نژاد های مختلف مرغ از نظر علم رده بندی جانوری متعلق اند به شاخه ی طنابداران ٬ رده ی پرندگان ٬ زیر رده ی نو مرغان ٬ راسته ی ماکیان ( کالیفرم ها) ٬ خانواده ی قرقاول ها ( سیخک داران ) ٬ جنس گالوس و گونه ی دامستی گوس میباشد.
پس نام اصلی مرغ اهلی گالوس - دامستی گوس است . تمام نژادهای امروزی منشع گرفته از مرغ جنگلی قرمز به نام علمی گالوس - گالوس هستند.این نژاد هنوز هم در برخی جنگل های جنوب شرق آسیا و در باغ وحش ها دیده میشود و از نظر ظاهری شباهت زیادی به مرغان بومی دارند.
برای سهولت تشخیص نژادها انها را طبقه بندی کرده اند و در دسته های مختلف قرار میدهند و به طور کلی به منظور مشخص کردن ویژگی ها هر نژاد از صفاتی مانند رنگ پر بال ٬ شکل و نوع تاج (از قبیل تاج گل سرخی ٬ تاج ساده ٬ تاج نخودی و ... ) ٬ رنگ پوست ( سفید یا زرد ) ٬ قالب بدن ٬ وضعیت ساق پا (از جنبه ی اندازه یا وجود پر بر روی آن ) ٬ شکل و اندازه ی ریش ٬ شکل سر و سایر صفات استفاده میشود .

به هر حال پس از شناسایی نژادها آنها را در دسته های چهار گانه شامل دسته ی نژاد های آسیایی ٬ نژادهای مدیترانه ای ٬ نژادهای انگلیسی و نژادهای آمریکایی قرار میدهند. هر نژاد ممکن است در درون خود دارای واریته های مختلفی باشد . تفاوت واریته ها ممکن است از نظر یک یا چند صفت محدود ظاهری باشد مثلا" نژاد کورنیش دارای واریته هایی است که برخی پوست سفید و برخی پوست زرد هستند ویا از نظر شکل تاج با هم فرق دارند.
هر واریته ممکن است خود دارای تعدادی زیر مجموعه و یا سویه باشد . در این مورد تفاوت سویه ها ظاهری نبوده بلکه در بر گیرنده ی صفات مهم اقتصادی مانند سرعت رشد ٬ میزان تخم گذاری ٬ سن بلوغ جنسی و ... است. از این رو سویه ها اصولا" به عنوان سویه های تجارتی معرفی شده که اغلب در نتیجه ی اجرای برنامه های پیشرفته ی اصلاح نژادی تولید گردیده اند و نام آنها نیز معمولا" به وسیله ی خود موسسه ی اصلاحی انتخاب شده است. به عنوان مثال در دسته ی نژاد های امریکایی ٬ نژاد معروفی به نام پلیموت راک وجود دارد که معروف ترین واریته ی آن وایت راک است ٬ از این واریته سویه های تجارتی متعددی مانند هایبرو٬ استرلینگ و ... به وجود امده است.

الف)دسته بندی نژادها از لحاظ منشع جغرافیایی:

نژادهای غیر تجارتی طیور را در چهار دسته ی زیر تقسیم بندی میکنند:

۱.نژادهای آسیایی:
این نژادها از قدیمی ترین نژادهای طیور مخصوصا" مرغ در جهان هستند. دارای جثه ای نسبتا" درشت و استخوان بندی محکم و قوی بوده ولی سرعت رشد در سنین اولیه اندک است از طرفی سن بلوغ جنسی بالا و تخم گذاری نسبتا" اندک است٬ از همین رو در تولید نژادهای تجارتی گوشتی یا تخم گذار مورد توجه قرار نگرفته اند ولی به دلیل اینکه منشع سایر نژادهای معروف دنیا هستند اهمیت خاص خود را دارا میباشند.
معروف ترین نژادهای دسته ی آسیایی لانگشان ٬ مالای و کوچین هستند.

۲.نژادهای مدیترانه ای:
دارای جثه ای نسبتا" کوچک ولی تاج بزرگ هستند. تخمگذاری بالا سبب شده تا در تولید نژادهای تجارتی تخم گذار مورد استفاده ی فراوان واقع شوند ٬ که در بین آنها البته لگهورن از همه معروف تر است ٬ به طوری که اصولا" نژادهای تجارتی تخم گذار مولد پوسته سفید را را اصطلاحا" تیپ لگهورن مینامند. از دیگر نژادهای معروف میتوان آندلوسی ٬ آنکونا و اسپانیش اشاره کرد.

3.نژادهای انگلیسی:
معروف ترین نژادهای گوشتی دنیا که از آنها به ویژه در خط مادری تولید لاین گوشتی استفاده شده است در این دسته قرار دارند ٬ که در بین آنها کورنیش ٬ ساسکس و استرالوپ از همه معروفیت بیشتر دارند و مورد استفاده ی بالاتری در اصلاح نژادهای گوشتی برخوردارند. از دیگر نژادهای معروف میتوان به دورکینگ اشاره کرد.

4.دسته ی نژادهای آمریکایی :
معروف ترین نزادهای گوشتی غیر تجارتی دنیا که از آنها در لاین های خط مادری گوشتی استفاده شده است مانند وایت راک در این دسته قرار دارند. اصولا" از آمیزش مطلوب این دسته بعنوان والد ماده و نژادهای معروف دسته ی انگلیسی بعنوان والد نر نتاجی بدست می آید که ضعف تولید مثلی نژادهای انگلیسی و یا سرعت رشد کمتر نژادهای آمریکایی را ندارند.البته باید توجه داشت که اصلاح نژاد امروزی طیور بر پایه ی تولید لاین های خالص متعدد و نهایتا" آمیزش آنها عمل میکنند.

>> ادامه دارد <<

دسته بندی نژادهای مختلف مرغ

ب) دسته بندی نژادها از نظر نوع تولید:
در این نوع تقسیم بندی نژادها میزان تولید غالب پرنده ملاک قرار میگیرد . بر این اساس نژادهای مختلف انواع طیور اهلی و به ویژه مرغ را در چهار دسته قرار میدهند که شامل نژادهای گوشتی ٬ تخم گذار ٬ دو منظوره . زینتی ـ تفریحی هستند . دو دسته ی اول را نژادهای تجارتی اصلاح شده تشکیل میدهند ٬ دسته ی سوم شامل نژادهای نسبتا" مطلوبی هستند که هنوز هم در پاره ای از موارد به شکل صنعتی کاربرد دارند و دسته ی چهارم شامل نژاد هایی است که تولید گوشت یا تخم در آنها جنبه ی تجارتی نداشته و تنها به منظور تفریحی و زینتی مورد استفاده قرار میگیرند.

۱.نژادهای گوشتی:

تولید اصلی این نژادها گوشت قابل مصرف برای تغذیه ی انسان است. لذا در فرایند اصلاح نژادی مهمترین صفات گوشت واری از قبیل سرعت رشد در سنین اولیه ٬ ضریب تبدیل غذایی مطلوب ٬ راندمان لاشه ٬ درصد گوشت عضله ی سینه ٬ قدرت ماندگاری ٬ میزان چربی محوطه ی بطنی ٬ رنگ پوست و اخیرا" حتی میزان تری گلیسرید و کلسترول لاشه نیز مورد توجه اصلاحگران قرار گرفته است. البته در کنار این صفات اختصاصی سایر صفات متنند مقاومت در برابر بیماریها ٬ مقاموت در برابر تنش حرارتی و بسیاری از صفات دیگر که در پرورش اقتصادی یک گله اهمیت دارند نیز مورد توجه قرار گرفته است . نژادهای گوشتی به طور کلی در دو دسته جای دارند که شامل نژادهای دارای پوست سفید رنگ و نژادهای دارای پوست زرد رنگ هستند.
اساس تولید این نژادها بازار پسندی لاشه در مناطق مختلف جهان است ٬ بدین معنی که مردم برخی از کشورها یا مناطق مثل آمریکا پوست زرد لاشه را به پوست سفید ترجیح میدهند و در حالی که برخی دیگر مانند اهالی ایران و انگلستان و هلند پوست سفید لاشه را به پوست زرد ترجیح میدهند. از این رو در این مناطق نژادهای پوست سفید و در کشور های دیگر نژادهای پوست زرد مورد اصلاح قرار میگیرد . در هر حال چنانچه بخواهیم جوجه ی گوشتی را به صورت جوجه کبابی در معرض شعله مستقیم قرار دهیم پوست سفید ارجعیت دارد زیرا رنگدانه های زرد رنگ در مجاورت شعله ی مستقیم به سرعت تیره رنگ شده و. ظاهر نامناسبی به گوشت میدهند.
اساس تفاوت در روند اصلاح این دو دسته تفاوت در لاین خط پدری و مادری است ٬ بدین معنی که در خط پدری نژادهای پوست زرد باید از نژادهای دارای پوست زرد و برعکس در تولید دسته ی نژادهای پوست سفید باید از نژادهایی با رنگ پوست سفید در تلاقی ها استفاده کرد.
کورنیش بیشترین سهم را در خط پدری نژادهای پوست زرد و ساسکس و استرالو بیشترین سهم را در خط پدری نژادهای پوست سفید دارند ٬ خط مادری در هر دو دسته میتواند یکسان باشد و در واقع نقشی در ایجاد رنگ پوست نتاج ندارند.
دسته بندی دیگری از نژادهای گوشتی نیز وجود دارد که از جنبه ی تجارتی دارای اهمیت است.
در این دسته بندی ٬ نژادهای تجارتی طیور گوشتی به سه زیر دسته تقسیم میشوند:

_نژادهای سنگین وزن :

این نژادها بیشترین رشد خود را در چند هفته ی آخر دوره ی پرورش داشته و معمولا" تا وزن ۳ تا ۳.۵ گیلو گرم تولید اقتصادی خوبی نشان میدهند . ( کشتار این قبیل جوجه ها در وزن های پایینتر اقتصادی نخواهد بود)

_نژادهای میان وزن:

معمولا" بیشترین وزن کشتار در این نژادها ۲.۲ تا ۲.۷ کیلو گرم میباشد . این نژادها نیز بهتر است که در همین محدوده کشتار شوند٬(البته باید توجه داشت که وزن های استاندارد هر دسته رقم ثابتی نبوده و در نژادهای تولیدی هر موسسه تفاوتهایی دیده میشود) ضمن اینکه به طور کلی با پیشرفت برنامه های اصلاح نژادی مجموع ارقام ذکر شده در هر سه دسته رو به افزایش است به طوری که ممکن است در ده سال آینده ٬ نژادهای سنگین وزن تا ۴ کیلوگرمعملکرد خوبی نشان دهند.
_ نژادهای سبک وزن : این نژادها سرعت رشد خوبی در سنین اولیه داشته و تا حدود ۵ تا ۶ هفتگی ضریب تبدیل غذایی خوبی نشان میدهند ولی عموما" چنانچه از وزن تقریبی ۲.۸ تا ۲ کیلو گرم بالاتر روند ضریب تبدیل غذایی بالا و ویژگی های لاشه تضعیف میشود.

>> ادامه دارد <<

۲.نژادهای تخم گذار:

۲.نژادهای تخم گذار:
در این دسته نژاد های مختلفی وجود دارد که به دلیل اصلاح شدن و استفاده از روش های مستمر به نژادی که در جهت بدست آوردن عملکرد اقتصادی بالا انجام میگیرد٬ اصطلاحا" نژاد های تجارتی تخم گذار نامیده میشوند. در این دسته نیز برنامه های پرورش و تلاقی لاین ها صورت میگیرد که البته بدیهی است که صفات مورد اصلاح بیشتر شامل شامل صفات مهم تولید مثلی از قبیل میزان تخم گذاری ٬ کیفیت پوسته ی تخم مرغ ٬ کیفیت محتویات تخم مرغ ٬ ضریب تبدیل غذایی و حتی میزان باروری و جوجه در آوری نیز به عنوان صفاتی که در تکثیر نژادها اهمیت دارد مورد بهگزینی واقع شده اند . نژادهای تخم گذار اصولا" سبک وزن میباشند زیرا یک تضاد منفی بین صفات تولید مثلی و گوشت واری وجود دارد . از این رو برنامه های متداول اصلاح نژادی که بر روی تخمگذاری و سایر صفات تولید مثلی این پرندگان انجام شده باعث کوچک شدن جثه ی آنها گردیده است . ولی از آنجا که رابطه ی مثبت بین وزن بدن و و زن تخم مرغ وجود دارد یکی از مهمترین صفاتی که در برنامه های اصلاحی گنجانده شده است افزایش وزن تخم با وجود سبکی وزن است. از همین روست که میبینیم نژادهای تیپ لگهورن در مقایسه با جثهء شان تخم نسبتا" درشتی تولید میکنند .
این دسته از لحاظ رنگ پوسته تخم تولیدی به دو گروه تقسیم میشوند که شامل نژادهای مولد تخم مرغ با پوسته سفید رنگ و نژادهای مولد تخم مرغ با پوسته ی قهوه ای رنگ میباشد. نحوه ی اصلاح نژاد و تلاقی لاین ها در این دو دسته متفاوت است . بدین معنی که در تولید نژادهای پوسته سفید اغلب لاین های موجود در خط پدری و مادری به نوعی جزو واریته های مختلف نژاد لگهورن انتخاب شده اند و نقش نژادهای دیگر در تولید این لاین ها کمتر بوده است . در حالی که در نولید نژادهای پوسته قهوه ای به ویژه خط مادری را واریته های لگهورن ولی خط پدری را نژادهای مولد تخم های پوسته قهوه ای که جثه ی درشتی نسبت به لگهورن دارند ( مانند نیو همشایر ٬ ردآیلند رد و ... ) تشکیل داده اند ٬ به همین جهت نژاد های مولد تخم پوسته قهوه ای جثه ی بزرگتری دارند.
مهمترین تفاوتهای این دو دسته ( پوسته ی تخم سفید با قهوه ای ) را میتوان اینطور بیان کرد:
ـ جثه ی مولد تخم های پوسته قهوه ای بین ۳۰ تا ۵۰ ٪ سنگین تر از جثه ی مولد تخم های پوسته سفید ها است از این رو ضریب تبدیل غذایی بالاتری دارند .
ـ به دلیل بزرگتر بودن جثه ی مولد تخم مرغ های پوسته قهوه ای ها به فضای پرورش بیشتری نیاز دارند یعنی به ازای هر متر مربه فضای قفس تعداد کمتری مولد پوسته قهوای میتوان نگهداری کرد .
ـ تخم های مولد پوسته قهوه ای ها درشت تر از تخم های مولد پوسته سفید ها هستند .
ـ میزان تخمگذاری پوسته قهوه ای ها اندکی کمتر از پوسته سفید ها میباشد .
ـ نژادهای پوسته قهوه ای نسبت به بعضی از عوامل موجود در جیره ی غذایی حساسیت نشان میدهند به عنوان مثال با وجود عدم مصرف پودر ماهی چنانچه از کنجاله ی منداب یا کلزا در جیره ی غذایی استفاده شود تخم مرغ های تولیدی بوی نامطبوع ماهی به خود میگیرند که دلیل اصلی آن عدم وجود آنزیم تری متیل آمین اکسیداز در کبد نژادهای پوسته قهوه ای میباشد.
با توجه به موارد فوق چنانچه در منطقه ای موضوع بازار پسندی رنگ پوسته مطرح نباشد پرورش نژادهای مولد پوسته سفید اقتصادی تر میباشد.

. نژادهای دو منظوره

۳. نژادهای دو منظوره: منظور از نژادهای دو منظوره دسته ای از نژادها هستند که علی رغم عدم اجرای برنامه های اصلاحی بسیار پیشرفته ٬ از جنبه ی هر دو گروه صفات تولید مثلی و گوشت واری تولید نسبتا" خوبی دارند. البته بدیهی است که از جنبه ی تخمگذاری هرگز قادر به رقابت با نژادهای تجارتی تخمگذار و یا از جنبه ی گوشت واری با نژاد های گوشتی نیستند . به عنوان مثال برای پرورش در شرایط سنتی و روستایی که در آن عموما" مرغ و خروس اوقات خود را در خارج از سالن میگذرانند و تا حدی از محیط بیرون تغذیه میکنند مناسب است و یا در سیستم جدید موسوم به فری رنج که در آن گله در کنار سالن پرورش ٬ به مرتع غنی دسترسی آزاد دارد .در روش فری رنج که همچنان به سرعت در حال گسترش است ٬ به دلیل تولید گوشت و تخم با طعم طبیعی تر طرفداران بیشتری کسب میکند ٬ گله در طول روز به مرتع تردد کرده و بخشی از نیازهای غذایی خود را به صورت انتخابی از آن دریافت میکند که در نتیجه و با توجه به فعالیت فیزیکی محصول تولیدی طعم بهتری داشته و کمتر دارای مواد شیمیایی مضر خواهد بود.
معروف ترین نژاد های دو منظوره دنیا بیشتر شامل نژاد های نسبتا" خوب آمریکایی است که در بین آنها نیوهمشایر ٬ پلیموت راک و ردآیلند رد از معروفیت بیشتری برخوردار هستند .

>> ادامه دارد <<

۴.نژادهای زینتی ـ تفریحی :

۴.نژادهای زینتی ـ تفریحی :
این دسته نژادی شامل تعدادی نژاد است که تولید اصلی گوشت یا تخم نبوده بلکه از جنبه های زینتی و یا تفریحی مورد استفاده قرار میگیرند که بر همین اساس میتوان آنها را به دو دسته تقسیم کرد :
ـ نژاد های زینتی : این نژاد ها از جنبه ی زیبایی پر و بال ، شکل تاج ، و زیبایی و فرم بدن و درخشندگی رنگهای مورد توجه میباشد . نژادهای زینتی عموما" دارای جثه ای ریز بوده و در نمایشگاه های مختلف که هر ساله به ویژه در کشور های اروپایی برپا میشود ، همواره بیشترین بازدیدکننده را غرفه ی این نژادها به خود اختصاص میدهد .
معروفترین نژادهای اروپایی این دسته شامل :
_ هودان که دارای تاج زیبایی است .
_ سیلکی که دارای پر و بال زیبایی است که مثل ابریشم میماند.
_ هامبورگی که نسبتا" سیاه بوده و تاج و پر و بال زیبایی دارد .
_نژاد های تفریحی : این نژادها بر خلاف دسته ی اول جثه ی درشتی دارند و دارای استخوان بندی قوی و محکمی میباشند ، این صفات ها به دلیل بهگزینی مکرر در این نژادها تثبیت شده است و از آنها در جهت جنگ انداختن خروسها و موارد شرط بندی استفاده میشو د . در ایران خروس لاری معمولا" به همین منظور تربیت میشود.

آنچه که در پست بعدی خواهید خواند:

نژادهای کوتوله

5. نژادهای کوتوله:ژن دارفیسم ، در پستانداران ، چنانچه به صورت مغلوب وجود داشته باشد ، بر روی رشد و نمو طبیعی حیوان اثر منفی گذاشته و در نتیجه جثه کوچک باقی میماند . در پرنده نیز با همان ویژگی ها وجود دارد ، و از آنجا که ژن آن روی کروموزوم جنسی واقع شده است رابطه ی غالب و مغلوبی ناقص برقرار است ، و لذا تابع توارث صفات وابسته به جنس میباشد . در صنعت اصلاح نژاد طیور از این ژن برای تولید نژادهای ریز جثه برای منظور های خاص و به ویژه در تولید گله های والد گوشتی استفاده شده است . زیرا در حالت طبیعی والد های گوشتی رشد زیادی داشته که این خود در تعارض با صفات تولید مثلی قرار گرفته و در نتیجه میزان جوجه دهی کاهش میابد . ضمن اینکه هزینه های پرورش در این نژادها نسبتا" بالاست از این رو با تولید نژادهای سبک تر چنانچه میزان تخم گذاری و یا وزن جوجه تحت تاثیر منفی زیادی قرار نگیرند میتوان تولید اقتصادی تری بدست آورد . تولید نژادهای ریز جثه از این جنبه انجام گرفته است . ولی البته هنوز گستره ی چندانی نیافته است .

آنچه که در پست بعدی خواهید خواند:

 

نژادهای مرغ بومی ایران

6.نژادهای مرغ بومی ایران :با توجه به قدمت پرورش طیور در ایران در طی قرون متمادی نژادهای زیادی در سراسر کشور شکل گرفتند . ولی متاءسفانه در دهه های اخیر به دلیل برقراری تلاقی های بیرویه و بیتوجهی به عواقب آن و از طرفی بی برنامگی برای استاندارد کردن نژادهای بومی در حال حاضر کمتر نژاد بومی خالصی را میتوان در کشور یافت . مطالعات زیادی از جنبه ی بر آورد پارامترهای تولیدی و عملکردی آنها نیز صورت نگرفته است . با این حال به منظور آشنایی بیشتر با بعضی از این نژادها که هنوز هم به صورت محدود رد روستاها قابل تشخیص هستند به بعضی از آنها اشاره میشود .الف ) نژاد لاری : مطابق بررسی های انجام گرفته احتمال داده میشود که این نژاد و نژاد کورنیش از دسته ی انگلیسی دارای منشع مشترک با نژاد مالای از دسته ی آسیای باشد . گفته میشود انگلیسی ها در قرون گذشته زمانی که نژاد مالای را از چین یا هندوستان را به کشور خود میبردند تعدادی از آنها احتمالا" با مردم بومی جنوب ایران به منظور بدست آوردن نیازهای غذایی خود معاوضه کرده اند و بدین ترتیب پس از گذشت دهه های متمادی نژاد لاری در جنوب ایران و نژاد کورنیش در انگلستان شکل گرفته است . شباهت بسیار زیاد جثه و استخوان بندی در این سه نژاد تا حد زیادی احتمال فوق را تایید میکند . به هر حال نژاد لاری در بین نژادهای بومی ایران به گوشتی بودن معروف است .ب ) نژاد مرندی : این نژاد در قرون گذشته از نواحی قفقاز از سمت شمال غرب ایران وارد کشور شده و مخصوصا" در اطراف شهرستان مرند در استان آذربایجان شرقی به تعداد زیادی تکثیر شده است ، از این رو نام این شهر را به خود گرفته است . این نژاد در بین ن/زادهای بومی ایران به تخم گذار بودن معروف است و کوچک بودن نسبی جثه تا حدی گویای همین مطلب است .پ ) نژاد گردن لخت : عاملی که باعث لختی گردن در بعضی از نژادها میشود منشاء ژنتیکی داشته و از آن جهت که این ژن در بین سایر نژادهای بومی ایران وجود ندارد احتمال میرود که ژن آن در اثر تلاقی بعضی نژادها با یک نژاد خارجی وارد ژنوتیپ این پرنده شده و احتمالا" تولید این نژاد خود ناشی از تلاقی ذکر شده باشد . این نژاد در حال حاضر بیشتر در گیلان و مازندران وجود دارد و علی رغم تولید اندک گوشت و تخم ، و تنها به دلیل مقاومت در برابر رطوبت بالا و بارندگی نسبتا" خوب است . از همین رو در شرایط روستایی این دو استان هنوز هم مورد توجه میباشد .ت ) نژاد زرد کرک مازندران :این نژاد نیز همانند نژاد گردن لخت ، تنها ویژگی مثبت و مفیدی که موجب گسترش آن شده است مقاومت نسبتا" خوب در شرایط رطوبتی و بارانی گیلان و مازندران است ، و همانطور که از نام آن مشخص است دارای پر و بال نسبتا" زرد رنگ و گاه زرد یکدست است .ث ) نژاد سیستانی : این نژاد بیشتر بومی نواحی جنوب فارس و بوشهر است . دارای جثه ای نثبتا" کوچک است که علی رغم آن تخم گذاری نثبتا" خوبی هم نشان نمیدهد . ولی ویژگی مقاومت در برابر گرما و کم آبی و به عبارتی کم توقع بودن موجب ماندگاری در نواحی ذکر شده است .

پایان تاپیک نژادهای مختلف مرغ