رامبد جوان در سینما و تلویزیون ایران یک استثناست. شخصیتی که با فعالیت‌های تصویری گسترده خود، هم بازیگری در سینما را با جدیت دنبال کرده و هم در تلویزیون بازی می‌کند. هم کارگردانی سینمایی انجام می‌دهد و هم کارگردان سریال‌های تلویزیونی است. این روزها هم همزمان در سه نقش مختلف ظاهر شده: در «ورود آقایان ممنوع» كارگردان است، بازیگر «دختر شاه پریون» و كارگردان سریال «توطئه فامیلی» هم هست.

در وهله اول، رامبد جوان را باید یک بازیگر تلویزیونی دانست. بازیگر خوش شانسی که در اولین گام‌های فعالیت جدی‌اش، سوپراستاری چون خسرو شکیبایی را در نقش مقابل خود دید. تاثیر شگرفی که شکیبایی به‌عنوان راهنمای نقش فرید در «خانه سبز» روی او گذاشت تا به امروز نیز با همان شدت و حدت خود را نشان می‌دهد. حتی سریال ناموفق «سرزمین سبز» با آنکه دیده نشد اما جایگاه تثبیت شده جوان را زیر سوال نبرد. رامبد جوان بعد از «خانه سبز» فیلم‌های ضعیفی همچون «سرزمین سبز» یا «اسپاگتی در هشت دقیقه» را کار کرد. چند اثر خیلی ضعیف سینمایی هم بازی کرد و در مقطعی، تقریبا به دست فراموشی سپرده شد اما محبوبیت نقش طلایی فرید صباحی خیلی زود به سراغش آمد و او را پس از مدت‌ها با «پسر آدم، دختر حوا» احیا نمود. فروش 900 میلیونی این فیلم تنها در تهران، سبب شد تا تهیه‌کنندگان آثار سینمایی، روی گزینه رامبد جوان به‌عنوان یک کارگردان بفروش، سرمایه‌گذاری کنند. گیشه بسیار پرزرق و برق «ورود آقایان ممنوع» نیز تاكید دیگری است بر این فرضیه که رامبد در عالم کارگردانی نیز باید به جایگاه تثبیت شده و محبوب كاراكتر فرید در عالم بازیگری دست یابد.

 

«ورود آقایان ممنوع» یک کمدی موقعیت است که با اهرم بازیگران و البته ایده قابل توجهش، توانسته یک طنز سالم و دوست‌داشتنی را به تصویر بکشد.کارگردانی در این فیلم اصلا ملموس نیست و صد البته نمره قبولی را دریافت می‌کند. اصولا نقش کارگردان در ساخت چنین آثاری به تنهایی جلوه نمی‌کند. سیالی نوشته، برگ برنده ساخت چنین آثاری است. حال به این روان بودن سناریو، چند بازیگر خلاق و کاربلد را نیز اضافه کنید، نتیجه معلوم می‌شود. اگر ساختار یک طنز خوب را در سه مولفه تبحر نویسنده در پیدایش سوژه‌ای بکر و تحلیل دقیق آن، بازیگران فرصت‌طلب در بال و پر دادن به اخلاقیات شخصیت‌هایشان و کارگردانی استادانه در این حوزه خلاصه کنیم، «ورود آقایان ممنوع» دارای هر سه پارامتر می‌باشد. تجمیع این سه رکن نکته بسیار مهمی است که نمونه‌اش در طنزهای دهه هشتاد به هیچ عنوان دیده نشد؛ حتی «سن پطرزبورگ» نیز با وجود اشتراکات فردی که با این فیلم دارد در جایگاهی پایین‌تر از «ورود آقایان ممنوع» قرار می‌گیرد.

آن خوش شانسی بزرگی که در ابتدای متن نیز بدان اشاره شد، این‌بار نیز در لوای سناریو و بازیگران به سراغ رامبد آمد و سبب شد کار کارگردانی وی در این فیلم به راحت‌ترین شکل ممکن صورت پذیرد.

 

اگرچه موفقیت‌های جوان بیشتر مرهون نقش آفرینی‌های خوبش در تلویزیون است اما «توطئه فامیلی» آن چیزی نیست که از رامبد جوان انتظار داشتیم. جنس کمدی «توطئه فامیلی»، آن جنس همیشگی ساخته‌های رامبد نیست. جوان از دنیای کمدی می‌آید که در آن، موقعیت‌ها به کاراکترها تحمیل می‌شوند و به همین دلیل رفلکس‌هایی را در آن فضاهای بخصوص می‌بینیم که برای همه دوست‌داشتنی و لذتبخش است. عنصری که در «توطئه فامیلی» به هیچ عنوان دیده نمی‌شود. چون کلا اصل داستان کمی غیرقابل باور است و این یکی از آن دلایلی است که ادعا می‌کنیم این سوژه نه چندان جالب، نمی‌تواند خود را با دنیای سراسر کمیک رامبد وفق دهد. ضمن اینکه ما در این سریال با لایه‌ای سطحی از نقش‌آفرینی بازیگرانی مواجهیم که در گذشته، نقش‌های اینچنینی را ایفا نموده و در این سریال فقط در حال تکرار ضعیف همان نقش‌ها هستند.در چنین حالتی حتی تعدد پرسوناژ و ایجاد فضاسازی‌های متفاوت و متعدد نیز نمی‌تواند راه نجاتی برای سریال باشد.

البته باید اذعان نمود که در شکل اجرایی، رامبد نمره قابل قبولی را دریافت می‌کند اما از جمیع جهات نمی‌توان به وی در این سریال نمره قبولی داد که این نقصان به شخص رامبد باز می‌گردد و تقویت این شائبه که جوان، کارگردانی است متکی به فیلمنامه‌نویسش. اگر نوشته خوبی به دستش برسد آن را پرمخاطب و منحصر به فرد می‌سازد و اگر متنی عادی باشد، نمی‌تواند به نحوی مطلوب روی آن مانور دهد. از نکات خیلی خوب و اخلاقی کارگردانی جوان این است که حتی یک دیالوگ فیلمنامه‌اش را بدون حضور نویسنده تغییر نمی‌دهد اما اینکه بخواهد در انتخاب متن‌هایش سلیقه‌ای یا سفارشی عمل کند نمی‌تواند به آن موفقیت دنیای بازیگری‌اش برسد.کارگردانی که متن خوب و قابل توجهی چون «ورود آقایان ممنوع» را کارگردانی می‌کند، در ساخته بعدی‌اش باید به دنبال متن قوی تری باشد که جایگاه کارگردانی وی را تقویت نماید. طبیعتا وظیفه یک کارگردان، تنها قرار گرفتن در پشت دوربین و هدایت عوامل کار نیست. در وهله اول، کارگردان با انتخاب متن، سطح سلیقه مخاطب خود را نشانه می‌گیرد. انتخاب متن «توطئه فامیلی» یک عقبگرد آشکار برای رامبد جوان در عرصه کارگردانی محسوب می‌شود.

با تمام این تفاسیر، نحوه کارگردانی در «توطئه فامیلی» را می‌توان از حیث دیگری نیز مورد عتاب قرار داد و آن ترکش‌های انتخاب متن ضعیف است. متن ضعیف این سریال نه تنها کارگردان، بلکه بازیگر خوبی چون امیر جعفری را نیز در نوع بروز هیجانات کاراکترش به چالش می‌کشاند. تا به امروز امیر جعفری را در کدام‌یک از کارهایش اینگونه خشک و غیرقابل انعطاف دیده بودید؟!حتی نقش کوتاه وی در «قارچ سمی» که فیلمی به شدت جدی است، بسیار کمیک‌تر از آن چیزی است که در «توطئه فامیلی» که سریالی کمدی است، می‌باشد.

 

اینکه رامبد جوان در آبان 89 و در اثنای ضبط «توطئه فامیلی» به گروه سازنده «دخترشاه پریون» می‌پیوندد، همه را به این فكر می‌اندازد که باید نقشی ویژه برای وی در این فیلم نوشته شده باشد اما «دختر شاه پریون» زنجیره‌ای دنباله‌دار و البته کمی آبرومند تنها برای حسین فرحبخش محسوب می‌شود، چون هم کامران قدکچیان را در مقامی نازل‌تر از فیلم قبلی‌اش، «فاصله» قرار می‌دهد و هم رامبد جوان را نسبت به «پسر آدم، دختر حوا» در موقعیت پایین‌تری به لحاظ بازی به تصویر می‌کشد. حتی با وجود پررنگ تر شدن نقش رامبد در «دختر شاه پریون»، بداهه‌ها و رگه‌های کمیک وی در همان حضور کوتاه در «پسر آدم، دختر حوا» بیشتر به چشم می‌آید.

این نکته، همان مقوله‌ای است که مجددا به انتخاب وی باز می‌گردد. مطمئنا بازیگری مانند رامبد با پیشنهادات سینمایی فراوانی مواجه است اما اینکه چرا وی با وجود تعدد پیشنهادها باز حاضر می‌شود در فیلم‌های اینچنینی بازی کند، خود موردی عجیب و قابل تامل است. البته نقصان رامبد در این فیلم نوع انتخاب است آن هم برای نقشی که جای هیچ انعطاف‌پذیری و خلاقیت فردی ندارد. شاید این فیلم برای نیوشا ضیغمی رهاورد جالب و جدیدی داشته باشد اما برای رامبد جوانی که خود در سینمای کمدی ایران، صاحب سبک است، بازی در فیلم‌های اینچنینی نمی‌تواند انتظارات طرفداران میلیونی وی را فراهم آورد.

 

این یادداشت رامبد جوان را در سه موقعیت مختلف بررسی كرد. رامبد جوان در مقام کارگردان فیلم سینمایی، در مقام کارگردان تلویزیونی و در مقام بازیگر سینمایی. با توجه به همزمانی نمایش و پخش سه اثر وی، چه جایگاه کلی را برای وی در عرصه دنیای کمدی، در آغازین سال دهه 90 می‌توان در نظر گرفت؟ رامبد در «ورود آقایان ممنوع» با همکاری نویسنده فیلمنامه و بازیگرانش، یک کارگردانی شکیل و شسته رفته‌ای را از خود به نمایش می‌گذارد که مخاطب، متوجه حضور کارگردان در سکانس‌های فیلم نمی‌شود، در «توطئه فامیلی» شکل خوب اجرایی رامبد، قربانی انتخاب بد سناریو می شود و در انتها باز هم این انتخاب بد در «دختر شاه پریون» دامن وی را می‌گیرد و او را درگیر بازی می‌کند که در شان کارگردان میلیاردی سینما و بازیگر قدیمی تلویزیون نیست.

رامبد جوان دارای سبک منحصر به فردی است که رگه‌های آن، هم در نوع بازیگری‌اش مشخص است و هم در نوع کارگردانی‌اش. در آثار رامبد جوان باید همه چیز جفت و جور شود تا وی بتواند به اوج هنرنمایی خاص خود دست یابد. در تمامی آثار خوب وی، همه از فیلمنامه‌نویس بگیرید تا بازیگر و تدوینگر و حتی آهنگساز، بهترین كارهایشان را ارائه داده‌اند. کافی است یک پای قضیه بلنگد تا تمام این معادلات به هم بریزد.

یک راهکار: رامبد جوان باید کمی سختگیرانه‌تر عمل کند. بازیگری که در دنیای پرتزلزل سینمای کمدی ایران، جایگاه تثبیت شده و قابل قبولی از سوی مردم و منتقدان دارد، نباید در قبال فیلمنامه‌های معرفی شده اینگونه عمل نماید.

در خبرها آمده بود که وی قراردادی با شبکه دوم سیما برای حضور در یک کار گروه کودک و نوجوان امضا کرده است! از این شاخه به آن شاخه پریدن‌های جوان در عرصه‌های مختلف تصویری، همان ضربه‌ای است که شیرازه تمرکز او را به هم می‌ریزد و اجازه ارتقا در یک شاخه را به او نمی‌دهد. کارگردانی که با «پسر آدم،دختر حوا» گیشه‌ای بالغ بر 900 میلیون را در تهران به دست آورده و با «ورود آقایان ممنوع» این رقم را از مرز چند میلیارد می گذراند باید از هم اکنون در اندیشه فیلمی به مراتب بهتر از «ورود آقایان ممنوع» باشد.م طمئنا بازی در فیلم‌هایی چون «دختر شاه پریون» یا کارگردانی سریال هایی چون «توطئه فامیلی» یا حتی قرار گرفتن در دنیای کودکان نمی‌تواند زمینه‌های این ارتقای همه جانبه را برای او فراهم سازد.