بينايي يكي از مهمترين حس‌هاي ويژه است، نه تنها به اين علت كه در ارتباط با محيط خارج از بدن نقش مهمي دارد، بلكه بيشتر از اين رو كه اختلال ديد سبب كاهش يادگيري نيز مي شود. فرد با حس بينايي از خود محافظت نموده، تعادل خود را حفظ كرده، قدرت خلاقيت پيدا نموده و بالاخره از ديدن محيط اطراف لذت مي برد.

داشتن بينايي نعمت بسيار بزرگي است و اگر انتظار داريم كه چشمانمان براي تمام مدت عمر به ما خدمت كنند بايستي نهايت دقت را در مراقبت از آنها به عمل آوريم.

 برخي نكات بهداشتي جهت مراقبت از چشم ها:

- همواره از مواد غذايي متناسب و حاوي ويتامين هاي مختلف به ويژه ويتامين A استفاده نماييد.

منابع غذايي حاوي ويتامين A :

- ويتامين A در منابع گياهي به صورت پيش ويتامين (انواع كاروتن ها به ويژه بتاكاروتن) و در منابع حيواني به شكل رتينول فعال يافت مي شود.

- بهترين منابع حيواني ويتامين A جگر، قلوه، زرده تخم مرغ، شير پرچربي، كره، روغن كبد ماهي و ماهي هاي كوچك با جگر (كيلكا) مي باشد.

- بهترين منابع گياهي ويتامين A سبزي هاي با برگ سبز تيره مانند: اسفناج، كاهو، سبزي هاي زرد مثل هويج و كدو حلوايي، ميوه هاي زرد و نارنجي مثل: زردآلو، قيسي، خرمالو، نارنگي و طالبي، موز، خربزه وانواع مركبات مي باشد.

- خواب و استراحت كافي داشته باشيد.

- چشم ها را از تاثير اشعه ماوراء بنفش با استفاده از عينك‌هاي مرغوب محافظت نمائيد.

- از چشم خود در نور كافي استفاده كنيد. نور كم يا خيره كننده باعث مي شود كه چشم با دشواري بيشتري كار كرده و در نتيجه فشار بيشتري به آن وارد شود. در اين حالت چشم زودتر و بيشتر خسته مي شود.

نور خوب نوري است كه داراي روشنايي كافي بوده، خيره كننده نباشد و بطور يكسان پخش شده باشد.

- هنگام مطالعه از نور كافي استفاده كنيد. كساني كه در رختخواب به حالت نيمه نشسته و يا خوابيده در حاليكه كتاب را مقابل چشم گرفته اند مطالعه مي كنند، مي بايست نور لازم جهت مطالعه را طوري تنظيم نمايند كه نور از بالاي تخت ويا از چراغ كنار تخت كه كمي عقب تر از آن قرار گرفته است به كتاب بتابد. هيچگاه نور نبايد بطور مستقيم و از روبرو به چشم بتابد.

- پس از مطالعه مداوم براي مدت بيش از يك ساعت و نيم براي مدتي چشمان خودرا بسته و يا به ديوار سفيد و اشياء دور نگاه كنيد و يا چشمان خودرا براي مدت كوتاهي به فعاليت ديگري مشغول نمائيد، تا خستگي آن رفع گردد. اين توصيه براي رانندگان اتومبيل نيز صادق است. لذا پس از يك ساعت و نيم رانندگي مي بايست اتومبيل را نگهداشته و براي مدت كوتاهي به چشم ها استراحت داد.

- از آنجائيكه چشم‌ها به آساني آلوده مي گردند مي بايست اطراف چشم و پلك ها رابه دفعات شسته و با حوله نرم خشك نمود. همچنين اگر هر گونه جسم خارجي وارد چشم يا داخل پلك گردد مي بايست با گوشه يك دستمال تميز و با احتياط فراوان آنرا بيرون آورد. در اين حالت از ماليدن چشم خودداري نمائيد.

- چشم طبيعي و سالم احتياج به درمان ندارد لذا از بكار بردن هر گونه دارو و يا محلول‌هاي شستشوي چشم بدون دستور پزشك خودداري نمائيد.

 علائم هشدار دهنده بيماريهاي چشم:

در صورت وجود هر يك از حالات زير بلافاصله به چشم پزشك مراجعه نمائيد:

- نزديك كردن اشياء به چشم جهت ديدن آنها و يا تنگ كردن چشم براي ديدن اشياء نزديك

- تمايل غير طبيعي سر به يك سمت براي ديدن اشيايي كه در روبرو قرار دارند

- مالش غير طبيعي و مداوم چشم ها

- هرگونه اشتباه در تشخيص رنگ‌ها

- قرينه نبودن مردمك هاي چشم

- بيزاري و گريز از نور

- سردردهاي غير طبيعي

- هر گونه احساس تورم در چشم

- هر گونه علامت مبني بر وجود لوچي ( استرابيسم ) چشم

- هر گونه علامت مبني بر اينكه فرد در برخي از ساعات روز بهتر از بقيه اوقات روز مي بيند.

- هر گونه احساس مبني بر دوتايي و يا در هم ديدن اشياء

- هرگونه ورم ملتحمه و يا ريزش غير عادي اشك از چشم ها

- هر گونه ناتواني و يا سستي عضلات چشم

- هر گونه عوارض ديگر كه موجب اختلال در ديد طبيعي گردد.

توجهات خاص به چشم ها در دوران هاي مختلف زندگي

در طول دوران زندگي دو دوره وجود دارد كه مي بايستي در آنها به چشم توجه خاص نمود.

 دوران تحصيلي:

اطفال و جوانان داراي عضلات قوي در چشم بوده و عمل تطابق را به آساني انجام مي دهند و چشم آنها كمتر خسته مي شود. از آنجائيكه موفقيت در دروس بستگي زيادي به قدرت مطالعه دانش آموز داشته و لازمه قدرت در مطالعه، داشتن بينايي خوب است، لذا اقدام بموقع جهت رفع عيوب چشم در اين دوره زندگي بسيار حائز اهميت است.

دوران ميانسالي:

با افزايش سن بينايي شخص ضعيف مي شود. به علت اسكلروز اسفنكتر مردمك و كاهش اندازه آن، پاسخ مردمك به تغيير شدت نور كاهش مي يابد. عدسي به مرور زمان كدر شده و ميدان بينايي كاهش مي يابد ودر نتيجه ديد محيطي فرد دچار مشكل مي گردد.

 به علت از بين رفتن تدريجي خاصيت الاستيك عدسي و تبديل آن به توده اي تقريبا جامد، فرآيند تطابق نيز كند مي شود. زماني كه عدسي قدرت تطابق خود را بطور كامل از دست بدهد شخص دچار پير چشمي شده و در اين حالت به عينك مخصوص نياز خواهد داشت.

به خاطر داشته باشيد چنانچه پس از چهل سالگي:

- فشار خون شما بالاتر از حد طبيعي است، مبتلا به تصلب شرايين هستيد ، مبتلا به مرض قند ( ديابت ) هستيد ، در خانواده شما كسي مبتلا به بيماري گلوكوم " آب سياه " و يا آب مرواريد"كاتاراكت" است حتما" بطور منظم به چشم پزشك مراجعه كنيد.

 چشم شما و تلويزيون

تلويزيون يكي از منابع مهم ايجاد خستگي در چشم است. لذا اين نكته كه چگونه از تلويزيون استفاده كنيم تا در عين حال دچار خستگي چشم نيز نشويم بسيار مهم است.

 رعايت نكات ذيل را به خاطر داشته باشيد:

1- چنانچه تصوير تلويزيون نقصي دارد از آن استفاده نكنيد.

2- سعي كنيد تلويزيون را حداقل در فاصله 5/3 متري از چشمان خود قرار دهيد.

3- هرچه صفحه تلويزيون بزرگتر باشد تصوير راحت تر ديده شده و مي توان در فاصله دورتري از تلويزيون نشست.

4- حتي المقدور صفحه تلويزيون را از روبرو ببينيد.

5- اگر به عللي از عينك استفاده مي كنيد ( غير از موارد پير چشمي ) هنگام تماشاي تلويزيون نيز عينك بگذاريد.

6- هرگز به مدت طولاني به تماشاي تلويزيون ننشسته و حداكثر پس از دو ساعت براي چند لحظه چشمان خود را بسته و به آنها استراحت دهيد.

7- بهتر است محل قرار دادن تلويزيون در مكاني با روشنايي نيمه تاريك باشد.

در پايان اگر علي رغم رعايت موارد پيش گفت هنگام تماشاي تلويزيون دچار ناراحتي مي شويد به پزشك مراجعه كنيد.