به گزارش خبرنگار مهر، روز سیزدهم فروردین ماه سال جاری در پیامکی به تعدادی از شهروندان خرم آبادی به نقل از یکی از خبرگزاریهای رسمی کشور خبر از وقوع زلزله 6.5 ریشتری داده شد.
در متن این پیامک که در ابتدای آن نام یکی از خبرگزاریهای رسمی کشور آمده اینگونه مطرح شده بود: "موسسه زمین شناسی دانشگاه تهران زمین لرزه ای را به قدرت 6.5 ریشتر در عصر امروز سیزدهم فروردین ماه به مرکزیت خرم آباد لرستان پیش بینی نمود. در حال حاضر ستاد بحران در این استان هیچ گونه تدبیری را نیندیشیده است."
با ارسال این پیامک به افراد مختلف یک پیامک دروغ سیزده در حال تبدیل شدن به یک شایعه بود تا اینکه مسئولان این خبرگزاری در استان انتشار چنین خبری را تکذیب کردند.
مدیرکل مدیریت بحران استان لرستان نیز در پی تماس خبرنگار مهر عنوان کرد که این پیامک تنها یک دروغ سیزده بوده که معلوم نیست از کجا منشا گرفته است.
رضا آریایی با تاکید بر اینکه هنوز امکان پیش بینی زلزله از سوی کسی اثبات نشده است، افزود: چنین پیامک هایی که در قالب دروغ سیزده ارسال می شود تنها زمینه نگرانی مردم را فراهم خواهد آورد.
به هر روی به دور از اینکه انتشار چنین خبرهایی می تواند چه تاثیری روی باور مردم بگذارد باید به این مسئله توجه کرد که دروغ سیزده در فرهنگ ایرانیان چه جایگاهی دارد و اصلا این رسم رایج با باورهای مردم مسلمان ایران چه تناسبی دارد.
برخی معتقدند که دروغ سیزده در ایران قدیمی ترین روز شوخی جهانیست که هنوز پابرجاست؛ این امر باعث شده است که بسیاری باور کنند که دروغ اول آوریل نیز از همین روز 13 ایرانی نشات گرفته است.
برخی دیگر نیز می گویند که قضیه شوخی یا دروغ اول آوریل که در فرانسه به آن "ماهی آوریل" می‌گویند - و اول آوریل با یک روز اختلاف، مصادف با سیزده نوروز ماست - ماجرایی است که ریشه آن از فرمانی آب می‌خورد که در حدود نیم قرن پیش، از طرف "شارل نهم" پادشاه فرانسه صادر شده است.
در واقع این پادشاه با آن‌که چهارده سال به ظاهر سلطنت کرده ولی معروف است که جز اجرای اوامر مادر، به کار دیگری نپرداخته‌است. یکی از این اوامر، موضوع تغییر آغاز سال از اول آوریل به اول ژانویه بوده است.
این تغییر آغاز سال که عملأ ارج و منزلت روز اول آوریل را به روز اول ژانویه منتقل کرده بود، آنچه برای روز اول آوریل، در مقابل عیدیها و هدایایی که قبلأ در چنین روزی رد و بدل می‌شد، به جا نهاد، چیزی در حد شوخی و مسخرگی و دست انداختن این روزکه با یک فرمان از اعتبار افتاده بود، شد.
ادامه این شوخیها به تدریج تبدیل به این راه و رسم شد که مردم در چنین روزی با دروغ‌هایی سر به سر هم بگذارند.
به هر روی به دور از اینکه دروغ سیزده از کجا آمده و چنین در فرهنگ ایرانی در حال پیشروی است باید گفت که ترویج دروغگویی به بهانه 13 نوروز و تحت عنوان دروغ سیزده و دروغ بزرگ یکی از ناهنجاریهایی است که متاسفانه وارد فرهنگ کشور شده است.
از این تاسف بارتر این است که برخی رسانه ها و روزنامه ها نیز به جای مقابله با این فرهنگ ناصحیح به تبلیغ و ترویج آن می پردازند.
این در حالیست که تبعات اجتماعی دروغ سیزده مسئله ای است که نمی توان از آن چشم پوشید به طوریکه برخی کارشناسان معتقدند که با توجه به شرایط حاکم بر جامعه در برخی موارد مردم نمی توانند خبرهای عجیب و غریب را تحلیل کنند که آیا این خبر شوخی یا جدی است و همین امر زمینه ساز تبعات بعدی این گونه شوخی ها در قالب دروغ سیزده می شود.
از طرف دیگر در آموزه های اسلامی و فرهنگ دینی از دروغ به عنوان کلید همه زشتیها و ناهنجاریها نام برده شده است و پیشوایان دینی هر نوع دروغ حتی به شوخی را نهی کرده اند.
در روایات آمده است: مردى به رسول خدا صلى الله علیه و آله عرض کرد: به من اخلاقى بیاموزید که خیر دنیا و آخرت در آن جمع باشد، حضرت فرمودند: دروغ نگو. (إِنَّ رَجُلاً أَتى سَیِّدَنا رَسولَ اللّه صلى الله علیه و آله فَقالَ: یا رَسولَ اللّه عَلِّمنى خُلقا یَجمَعُ لى خَیرَ الدُّنیا وَالخِرَةِ فَقالَ صلى الله علیه و آله : لاتَکذِب) - بحارالأنوار، ج72، ص262، ح43
همچنین امام على علیه السلام می فرمایند: لَیسَ الکَذِبُ مِن خَلائِقِ الإِسلامِ؛ دروغگویى از اخلاق اسلام نیست. - غررالحکم، ج5، ص74.
امام سجاد علیه السلام نیز می فرمایند: اِتَّقُوا الکَذِبَ الصَّغیرَ مِنهُ وَالکَبیرَ، فى کُلِّ جِدٍّ وَهَزلٍ فَإِنَّ الرَّجُلَ إِذا کَذِبَ فِى الصَّغیرِ اجتَرَأَ عَلَى الکَبیرِ؛ از دروغ کوچک و بزرگش، جدّى و شوخیش بپرهیزید، زیرا انسان هرگاه در چیز کوچک دروغ بگوید، به گفتن دروغ بزرگ نیز جرات پیدا مى کند.- تحف العقول، ص 278
با این تفاسیر دروغ گفتن در قالب مقوله "دروغ سیزده" به عنوان گناهی کبیره ناخواسته در فرهنگ جامعه عادی سازی می شود در حالیکه راستی و راستگویی یکی از معیارها و ملاکهای اصلی جامعه اسلامی و جوامع ارزشی است.