رضا درخشنده




محيط زيست آبي به خصوص تالاب ها ؛ مرا بر آن داشت تا با توجه به شناختي كه از اين تالاب و زادگاه خود دارم برخوردهاي نابخردانه اي كه تاكنون بر اين پهنه آبي در شهرستان لنگرود صورت گرفته بيان کنم.
با اذعان به اهمیت ویژه و تفاوت کارکردهای انواع تالاب ها ، این اکوسیستم ها منشای تولید کالا وخدمات بی شماری برای انسان ها بوده، به طوری که تالاب ها را به اکوسیستم هایی بی همتا و غیرقابل جانشین تبدیل می نماید. وجود تالاب ها برای همه جوامع از جمله فعالیت های کشاورزی ضروری است. نابودی تالاب ها موجب ازبین رفتن این کارکردها می شود.
حفظ و نگهداری از تالاب ها به عنوان اکوسیستم های حاصلخیزتر از اکوسیستم های کشاورزی متمرکز اهمیت بیشتری دارند. به عنوان مثال تولید اولیه پاپیروس درهکتار100 تن ، تیفا 30 تا 70 تن درهکتار، گیاهان شناور 40 تن درهکتار تولید دارند. درمقابل محصولات کشاورزی متمرکز نظیر نیشکر و ذرت درنهایت به ترتیب 63 تن و60 تن درهکتار تولید دارند. برای رسیدن به چنین سطحی از تولیدات تالاب ها به هیچ نهادهای وابسته نیستند. پس چگونه است تالاب ها برای تبدیل به سایرکاربری ها روزبه روز بیشترمورد تخریب واقع می شوند؟؟
برای پاسخ دادن به این سئوال ابتدا لازم می دانم که تالاب کیاکلایه را معرفی نمایم. در مرحله بعد طرح ها و پروژه های به اجرا درآمده و در دست مطالعه را بیان، سپس علت هجوم همه جانبه به این تالاب را بیان نمایم.
این تالاب در موقعیت جغرافیایی 37 درجه و 10 دقیقه و 53 ثانیه عرض شمالی و 50 درجه و 9 دقیقه و 35 ثانیه طول شرقی در جنوب شهر لنگرود و در فاصله 3 کیلومتری لیلاکوه واقع شده است. دسترسی به آن از طریق جاده ارتباطی رشت- لاهیجان به رودسر صورت می پذیرد و جاده کنارگذر شهر لنگرود از حاشیه جنوبی آن می گذرد.
پروژه های اجرا شده و در دست اجرا در تالاب کیاکلایه
1- اولین پروژه به اجرادرآمده در این تالاب دفن زباله شهری و بیمارستانی در حاشیه تالاب بود که از ادامه این امر با رسانه ای شدن آن و نیز به دنبال اعتراضات مردمی توسط برنامه تلویزیونی «آنسوی خبرها» از شبکه دوم سیما جلوگیری به عمل آمد.
2- پارک فجر لنگرود در مساحتی به وسعت 100 هکتار در فاز اول.
3- پروژه بوستان بازار لنگرود که محوطه وسیعی از تالاب به خاطر آن نابود شده است.این مکان محل برگزاری بازار محلی شنبه و چهارشنبه می باشد. بوستان پارك بازار لنگرود با اعتباري بالغ بر 4 ميليارد و 200 ميليون تومان و 618 واحد تجاري در هشت بلوك و به وسعت 5/4 هكتار احداث شده كه فضاي واحدهاي تجاري 7 هزار و 272 متر مربع و داراي چهار واحد پذيرايي، نمازخانه، پاركينگ براي 350 خودرو و دفتر اطلاعات و مديريت و نيز سرويس بهداشتي است.
شهردار لنگرود در مراسم افتتاحیه اظهار داشتند که : براي حل مشكل پراكندگي بازار لنگرود، بازار هفتگي شهر نيز به اين مكان انتقال يافته و از فضاي موجود در فصل تابستان به عنوان مهمانپذير با نصب چادر و كمپينگ استفاده دو منظوره خواهد ‌شد (منبع خبرگزاری فارس 6/6/87) .
4- ایجاد کمربندی جدید در بخشی از تالاب.
در بخش جنوبی تالاب با احداث جاده ای در موقعیت های خاص مانند تعطیلات نوروز و تعطیلات مناسبتی، خودروهای عبوری را به این جاده هدایت می کند تا نقش کمربندی را بازی نماید درحالی که دو خودرو به سختی از کنار یکدیگر عبور می کنند.
5- ایجاد مجتمع ادارات شهرستان لنگرود
در بخش غربی تالاب و در مجاورت پارک بازار، با احداث ساختمان های جدید برخی ادارات شهرستان را به این مکان منتقل نموده اند که از آن جمله می توان به فرمانداری ، دادگستری ، اداره ارشاد و .. اشاره کرد .
6- ایجاد پیست موتور سواری
با ایجاد پیست موتورسواری در حاشیه تالاب علاوه بر ایجاد آلودگی صوتی در تالاب و ایجاد مزاحمت برای پرندگان، برای گردشگران و مسافرانی که به پارک یا حاشیه تالاب مراجعه می کنند مزاحت های فراوانی را فراهم نموده است.
7- ایجاد منطقه نمونه گردشگري كياكلايه لنگرود
بررسی ها نشان داده که ایجاد منطقه نمونه گردشگری کیاکلایه لنگرود یکی از اهداف سازمان میراث فرهنگی بوده و مقرر گردیده سرمایه گذاری 220 میلیارد تومانی در این مکان صورت پذیرد.
حسين فاضلي در مراسم كلنگ‌زني منطقه نمونه گردشگري اين شهرستان اظهار داشتند: بالغ بر 200 ميليارد تومان در اين منطقه سرمايه‌گذاري شده است. وي با بيان اينكه منطقه جلگه تالابي كياكلايه جزو مناطق نمونه گردشگري كشور شناخته شده است، اظهار داشت: اين طرح از پروژه‌هاي بزرگ و ملي و جهاني محسوب مي‌شود.
فاضلي با اشاره به اينكه اثرات اقتصادي منطقه براي كشور حایز اهميت است، تصريح كرد: احداث 6/12 كيلومتر تله كابين منحصر به‌فرد و طراحي ديگر عناصر گردشگري، تفريحي، ورزشي و ايجاد دهكده توريستي در اين پروژه لحاظ شده است.
به طور کلی 6 نوع کاربری جهت احداث مجموعه اقامتی، تفریحی و ورزشی کیاکلایه لنگرود در نظر گرفته شده است که حدود 78 هکتار از مساحت زمین را به خود اختصاص خواهند داد. این کاربری های عبارتند از:
1. مجموعه اقامتی شامل ویلاهای تام شیرینگ، آپارتمان، سوئیت و هتل
2. پارک آبی و مجموعه ورزش های آبی
3. فضاهای خدماتی مربوط به پارک آبی و مجموعه اقامتی
4. دهکده توریستی تفریحی بر مبنای الگوی معماری استان ها
5. دهکده سلامت
6. شهر بازی
8- احداث مسکن مهر درلنگرود
یکی دیگر از تهاجماتی که به این تالاب نگون بخت صورت گرفته است، ایجاد مسکن مهر در حاشیه این تالاب و بخش شرقی آن است.
رییس اداره تعاون شهرستانلنگرود طی مصاحبه با لنگرود نیوز می گویند که: زمین واگذار شده به پروژه مسکن مهر لنگرود در تالابکیاکلایه از نظر جنسیت خاک و زمین از ضعیف ترین زمین های اختصاصیافته در استان گیلان به مسکن مهر می باشد که حداقل هزینه برای تسطیح آن بالای ۴۰میلیارد ریال برآورد شده است!(لنگرودنیوز- 19 بهمن ماه 1388). سئوال این است با وجود اطلاع از سست بودن زمین آیا تلاشی برای جایگزین نمودن زمین دیگری در مکانی مناسب صورت پذیرفت؟ آیا در لنگرود زمین دیگری پیدا نمی شد؟ و ....
موارد مشروحه فوق بخشی از هجوم بدنه دولت طی سال های قبل تاکنون بوده و به آن باید هجوم جوامع محلی با حمایت و پشتیبانی برخی عناصر دولتی را نیز اضافه نمود. شاهد این مدعا خبرگزاری ایسکانیوز است که در تاریخ 1/7/1389 به درج خبری در خصوص تالاب کیاکلایه پرداخته و به مورد دیگری اشاره می کند: تبدیل بخشیاز تالاب به اراضی کشاورزی، تصرف غیر قانونی قسمت هایی از تالاب و تغییر کاربری آنبرای کشت برنج و عدم لایروبی تالاب از جمله عوامل موثر در کاهش پهنه این اکوسیستم آبی این تالاب می باشد. زیرا بررسی های صورت گرفته نشان داده است که با تغییرکاربری ها، ارزش اقتصادی هر هکتارطبق اظهارات برخی از کارشناسان بومی منطقه، حدود بیست برابر زمین کشاورزی می گردد و این کار با هدفدیگری به غیر از افزایش سطح زمین کشاورزی صورت می گیرد.
دراین خصوص اظهارات برخی منابع آگاه حکایت از این امردارد که بعضی از مسئولین ذیربط با سهل انگاری و تسامح زمینه های نابودی این تالابارزشمند را با همکاری جوامع محلی فراهم کرده اند که دراین راستا باید مدیریت این اکوسیستم های منحصر بهفرد ملی مورد توجه بیشتری قرار گیرد.
محقق دیگری در مقاله ای با عنوان "بررسي پروژه هاي دهكده هاي المپيك جهاني، وتأثير آنان در طراحي دهكده المپيك كياكلايه لنگرود" می نویسد: اراضي استخر كياكلايه لنگرود همواره به عنوان زهكش شهر لنگرود نقش تعيين كننده اي در ايمني شهر ايفا نموده است ولي متأسفانه شهرداري لنگرود، روزانه زباله هاي شهري را در آن دفن مي نمايد و شهر را ناخواسته با بحران آب گرفتگي در آينده اي نه چندان دور روبرومي كند.
بررسي هائي جهت تغيير كاربري طرح تفصيلي اراضي كياكلايه لنگرود از تفريحي توريستي به ورزشي تفريحي به كميسيون ماده پنج پيشنهاد گرديده، ولي مطالعات نگارنده(وحدتی)، ساخت و ساز دائمي را به علت ملاحظات زيست محيطي و توسعه پايدار در اين اراضي خطرناك مي شناسد( وحدتي، ميترا.؟ . كارشناس ارشد معماري منظر).
همان گونه که وحدتی اشاره داشته است، به دلیل تبدیل بخش اعظم تالاب به بازار، محل دفن زباله و غیره که در بالا به اشاره شد، با بروز باران های موسمی و معروف شمال در فصل پاییز و بهار ، کمربندی این شهرستان به دریاچه ای تبدیل می شود که عبور و مرور را با اختلال مواجه می نماید.
بشنوید از شاهد این مدعا شهردار شهر لنگرود:
مهندس حسن پورقربان از آغاز اجرایی شدن پروژه دفع آب‌های سطحی در این شهر خبر داد. ایشان با اشاره به اهمیت اجرای پروژه مذکور افزودند: از آنجا که با کوچک‌ترین بارندگی شاهد آب گرفتگی در مناطق کمربندی شهید عبدالکریمی لنگرود بودیم، پروژه دفع آب‌های سطحی میدان شهید نورانی تا میدان معلم این شهر آغاز شده است (منبع لنگرود نیوز 20 شهریور ۱۳۸۷).
پر واضح و مسلم است که وقتی که اراضی شالیکاری پایین لیلاکوه به شهر تبدیل شده و تالاب کیاکلایه از هر سو مورد حمله واقع شده و هر روز کوچک و کوچک تر می شود، باران های فصلی راهی برای خروج نداشته باشند و با اشباع شدن زمین از آب، کمربندی لنگرود را مشروب کنند! این همان دست بردن انسان و دخالت های نابجا در نظام طبیعت است، نظامی که سالیان متمادی به تعادل رسیده بود و امروز با کمال تاسف شاهد آن هستیم.
با همه این احوال و صحبت هایی که شد فکر می کنم خوانندگان عزیز به پاسخ سئوال اولی که مطرح شد، چرا با وجود همه فواید و کارکردهای متنوع ، تالاب ها دستخوش تخریب و تغییر قرار می گیرند، رسیده باشند.
این تالاب به دلیل قرار گرفتن در محدوده بلافصل شهر لنگرود، محل خوبی برای زمین خواری است. از این رو هر روز بر وسعت خشکی آن افزوده و از پهنه آبی آن کاسته خواهد شد. آن چه مسلم است این که در سند ملی توسعه برنامه چهارم ممتازترین و اصلی ترین قابلیت های توسعه شهرستان لنگرود را تالاب کیاکلایه نامبرده است و از سوی بخش میراث فرهنگی و گردشگری نیز ایجاد امکانات درتالاب کیاکلایه در اولویت قرار گرفته است.
در قسمتی دیگر از اقدامات اولویت‌دار، در بخش تربیت بدنی ؛ احداث مجموعه ورزشی تفریحی در استخر کیاکلایه به منظور حفظ تالاب و بهره‌رسانی به مردم نگاشته شده است. از سویی دیگر دراهداف اساسی توسعه شهرستان لنگرود نیز، حفظ و احیا محیط زیست و تالاب مذکور ذکرشده است (به نقل از سبزپرس). چگونه می توان این ها را به هم پیوند داد فقط خدا عالم است.
در پایان یادآوری این نکته برای مسئولان شهرستان و شخص آقای مهرداد لاهوتی نماینده شهرستان لنگرود در مجلس شورای اسلامی ضرورت دارد که :
تالاب ها همواره جمعیت کثیری از جانوران وابسته به آب به خصوص پرندگان آبزی را به خود جلب می کنند و این پرندگان ضمن استفاده از منابع غذایی موجود، در صورت احساس امنیت در نقاط مختلف از آنها به استراحت و احیاناً تولید مثل نیز می پردازند. پیدایش چنین زیستگاه ها و اجتماعات زیستی وابسته به آنها که طی ده ها تا صدها سال به طول انجامیده است شدیداً به دخالت های انسانی، حساس بوده و هر گونه تغییرات غیر اصولی انسان می تواند ادامه حیات این مجموعه زیستی را به خطر اندازد. از این رو قـــبل از اجرای هر یک از طرح های توسعه در عرصه های وقوع این زیستگاه ها، انجام مطالعات و تحقیقات دقیق در خصوص اثرات و پیامدهای توسعه مورد نظر در شرایط زیستی و اکولوژیکی آنها یکی از ضروریات بسیار مهم به شمار می آید چرا که نابودی این اکوسیستم های با ارزش حیاتی در هر سرزمین بدون شک کاهش ثروت های طبیعی و فقر روز افزون طبیعت همان سرزمین را به دنبال خواهد داشت.