید زیرا باید همواره بدترین حالت ممکن را از نظر مراقبت های هنگام تمرین، در نظر بگیرید زیرا در هنگامی که بسیاری از اتفاقات در حال رخ دادن هستند، شما قادر به اقدامی نخواهید بود. یک مار تهاجمی هرگز نمیتواند کاملا مورد اعتماد باشد و این گفته حتی برای مواقعی که این مار در بهترین شرایط خود باشد نیز صادق است. اگر انتظارات خود را از چنین ماری به حداقل کاهش دهید میتوانید پیشرفت های او را بهتر ببینید، ضمن اینکه هرگز از یاد نخواهید برد که این مار، یک مار تهاجمی است.
مرحله صفر
برای شروع کار شما نیاز به یک جفت دستکش (مانند دستکش باغبانی) با اندازه متوسط و جنس مناسب (نه خیلی ضخیم و نه خیلی نازک) دارید. باید دستکش را برای مدت ۳ روز درون محفظه محل زندگی مار قرار داده و همانجا رها کنید. این کار سبب میشود که مار به بو و ظاهر دستکش عادت کند.
مرحله اول
شما نیاز به یک برنامه منظم برای چگونگی استفاده از دستکش در مدت زمان تمرین با مار خواهید داشت. حداقل زمان لازم برای این کار، ۳ روز در هفته، هر بار به مدت ۱۰ الی ۳۰ دقیقه است. پس از سه روز باید دستکش ها را از داخل محفظه خارج کنید. دستکش را در دست کنید و به آرامی و با احترام کامل، مار را بردارید. کاری که در این مرحله انجام میگیرد درواقع این است که مار را مطمئن میسازید که دستکش ها به هیچ وجه تهدید به حساب نمی آیند و با دست کردن دستکش ها این باور را در وجود مار، تقویت میکنیم. همچنین دستکش ها به شما لایه ای حمایتی در برابر گاز گرفتن احتمالی مار میدهند. شما باید برای دست زدن به این مار فقط از همین دستکش ها استفاده کنید زیرا مسلما نمیخواهید که یک شی جدید ناشناخته (برای مار) را وارد پروسه تعلیم مار خود کنید که ممکن است به عنوان یک عامل تهدید شمرده شده و مار را در حالت آماده باش قرار دهد. ضمن اینکه نباید هرگز موش یا موش صحرایی را با این دستکش ها لمس کرده و سپس با همان دستکش سعی در برداشتن مار داشته باشید. مرحله اول ۲ هفته به طول می انجامد. مرحله معرفی (مرحله اول) به مار می آموزد که پروسه لمس شدن، یک امر قابل پیش بینی است و به او آسیبی نخواهد رسید تا بخواهد حس ترس یا عصبی بودن داشته باشد و کسی را گاز بگیرد.
مرحله دوم
پس از اتمام هفته دوم شما باید طبق جدول برنامه زمانی به سراغ مرحله بعدی بروید. تنها تفاوت این مرحله با مرحله قبل این است که بعد از ۵ دقیقه لمس مار با دستکش، باید دستکش را از دست خود در آورده و بقیه زمان را به لمس مار بدون واسطه دستکش اختصاص دهید. سعی ما در این مرحله این است که مار به بو و ظاهر دست شما عادت کرده و همانطور که دستکش را به عنوان تهدید به حساب نمی آورد دست شما را نیز یک عامل بی خطر بشناسد که به او آسیب نخواهد زد. عموما مارها باید در این مرحله با لمس شدن به شکل گسترده و باز (بدون فشار و محدودیت) راحت باشند. در این مرحله باید هنگام لمس کردن مار بدون دستکش بسیار دقیق باشید زیرا همان پوشش اندک دستکش در برابر گازهای مار را نیز از دست میدهید. اگر مار شما سرعت یادگیری بالایی داشته باشد این مرحله را در یک هفته پشت سر میگذارد و اگر اینچنین نباشد باید دو هفته برای این کار زمان صرف کنید. اگر در این مرحله با مشکلی برخورد کردید باید مجددا به مرحله اول بازگشته و کار را از ابتدا آغاز کنید.
مرحله سوم
با توجه به اینکه این آخرین مرحله در این شیوه از دست آموز کردن مار است باید بتوانید او را بدون هرگونه واکنش عصبی (لرزش دم، حمله و …) از داخل محفظه خارج کنید. اگر قادر به انجام این کار نیستید باید به مرحله دوم بازگشته و آن مرحله را تکرار کنید. اگر مار واقعا به این مرحله از دست آموز شدن رسیده باشد باید بتوانید برداشتن او از داخل محفظه را بدون دستکش انجام دهید. کاری که ما قصد داریم آن را انجام دهیم این است که شما بتوانید در پایان این مرحله مار خود را به سادگی و بدون مراقبت خاصی در دست بگیرید و نیازی به این نباشد که مکررا مراقب حرکات خود و مارتان باشید. این بدان معناست که شما باید بتوانید بدون نظارت کامل بر مار، از روی ظاهر کلی او به خلق و خوی او در آن لحظه پی برده و نیازی به دقت در کارهای او (در هنگام لمس) نداشته باشید. شما باید بتوانید رفتارهای مار را در شرایط مختلف از روی حرکات و حالت های او تشخیص دهید و رفتارهای او را در شرایط مختلف مانند شلوغی و ازدحام و … جمعیت حدس زده و بر همان اساس هم واکنش نشان دهید. برخی از مارها اهمیتی به این نمیدهند که توسط افراد زیادی لمس شوند. برخی مارهای دیگر در محیط های شلوغ و پر ازدحام عصبی میشوند و فقط در ارتباط با یک شخص حالت عادی دارند. سعی کنید مار را به اینکه در دست شما باشد عادت دهید. مارها ترجیح میدهند که با یک شخص و یا گروه کوچکی در ارتباط باشند تا اینکه در مقابل یک جمعیت عظیم قرار بگیرند. بهتر است فقط به یک یا دو نفر اجازه لمس کردن مار خود را بدهید.