خبرگزاري آريا-
جزيره قشم يکي از زيباترين جزاير جهان است که در آن دو نوع اکوسيستم از جمله جزاير مرجاني و جنگل هاي حرا يافت مي شود وگونه هاي
مختلف جانوري مانند پستانداران، جوندگان، خزندگان در آن به چشم مي خورد.
به گزارش خبرگزاري آريا، در آب‌ها و خشکى‌هاى جهان سه سيستم حياتى از نظر تنوع زيستى از بيشترين تنوع
جانورى و گياهى برخوردارند. اين سه اکوسيستم عبارتند از جزاير مرجانى، جنگل‌هاى حرا و جنگل‌هاى بارانى. در
جزيره قشم و آب‌هاى پيرامونى آن دو اکوسيستم‌هاى اول و دوم حضور دارند. وسعت جنگل‌هاى حرا در قشم بيش از 200 کيلومترمربع است. وسعت جزاير مرجانى در آب‌هاى پيرامون قشم مشخص نشده اما بر اساس برآوردهاى مقدماتى، در اطراف قشم و تنگه هرمز تراکم مرجان‌ها و تنوع
جانورى وابسته به آن بيش از هر جاى ديگر در خليج فارس است.
تنوع
جانورى جنگل‌هاى حرا در سراسر جهان و همچنين در ايران به راستى بى‌نظير است. تنوع بى‌مهرگان جنگل‌هاى حرا فراتر از تصور است. در
جزيره قشم مهره‌داران اين سيستم حياتى را که نسبت به بى‌مهرگان از درصد ناچيزى برخوردار است کاملاً شناسايى نشده‌اند.
شناسايى مرجان‌ها، برآورد وسعت و پراکنش آنها و شناخت موجودات وابسته به مرجان‌ها در تنگه هرمز و مجاور قشم به سال‌ها کار مداوم دانشمندان کارشناسان متخصص زيست‌شناسى دريايى نيازمند است.
بيش از 50
گونه از نرمتنان دو کفه‌اى، گاستروپودها، سفالوپودها و خارپوستان، خرچنگ و مرجان در سواحل قشم وجود دارد.
اطلاعاتى که در سال‌هاى اخير در زمينه شناخت مهره‌داران خشکى‌زى و بخشى از جانوران بزرگ دريايى آب‌هاى پيرامون قشم و خشکى‌هاى
جزيره جمع‌آورى شده موارد زير را نشان مى‌دهد:
گونه‌هاى شناسايى شده پستانداران قشم عبارتند از 4
گونه خفاش که يک نوع آن خفاش ميوه‌خوار است، خفاش ميوه‌خوار بزرگ‌ترين خفاش کشور بوده و بيشتر از قشم گزارش شده است.
4
گونه جونده، يک نوع خارپشت، يک
گونه خرگوش، يک
گونه روباه و دو نوع نمسى و يک نوع جبير يا غزال ايرانى نيز در قشم شناسايى شده است.
خزندگان شناسايى شده قشم نيز بسيار متنوع هستند. سه نوع مار و 17
گونه مارمولک و يک نوع دوزيست در قشم شناخته شده‌اند.
در ميان مهره‌داران قشم، پرندگان از بيشترين تنوع برخوردارند. فهرست پرندگان شناسايى شده قشم تا سال گذشته 98
گونه بود اما با شناسايى 75
گونه پرنده ديگر، اين فهرست در حال حاضر به 173 نوع رسيده است. برخى از اين پرندگان از جمله پرندگان نادر کشورمان هستند که شاهين کبود و حواصيل سبز از آن جمله‌اند.
معدود آهوان باقى‌مانده قشم به دشت‌هاى بسيار زيباى فراز کوه‌ها پناه برده‌اند و آخرين روزهاى پرخطر زندگى خود را در آنجام مى‌گذرانند. نسل آهو در
جزيره قشم به شدت در خطر انقراض است. از اين جانواران بسيار زيبا و باارزش که در صورت حضور در جزيره، زيبايى خيره‌کننده‌اى به طبيعت آن مى‌بخشد طى سال‌هاى گذشته هيچ‌گونه حفاظتى به عمل نيامده و با اين ثروت‌هاى باارزش
جزيره برخورد مناسبى صورت نگرفته است.
ـ دوزيستان و خزندگان
جزيره قشم: با توجه به موقعيت جغرافياى
جزيره قشم در خليج فارس و به دليل تنوع نواحى اکولوژيک آن و همچنين به دليل وجود زيستگاه‌هاى متنوع نظير: محيط تالابى جنگل حرا، پهنه‌هاى گلى، تپه ماهورهاى متنوع، مناطق بيابانى، شنزارها، سواحل شنى، مناطق صخره‌اى، مزارع و باغ‌هاى کشاورزى و چمنزارهاى فصلى ـ مطالعه مقدماتى اکولوژيک توزيع و پراکنش دوزيستان و خزندگان
جزيره صورت پذيرفت.
اين مطالعه طى سال‌هاى 82-81 با همکارى پروفسور پاپنفوس (Prof. Papenfus) از دانشگاه برکلى آمريکا در سراسر
جزيره انجام و نمونه‌هاى جمع‌آورى شده بر اساس خصوصيات مورفولوژيک، مورفومتريک و مريسيتک شناسايى و کليه نمونه‌ها با فرمالين تثبيت (FIX) شده و در الکل در محل موزه قشم نگهدارى مى‌شوند.
نتايج مطالعه نشان داد که نمونه‌هاى جمع‌آورى شده متعلق به 10 خانواده:
1) Bufonidae 2) Agamidae 3) Lacertidae 4) Gekkonidae
5) Scincidae 6) Varanidae 7) Colubridae 8) Viperidae
9) Cheloniidae 10) Hydrophiidae
اين 10 خانواده شامل 22 جنس و 26
گونه هستند. يک
گونه وزغ، 16
گونه سوسمار، 6
گونه مار (4
گونه سمى و 2
گونه غيررسمى) و 3
گونه لاک‌پشت دريايى تاکنون در
جزيره شناسايى شده‌اند. نتايج مهم اين پژوهش که از لحاظ پراکنش دوزيستان و خزندگان در ايران حائز اهميت است بدين شرح است:
1 ـ گزارش تمامى گونه‌ها به جزء دو
گونه سوسمار Pristurus rupestris و Acanthodactylus micripholis از
جزيره براى اولين بار است.
2 ـ گزارش
گونه Ophiomorus از
جزيره قشم به عنوان دومين گزارش اين
گونه از ايران است.
3 ـ شناسايى
گونه Lepidochelys olivacea از
جزيره قشم براى اولين بار از خليج فارس گزارش گرديده است.
فهرست گونه‌هاى شناسايى شده در قشم:
نام فارسى نام انگليسى نام علمى
وزغ بلوچى Baluchestan coastal toad Bufo olivaceus
لاک‌پشت سبز Green turtle Chelonia mydas japonica
لاک‌پشت منقار عقابى Hawksbill turtle Eretmochelys imbricata bissa
لاک‌پشت زيتونى ريدلى Olive ridley turtle Lepidochelys olivacea
آگاماى وزغى خاکسترى Grey toad Agama Pherinocephalus Scutellatus
آگاماى چابک Brilliant Agama Trapelus agilis
گکوى زگيلدار بلوچى Baluch rock Gecko Bunopus tuberculats
گکوى دم زبر Keeled rock Gecko Cyrtopodion Scubrum
گکوى شکم زرد Yellow-bellid house Gecko Hemidactylus Flaviviridis
گکوى ايرانى Persian Gecko Hemidactylus Persicus
گکوى ترکى Turkish warty Gecko Hemidactylus turcicus
گکوى سنگلاخ بلانفورد Pristurus rupestris
سوسمار پاشرابه‌ى بلانفورد Acanthodactylus blanfordi
سوسمار پاشرابه‌ى ايرانى Persian fringe Acanthodactylus micropholis دايناسورهاى کوچک قشم: پروفسور تئودور پاپنفوس، متخصص خزندگان و استاد دانشگاه برکلى کاليفرنيا، هر سال به مدت يک ماه براى مطالعه در مورد خزندگان ايران به کشور ما مسافرت مى‌کند. او عضو ارشد مرکز مطالعات خزندگان جهان است و از چند دهه سابقه کار و پژوهش در اين زمينه برخوردار است.
آقاى تئودور پاپنفوس در آخرين مسافرت خود به ايران (سال 1382) دو روز ميهمان سازمان منطقه آزاد قشم بود و طى آن از مناطق پارک ملى شهاب، باغ گياهشناسى قشم و حاشيه جنگل حرا بازديد نمود. خزندگانى که توسط اين متخصص برجسته در
جزيره قشم شناسايى شد، عباتند از:
- Bunopus tuberculatus
- Hemidactylus turcicus
- Ophiomorus tridactylus
- Trapelsu agilis
- Acanthodactylus
- Pristurus rupetris
علاوه بر خزندگان
جزيره قشم، در جزه هنگام نيز خزنده بزرگ و سنگين وزن Uromastyx aegyptius به تعداد فراوان مشاهده شد.
گونه Ophiomorus از جنس خزندگانى است که در شنزارهاى ايران به سر مى‌برد. اين خزنده در اعماق شن‌هاى روان زندگى، حرکت و تغذيه مى‌کند. شب‌ها که شن‌هاى روى تپه‌ها خنک‌تر مى‌شوند به سطح شنزار مى‌آيد و البته به ندرت ديده مى‌شود.
جمعيت اين خزنده که به دليل شکل بدن توانايى شنا کردن درون تپه‌هاى شن را دارد در قشم بسيار زياد است. مشاهده اين خزنده در
جزيره باعث تعجب آقاى پاپن فوس شد. اين خزنده پيش از اين در هيچ جزيره‌اى در جهان ديده نشده بود. حضور اين خزنده در
جزيره قشم دليل روشنى است بر اينکه در دوره‌هاى گذشته زمين‌شناسى، قشم به سرزمين اصلى ايران متصل بوده است.
مشاهده انواع بسيار جالب خزنده با جمعيت قابل توجه در
جزيره قشم موجب حيرت پرفسور پاپنفوس شد. به همين روى، علاقه وافرى براى همکارى‌هاى علمى با منطقه آزاد قشم ابراز داشتند و به همين دليل در مورد نحوه همکارى و زمينه‌هاى
مختلف کار توافق اوليه صورت گرفت.
نکته ديگر آنکه قرار است پروفسور آندرسون استاد دانشگاه برکلى و رئيس انجمن خزنده‌شناسى جهان به ايران بيايد. پروفسور آندرسون دو سال قبل کتاب جامع خزندگان ايران را با بيش از 190 عکس رنگى در 450 صفحه به چاپ رسانده است.سازمان منطقه آزاد قشم در نظر دارد يک توافق‌نامه همکارى علمى تحقيقاتى با اين دانشمند خزنده‌شناس منعقد نمايد.
با توجه به بافت هاي
گياهي جزيره قشم نظير: محيط تالابى جنگل حرا، پهنه‌هاى گلى، تپه ماهورهاى متنوع، مناطق بيابانى، شنزارها، سواحل شنى، مناطق صخره‌اى، مزارع و باغ‌هاى کشاورزى و چمنزارهاى فصلى و نيز تنوع در زيست جانوري
جزيره قشم از جمله نرم تنان ،پرندگان، خزندگان و ساير موجوداتي که در اين منطقه آب و هوايي وجود دارد، به نظر مي رسد اين منطقه مي تواند جايگاه تحقيقات
مختلف علمي خوبي براي دانشمندان ايراني و جهاني باشد و زمينه شناسايي و معرفي هر چه بيشتر
جزيره قشم را به ايران و جهان فراهم نمايد.