چرا جايزه؟

بر بناي پانتئون نوشته است که تاريخ قدرشناس مردان بزرگ است . انسان بنا به ذات طبيعي اش و احساسي که در بدو خلقت در وجودش نهاده شده است ، بعد از انجام هر کار درستي و هر خدمتي که به کسي يا جمعي يا جايي مي کند ، از طرف مقابلش توقع ديدن واکنشي مثبت دارد . به همان ميزان که ديدن بي تفاوتي يا نکوهش و يا قدرناشناسي او را دلسرد و نوميد و مايوس مي کند ، ديدن قدرشناسي و سپاس و تشويق ، به او اميد و توان و انگيزه و وقوت قلب مي بخشد . حتي پيامبران خدا نيز با ديدن ناسپاسي ها و بي تفاوتي ها و سرزنش هاي مردمانشان دلگير و اندوهگين و مايوس مي شدند و اين سروش خداوندي بود که به دادشان مي رسيد و به آنها روحيه و عزم و انگيزه مي داد و در راهي که مي رفتند ، زانويشان را قوت مي بخشيد که اگر غير از اين بود ، بشريت چيزي را کم داشت . انسانهاي بزرگي که با عزت نفس و بي توجه به زخارف دنيوي و بي هيچ چشمداشتي ، به انسانيت و به جامعهء خود و به همهء مخلوقات خدا خدمتي مي کنند نيز مانند کودکي که با شوق و ذوقي فراوان نقاشي اش را نشان پدر و مادرش مي دهد و توقع شنيدن يک آفرين مهربانانه را دارد ، باز مشتاق ديدن تحسين و سپاس و ياري اند ، اگر چه چشم اميدشان نه به مردمشان يا حکومتشان ، بلکه به قدرشناس بزرگتري مانند تاريخ است.

چرا محيط زيست؟

محيط زيست در همه جاي جهان رو به ويراني است . انسان تنها ساکن کره زمين نيست اما با سرعتي هولناک در حال زاد و ولد است و براي بقاي خود ، هر آنچه را که روي اين کره خاکي وجود دارد مي بلعد تا زنده بماند . از نظر تاريخ طبيعي ، تنها بخش اندکي از بيشه زارهاي جنوب شرق آفريقا محل زندگي انسان بوده و غير از آن هر چه هست سهم ديگر ساکنان زمين است اما انسان اکنون روي همهء زمين دست گذاشته و هر آنچه را در آن است را از آن خود مي داند ، بي اعتقاد به هيچ حقي براي ديگران . آنچه را که ما امروز تخريب و از ميان رفتن و آلودگي محيط زيست مي دانيم نه علت بلکه معلولي کوچک از علتي بزرگ است به نام افزايش جمعيت انسانها . اين مصيبتي است که بر سراسر کره زمين نازل شده است و طبيعتا" شامل گوشه کوچک از آن که کشور ما محسوب ميشود نيز مي گردد . در اين ميان کساني هستند که در تلاشند تا به هر نحو انساني ممکن که شده است از دامنهء ويرانتر شدن محيط زيست و طبيعت بکاهند و در حفظ آن و دفاع از حقوق ديگر ساکنان زمين - که زبان و تواني براي دفاع از خود ندارند - بکوشند . دوستداران محيط زيست به اين نتيجهء منطقي و عقلاني رسيده اند که در درازمدت ، نابودي محيط زيست به بدبختي همهء ما و نابودي نسل خود انسان نيز منجر خواهد شد . از آنجايي که مردمان و حکومتهاي جهان اولويت را به مشکلات موجود کوتاه مدت و ميان مدت مي دهند ، يا از درک نگراني ها و دغدغه هاي دوستداران محيط زيست عاجز و ناتوانند و يا آنکه اصولا" يک چنين دغدغه هايي بي ارزش و حتي در تضاد با پيشرفت و آسايش جوامع بشري مي دانند . در يک چنين فضايي و در يک چنين محيطي ، دفاع و حمايت از محيط زيست کاري بسيار دشوار و طاقت فرسا و گاه پرهزينه است ، خاصه اگر در جوامعي توسعه نيافته و يا در حال توسعه باشد . در نتيجه ، بايد از هر امکان و فرصتي براي قدرشناسي و سپاسگزاري از کساني که براي حفاظت محيط زيست و دفاع از طبيعت و مخلوقات بي زبان و بي دفاع خداوند سعي و کوشش مي کنند ، استفاده کرد و به آنها قوت قلب و دلگرمي داد . ساده ترين و در عين حال موثرترين نوع اين قدرشناسي ها مي تواند در قالب بخشيدن جايزه هايي مردمي و غيردولتي و غير سياسي و در عين حال معتبر باشد . جاي اينگونه سپاسگزاري ها در کشور ما خاليست و اگر هم در اين زمينه مراسمي برگزار شود و هديه اي عطا گردد ، يا از سوي مراجع رسمي و علمي و دولتي است و يا آنکه از سوي مراجعي هست که جايزه هايشان را اعتباري نيست . در نتيجه در همين جا به همهء دوستداران محيط زيست ايران پيشنهاد مي کنم ساليانه مجموعه جوايزي را با نام جايزهء اسکندر فيروز در نظر بگيريم و به کساني که براي حفظ محيط زيست ايران صادقانه و خالصانه مي کوشند ، تقديم کنيم

چرا اسکندر فيروز؟

من شخصا" اسکندر فيروز را نديده ام و نمي شناسم . اما حاصل زحماتش را ديده ام و شخصيتش را مي شناسم . او تلاش کرد تا براي نخستين بار در ايران حفاظت و دفاع از محيط زيست را به شکلي موثر و پيشرفته ، نهادينه کند و نهادي را نيز با همين نام در کشورمان برپا کرد . جزئيات خدماتش به محيط زيست مملکت ايران را نيز کمابيش مي دانيم و در اينجا نيازي به ذکرشان نمي بينم . اسکندر فيروز - از نظر بندهء حقير - نماد دو حقيقت است . يکي انجام خدماتي بزرگ و موثر و بي دريغ و خالصانه به محيط زيست مملکت ايران ، و ديگري ديدن قدرناشناسي ها و ناسپاسي ها و بي مهري هاي بسيار از سوي اشخاص و نهادها و مراجعي که قاعدتا" مي بايست سپاسگزار و قدرشناسش باشند . وقتي توماس اديسون درگذشت ، دولت آمريکا تصميم گرفت که بيادش مجسمه و بناي باشکوهي بسازد . اما همهء خردمندان آن کشور مخالفت کردند و گفتند که اديسون نيازي به بناي يادبود ندارد چرا که در هر گوشه اي از جهان وقتي کليدي را فشار مي دهيم و چراغي روشن ميشود ، همان روشنايي يادآور نام و خاطرهء توماس اديسون و زحمات و خدماتش به بشريت است . اسکندر فيروز - که عمرش دراز باد - و شاگرداني که تربيت کرد نيز ديگر نيازي به دريافت جايزه و سپاس و تشويق از هيچ کسي و جايي ندارند . آنها ديگر مثل يک نخل بلند ، از هر جايزه اي و نياز به هر تشويقي بالاتر رفته اند و اين تاريخ مملکت ايران است که قدرشناس آنها خواهد بود . ما به هر گوشه اي از اين مملکت پهناور که مي رويم و منطقهء حفاظت شده اي را مي بينيم که همچنان از گزند و ويراني در امان مانده است و در آنها هنوز هم رد و نشاني از طبيعت زيبا و جانوراني که به آسودگي زندگي مي کنند هست ، ناخودآگاه به ياد زحمات و خدمات اسکندر فيروز و يارانش مي افتيم . درختان تنومند و پهناوري که بي هراس از اره و تبر بالا رفته اند و پرندگاني که روي شاخ و برگش در آسايش چهچه مي زنند و لاک پشت هايي که آزادانه بر ساحل خليج فارس مي خرامند ، يادبود و يادآور بزرگاني مانند اسکندر فيروز و بيژن دره شوري و اسماعيل کهرم و ديگر خادمان محيط زيست ايران هستند . اما جوانترها نيازمند تشويق و قدرشناس و تشوق اند و براي سپاسگزاري از آنها چه جايزه اي مي تواند زيباتر و دلنشين تر و معتبرتر از جايزه اي به نام اسکندر فيروز باشد؟

چه کساني اين جايزه را تعيين کنند و بدهند؟

پيشنهاد مي کنم سالي يک بار و ترجيحا" در اواخر ارديبهشت - که بوي بهار و سبزه و طراوت همهء ايران عزيز را در بر مي گيرد - عزيزاني مانند بيژن دره شوري ، اسماعيل کهرم ، ناصر کرمي ، محمد درويش و سه چهار نفر ديگر از بزرگان عرصهء حفاظت محيط زيست ايران دور هم بنشينند و فعالترين دوستداران محيط زيست ايران در طول يکسال گذشته را شناسايي و معرفي کنند و به آنها جايزه بدهند . اين جايزه اي هم که عرض مي کنم نبايد هيچ شباهتي به جوايز رايج علمي و مقاله نويسي و رسمي داشته باشد . کسي براي دريافت آن نامزد نمي شود و مطلبي نمي فرستد . هر کسي مي تواند شخص کوشايي را به هئيت داوران معرفي کند اما نهايتا" اين داوران هستند که اشخاص مستحق را شناسايي و معرفي مي کنند . جوايز اسکندر فيروز و گيرندگانش مي توانند رنگارنگ و مختلف باشند ، از معلم و دانش آموز و محيط بان و زن خانه داري که براي حفظ محيط زيست کاري کرده يا حرفي زده يا قدمي برداشته است تا گزارشگر و وبلاگنويس و برنامه ساز و هنرمند و نقاش و حتي شاعري که مطلبي نوشته يا حرفي زده است . حتي جايزه اي را هم بايد به مقام و صاحب منصبي که در حوزهء اختيارات و مسئوليت اداري خودش بياد محيط زيست ايران بوده و با انجام دادن کاري يا انجام ندادن کاري و موافقت و يا مخالفت با تصميم و طرح و برنامه اي - به قدر وسع و توان خودش - به داد محيط زيست ايران رسيده است ، اعطا کرد . در کنار اين جايزه ها مي توان يک لوح تقدير هم به نام " نشان سپاس مه لقا ملاح " در نظر گرفت و به افتخار اين بانوي بزرگ محيط زيست ايران ، به فعالترين زن ايراني در عرصهء حفاظت از محيط زيست ايران داد . برندگان جايزه هم مي بايست بطور خودکار تا دست کم سه سال ، از معرفي در بخش جوايز اسکندر فيروز برکنار باشند تا فرصت براي تشويق ديگران نيز فراهم شود ، هر چند که هيئت داوران مي توانند هر ساله و بطور مکرر به يک نفر لوح و نشان سپاس و تقدير بدهند . مراسم اهداي جايزهء اسکندر فيروز مي بايست نه در فضايي بسته - مانند تالار و امثال اينها - بلکه در فضايي باز و سرسبز و ترجيحا" در يک باغ يا پارک عمومي و در ميان گلها و درختان و زير آفتاب بهاري و آسمان آبي ايران برگزار شود . شهر و محل مراسم اعطاي جايزه نيز مي تواند در تغيير باشد . يک سال شيراز باشد ، يک سال لاهيجان باشد و يکسال اصفهان و يا هر جاي ديگري

جايزهء اسکندر فيروز چه ارزشي دارد؟

اين جايزه البته ارزش مالي ندارد . اصولا" عموم دوستداران محيط زيست ايران مال و منالي ندارند . جايزهء اسکندر فيروز اگر چه مي بايست حتي به مقامات و صاحب منصبان دوستدار محيط زيست ايران هم عطا گردد تا نشان داده شود که دوستداران محيط زيست ايران خوبي ها را هم مي بينند و قدرشناس مديران خوب و لايق هم هستند ، اما هيئت داوران و برگزار کنندگان مراسمش هيچ کمکي را از سوي هيچ شخص يا نهاد دولتي يا نيمه دولتي نبايد دريافت کنند و صرفا" مي بايست که به خود متکي باشند . بنابراين در اعطاي جايزهء اسکندر فيروز هيچ مبلغي ستانده و داده نمي شود . نوع و جنس جوايز هم بايد بسيار ساده و ارزان و کم بها باشند . همين مقدار بودجهء اندک را نيز دوستان داوطلب و محيط زيستي مي توانند به سادگي و به شکل همت عالي پرداخت کنند . اما ارزش معنوي جايزه اسکندر فيروز بسيار بالا خواهد بود . جايزه اي که يک چنين داوران و تشخيص دهندگان و بزرگاني پشتش باشند فوق العاده مهم و ارزشمند است و بالاترين و معتبرترين جايزهء محيط زيستي مملکت ايران به شمار خواهد رفت ، خاصه اگر با دستان خود اسکندر فيروز هم تقديم برندگان و برگزيدگانش شوند

مراسم انتخاب و معرفي و اهداي جوايز اسکندر فيروز مي تواند هر ساله و در ارديبهشت ماه ، که بهترين موسم طبيعت ايران است ، برگزار شود . اين جايزه مي تواند همهء چشمها را متوجه محيط زيست ايران کند و علاوه بر آن ، موجي از همدلي و شادي و نشاط و سرزندگي و اميدواري را نيز در دل دوستداران محيط زيست ايران براه اندازد و همهء ما را از اين چرخهء بي عملي و حرف زدنهاي بي پايان و بيهوده و منفي انديشي هاي بسيار و آه و ناله هاي مايوس کننده و منفعل شدن ها و انتقادها ها و اعتراض ها و دعواهاي بي حاصل نجات دهد . من با طرح اين پيشنهاد ، چراغ اول جايزهء اسکندر فيروز را روشن کردم و اميدوارم که ديگران هم آستين همت بالا بزنند و قدمي پيش گذارند.