بعضی از آقایان در مورد بیماری واریکوسل و سن ابتلا به آن سوالاتی داشت که برای آشنایی ایشان و شما در مورد این بیماری پای صحبت‌های دکتر سیم‌فروش نشسته‌ایم تا در مورد آن بیشتر بدانیم...

واریکوسل شایع‌ترین علت قابل درمان برای باروری طبیعی مردان است یعنی به روش طبیعی مردان بچه‌دار می‌شوند. سن شروع بیماری معمولا در زمان بلوغ یا بلافاصله پس از بلوغ است ولی در سن کمتر یا سن بالا نیز ممکن است ایجاد شود.

 آقای دکتر! در ابتدا این بیماری را کمی واضح‌تر شرح دهید.
واریکوسل در واقع بزرگ‌شدن وریدهای درون کیسه بیضه (اسکروتوم) است. اسکروتوم کیسه پوستی شلی است که بیضه‌ها درون آن قرار دارند. واریکوسل شبیه به وریدهای واریسی است که در پا ممکن است بروز کنند.

حدود یک ششم مردان واریکوسل دارند. در مردانی که دچار ناباروری هستند، این رقم بالاتر است و به 40 درصد می‌‌رسد. واریکوسل شایع‌ترین علت تولید کم اسپرم و کاهش کیفیت آن در مردان است، گرچه همه واریکوسل‌ها بر تولید اسپرم اثر نمی‌گذارند.

آیا پس از 50 سالگی هم دیده می‌شوند؟
بله. ممکن است در صورت ظهور در سن بالا به تومور کلیه مشکوک شد که آن را باید با سونوگرافی رد كرد.

چه عواملی باعث ایجاد آن می‌شود؟
بیماری واریکوسل با واریسی شدن و گشادشدن عروق وریدی(سیاهرگ‌های) بیضه ظاهر می‌شود که در دو گروه اولیه و ثانویه تقسیم‌بندی می‌شود. در نوع اولیه، هیچ عامل ایجادکننده مشخصی وجود ندارد گرچه تئوری اشکال در دریچه‌های لانه کبوتری وریدهای بیضه، طولانی بودن مسیر این وریدها و احتمال اثر فشاری سایر عروق و احشای شکمی ‌مطرح است ولی هنوز علت مشخصی برای آن ثابت نشده است.

این نوع عامل عمده واریکوسل است و 90 درصد در سمت چپ است. نوع ثانویه که به دنبال وجود عامل مشخص ایجادکننده انسداد در عروق داخل شکم ایجاد می‌شود درصد کمی‌ از واریکوسل‌ها را شامل می‌شود و علت ایجادکننده آن غالبا توده‌های شکمی، به خصوص تومورهای بدخیم است که تشخیص آن مهم و حیاتی است.

طناب اسپرماتیک که خون را به بیضه‌ها می‌رساند و از آنها خارج می‌کند،‌ حاوی «واز دفرانس» است که اسپرم تولیدشده از بیضه را تخلیه می‌کند. «شبکه پامپینیفرم» گروهی از وریدها درون اسکروتوم و بالای بیضه‌ها هستند. شبکه پامپینیفرم، خون را از بیضه‌ها تخلیه می‌کند. بزرگ‌شدن این وریدها اغلب حین بلوغ رخ می‌دهد.

اگر چه علت دقیق ایجاد واریکوسل معلوم نیست اما بسیاری از کارشناسان معتقدند که دریچه‌های غیرطبیعی درون وریدها مانع جریان خون طبیعی در آنها می‌شوند و پس‌زدن خون به گشاد شدن وریدها می‌انجامد.

واریکوسل معمولا در ناحیه بیضه چپ رخ می‌دهد که به علت موقعیت ورید بیضه‌ای چپ است. اما واریکوسل در یک بیضه، بر تولید اسپرم در هر دو بیضه تاثیر می‌گذارد. در سنین 15 تا 25 سالگی، بیشترین احتمال بروز واریکوسل وجود دارد.

با چه علائمی متوجه می‌شویم که به آن مبتلا شده‌ایم؟
بیمار ممکن است با شکایت بزرگی، یا عدم تقارن بیضه‌ها یا درد بیضه یا پس از ازدواج، با ناباروری مراجعه کند. ولی در شایع‌ترین شکل آن را بدون علامت و به طور اتفاقی، حین معاینه، متوجه می‌‌شوند. در معاینه، بزرگی و تورم عروق بیضه به خصوص در سمت چپ مشهود است و در حالت ایستاده یا افزایش فشار شکمی ‌تشدید می‌شود و در حالت خوابیده از بین می‌رود (در صورتی که تورم عروق در حالت خوابیده از بین نرفت، باید به نوع ثانویه آن شک کرد.)

واریکوسل، اغلب علامتی ایجاد نمی‌کند. به ندرت باعث ایجاد درد می‌شود که ممکن است در طول روز به علت فعالیت‌های جسمی بدتر شود و به طور شاخص با خوابیدن به پشت تخفیف می‌یابد. در طول زمان ممکن است واریکوسل‌ها بزرگ‌تر و چشمگیرتر شوند.

از آنجایی که واریکوسل معمولا علامتی ندارد، اغلب حین ارزیابی ناباروری یا معاینه جسمی کشف می‌شود.

با این حال اگر در اسکروتوم‌تان احساس درد یا تورم می‌کنید باید با پزشک تماس بگیرید. علل گوناگونی ممکن است باعث درد بیضه شوند و برخی از این عارضه‌ها نیاز به درمان فوری دارند. پزشک شما می‌تواند تعیین کند که کدام عارضه باعث درد بیضه شما شده است.

پزشک در معاینه جسمی شما، ممکن است توده غیردردناک کلاف‌مانندی را در بالای بیضه شما لمس کند. برخی از افراد، این توده را به صورت احساس «کیسه‌ای از کرم» وصف می‌کنند. اگر این توده به اندازه کافی بزرگ باشد، پزشک هنگامی که ایستاده‌اید، می‌تواند آن را لمس کند.

اگر واریکوسل شما کوچک‌تر باشد، پزشک ممکن است از شما بخواهد نفس عمیقی بکشید و چند ثانیه آن را نگه دارید و به پایین زور بزنید (مانور والسالوا).

این مانور به پزشک کمک می‌کند، بزرگی غیرطبیعی وریدها را لمس کند. اگر معاینه جسمی نتیجه قطعی به دست ندهد، پزشک ممکن است درخواست سونوگرافی اسکروتوم کند. این آزمون که در آن از امواج صوتی پرفرکانس برای ایجاد تصاویر دقیق از ساختار درون استفاده می‌شود، برای این مورد استفاده قرار می‌گیرد تا اطمینان حاصل شود علائم شما به دلیل دیگری رخ نداده است. یکی از علل چنین عارضه‌ای ممکن است توموری باشد که بر ورید اسپرماتیک فشار می‌آورد.

آیا این بیماری از نظر شدت بیماری تفاوت دارد؟
بیماری واریکوسل از نظر شدت به 3 درجه تقسیم‌بندی می‌شود. در نوع درجه 1 اتساع عروق فقط حین فشار شکمی‌ در لمس توسط پزشک قابل لمس و تشخیص است. در نوع درجه 2 با فشار شکمی، اتساع عروق، قابل‌مشاهده می‌شود و در نوع درجه 3 حتی بدون فشار شکمی، اتساع عروق، در حالت ایستاده قابل مشاهده است. لازم به ذکر است نوع درجه 3 آن از نظر قانون خدمت سربازی در ایران معافیت دائم و انواع درجه 1 و 2 معافیت از رزم خواهد داشت. معمولا ارتباطی بین درجه واریکوسل و ناباروری وجود ندارد. ممکن است کسی واریکوسل درجه سوم داشته باشد اما بارور باشد یا برعکس درجه یک ممکن است با ناباروری همراه باشد.

 آیا عوارض هم دارد؟
واریکوسل ممکن است باعث این عوارض شود:

تحلیل رفتن (آتروفی) بیضه: توده بیضه از لوله‌های سازنده اسپرم تشکیل شده است. هنگامی که این لوله‌ها در اثر عاملی مانند واریکوسل آسیب می‌بینند، ممکن است بیضه‌ها نرم شوند و تحلیل روند. روشن نیست که چه عاملی باعث تحلیل رفتن بیضه‌ها می‌شود،‌ اما اختلال در کارکرد دریچه‌های وریدها باعث تجمع خون در بیضه‌ها می‌شود و افزایش فشار وریدها و قرارگیری در معرض سموم درون خون ممکن است باعث آسیب شود.

ناباروری: روشن نیست که واریکوسل چگونه باعث ناباروری می‌شود. برخی از کارشناسان معتقدند که وریدهای بیضه، خون را در شریان بیضه سرد می‌کنند و به این ترتیب به حفظ درجه حرارت مناسب برای تولید مناسب اسپرم کمک می‌کنند. واریکوسل با مسدود کردن جریان عادی خون، ممکن است باعث شود درجه حرارت بیضه‌ها بیش از حد بالا رود و به این ترتیب بر تولید اسپرم و حرکت آن اثر بگذارد.

 در مورد درمان واریکوسل هم برایمان توضیح می‌دهید؟
درمان واریکوسل معمولا سرپایی است یا حداکثر یک شب بستری دارد. درمان آن بستن وریدهایی است که خون در آن پس می‌زند. این عمل به روش‌های مختلف انجام می‌شود. عمل در ناحیه بالای مغبنی یا ناحیه مغبنی انجام می‌شود و از شیوه عمل باز یا لاپاراسکوپی یا به ندرت میکروسکوپی استفاده می‌شود که نتیجه آن به انجام صحیح بستن وریدها و تجربه جراح بستگی دارد. معمولا نتیجه مطلوبی از نظر باروری دارد به خصوص اگر کاهش اسپرم شدید نباشد. در صورتی که کاهش اسپرم شدید باشد با افزایش کیفیت اسپرم‌ها باعث ارتقای نتیجه درمانی باروری به روش‌های خارج رحمی می‌شود.