ایگوانا(که اشتباها به آن آفتاب پرست اطلاق می شود.)
ایگوانا یک جنس از مارمولک هست که در نواحی استوای مرکزی و آمریکای جنوبی و حوزه کارائیب زندگی می کند.
نام این حیوان از واژه اسپانیایی ایوانا برگرفته شده است.
فرمانرو: جانوران
شاخه: طنابداران
بالارده: چهاراندامان
رده: سوسماریان
راسته: پولک‌داران
زیرراسته: ایگوانا
آنواع ایگوانا:
جنس ایگوانا بر دو گونه تقسیم می شود:1- ایگوانای سبز 2- ایگوانای آنتیل
1- ایگوانای سبز : که معمولترین نوع ایگوانا بوده و به طور پراکنده در بسیاری از خانه ها بعنوان pet نگهداری می شود.
2- ایگوانای آنتیل: که نام آن برگرفته از زیستگاه این حیوان یعنی جزایر آنتیل می باشد و همواره نسل آن در خطر انقراض بوده است.
مورفولوژی و ریخت شناسی ایگوانا:
هر دو نوع ایگوانای آنتیل و سبز دارای ردیفی از خار بر روی پشت تا انتهای دم و همچنین غبغب هستند. چشم سوم بر روی سر از دیگر مشخصه های این حیوانات می باشد.
ایگواناها از حس بینایی فوق العا ده ای بر خوردار بوده و توانایی دیدن حرکات سایه ها و رنگ ها را دارند. آنها به محرکهای رنگی زرد نارنجی صورتی و گاهی آبی واکنش نشان می دهند.
ایگوانای سبز :
معمولترین نوع ایگوانا بوده که از نوع مارمولک های گیاه خوار درختی و از جنس ایگوانای بومی نواحی مرکزی و جنوبی قاره آمریکا به شمار می آید.
قد و وزن این نوع از ایگواناها به ترتیب به 1.5 متر و 9 کیلوگرم هم می رسد. در بعضی از انواع آنها تا 2 متر هم رسیده است.
از انواع ایگواناهای سبز رنگی که آرام و خوش خلق و خو هستند و رنگ روشن تری دارند و اصولا قادر به سازگاری بیشتری با شرایط محیط خانواده ها می باشند به عنوان یک حیوان خانگی نگهداری می شوند.این نوع از ایگواناها به نور و رطوبت خاصی نیاز دارند.
رده بندی ایگواناها:
اولین رده بندی ایگواناها توسط یک متخصص گیاه شناس سوئدی به نام کارل لوئیس در سال 1758 میلادی صورت گرفت.
در طی دو قرن از آن زمان بالغ بر 17 گونه و زیر گونه از ایگواناها شناخته و معرفی شده اند.
پراکندگی جغرافیایی وزیستگاه های طبیعی :
زیستگاه ایگوانای سبز از جنوب مکزیک تا مرکز برزیل و پاراگوئه ونیز بولیوی و مناطق کارائیب گسترده بوده و در مناطقی مثل تگزاس فلوریدا هاوایی و....نیز پراکنده اند.
در فصل سرد سال و زمانی که هوا مرطوب و بارانی است اصولا ایگواناهای سبز ترجیح می دهند تا در مناطق معتدل و گرمتری بسر برند.
در هنگام شنا کردن ایگوانا ها در زیر آب باقی مانده و دست و پاهای آنها به حالت آزاد و شناور قرار می گیرد.و آنها دم خود را با قدرت تمام حرکت داده و به سوی جلو سوق می دهند.
آناتومی و مورفولوژی:
ایگواناهای سبز بر خلاف اسمشان به رنگهای متفاوتی دیده می شوند. در کشور پرو به رنگ متمایل به آبی و پشت سیاه رنگ و در بعضی از مناطق دیگر متمایل به بنفش کم رنگ ،مشکی و حتی صورتی دیده می شود.
ایگواناهای سبز رنگ ماطق غربی تر و کاساتریکا و ماطق شمالی مثل مکزیک به رنگ زرد و پرتقالی مشاهده شده اند.
ایگوانها های جوان مناطق السالوادور به رنگ آبی روشن بوده وبا افزایش سن رنگ خود را از دست می دهند.
ایگواناها در پشت بدن خود یک ردیف زوائد خار مانند و نوک تیز از پشت گردن تا انتهای دم دارند که آنها را در برابر شکارچیان و دیگر حیوانات خطرناک محافظت می کند.
دم شلاق مانند آنها می تواند ضربات مهلک و درد آوری را در هنگام جنگ و یا محافظت وارد آورد.چنانچه دم آنها دچار آسیب و یا شکستگی شود ایگواناها قادرند تا مجددا آنرا بازسازی نمایند.
تنظیم درجه حرارت بدن ایگواناها:
چین پوستی زیر گلوی آنها (غبغب ایگواناها) در تنظیم درجه حرارت بدنشان بسیار کمک کننده است. همچنین این عضو در تظاهرات و روابط عاطفی و عشقی ایگوانا نقش بسزایی ایفا می کند.
قدرت بینایی ایگواناها:
ایگواناهای سبز درارای سلولهایی به نام Rod cell هستند . این سلولها توانایی ایگواناها را جهت دیدن در نور کم افزایش می دهد.
سلولهایdouble Cone cells باعث می شود تا ایگواناها بتوانند تحت نور ماوراء بنفش قدرت دیدن داشته باشند.
این توانایی علی الخصوص زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که ایگواناها در زمان گرفتن حمام آفتاب در زیراشعه ماورا بنفش نور خورشید ویتامینVitamin D را می سازند.
چشم سوم ،چشم پینه آل یا غده پینه آل ، غده صنوبری:
ایگواناهای سبز دارای اندامی در بالای سر خود هستند که به چشم سوم یا غده پینه آل موصوم است که در مقایسه با دیگر جنس های مارمولک ها که این عضو را ندارند، این چشم عملکرد مشابهی مانند دو چشم دیگر نداشته و شبکیه و عدسی آن بسیار اولیه و ابتدایی است و شکل آن نیز متفاوت تر هست.چشم سوم ایگواناها به آنها کمک می کند تا بتوانند در تاریکی و روشنایی ببینند و حتی حرکت شکارچیان و دشمنان احتمالی را حتی در بالای سر خود کنترل نمایند.
ایگواناها دارای دندانهای بسیار تیزی هستند که قدرت پاره کردن پوست را دارند.دندانهای مشابه با انواع دایناسورهایی به نامIguanodon, را دارند.دندانها در سطح داخلی آرواره به گونه ای قرار دارند که در انواع کوچک ایگواناها قابل ملاحظه نیستند.
مشکل بزرگی که ایگواناهای سبز دارند این هست که آنها قادر به تغلیظ ادرار نبوده و نیتروژن (ازت) اضافی مثل اورات را از طریق salt gland دفع می کنند.
ایگواناهای سبز گواتمالا و جنوب مکزیک دارای یک شاخ کوچک بر روی پوزه خود و بین دو چشم و سوراخهای بینی هستند.
تولید مثل ایگوانا:
ایگوانای نر از ناحیه منفذ زیرین ران خود رایحه ای را ترشح می کنند که در تحریکات و تمایلات جنسی نقش بسزایی دارد.ایگواناهای ماده نیز دارای چنین منفذی هستند کوچکتر که آن نیز در انجام اعمال جنسی نقش دارد.
زوائد پشتی ایگواناها بخصوص آنکه در پشت و بالای بدنشان هست و در نر ها بزرگتر بلندتر و ضخیم تر هست تا حدودی بعنوان شکل دوم آلت تناسلی شان قلمداد می شود.
در ایگواناهای سبز تخمگذار همزمان با آشیانه سازی بین 20 تا 71 تخم در سال می گذارند.ایگواناهای مادر هیچگونه محافظتی در برابر بچه های تازه متولد شده نشان نمی دهند. مدت زمان بارداری ایگواناها حدودا 2 ماه طول می کشد و هر بار بین 25 تا 40 تخم می گذارند.در زمان هچ طول آنها به 25-30 سانتی متر رسیده و طی 2 هفته از تخم بیرون می آیند.ایگواناها بین 15 تا 24 سانتی متر در سال رشد می کنند و ظرف 3 سال به بلوغ جنسی کامل می رسند.زمان بیرون آمدن از لانه هایی که قبلا مادر برایشان حفاری کرده است بین 10 تا 15 هفته بعد از زمان تخم خوابیدن مادر است.
ایگواناهای جوانتر برای سال اول همراه با والدین و گروه خود می مانند و ایگوانای نر از ایگواناهی ماده در برابر دیگر شکارچیان محافظت خواهد کرد.
تغذیه ایگوانا :
ایگواناها در ابتدا گیاهخوارند و و از گلها گیاهان سبز و ساقه های جوان و میوه ها تغذیه می کنند.اگرچه انها از منابع مختلفی استفاده می کنند اما در اصل گیاهخوار بوده و باید میزان بعضی از مینرال ها در بدنشان مشخص باشد چنانچه نسبت کلسیم به فسفر 2 به 1 باشد.
گاهی ایگواناهای جوانتر از مدفوع ایگواناهای بزرگتر جهت بدست آوردن املاح و مواد ضروری وکمیاب تغذیه می کنند.
ایگواناها پروتئین مورد نیاز بدن خود را از طریق ملخ و حلزونهای درختی تامین می کنند.گاهی ایگواناهای بزرگ و وحشی تر تخم پرندگان را نیز طعمه خود قرار می دهند.
گاهی یک رژیم پروتئینی ناسالم می تواند باعث نارسایی حاد کلیوی و مرگ زودرس گردد.در هر صورت مواد مینرال و کلسیم و ویتامین در رژیم غذایی آنها الزامی است.
شما می توانید جهت تغذیه ایگوانای خود از کلم،کلم بروکلی،کیوی ،سبزیجات بخصوص سبزجات پهن برگ و سبز استفاده نمایید.
تجارت ایگوانا بخصوص ایگوانای سبز در آمریکا به گونه ای بوده است که تنها در سال 1995 حدود 80000 ایگوانا وارد این کشور شده است.
بیماریهای شایع در ایگواناها:
A بیماریهای استخوانی:
1-: Fibrous Osteodystroph
از جمله بیماریهای شایع استخوانی آنهم به دلیل کمبود ویتامین D3و کلسیم و مشکلات در جذب و تولید این ویتامین ها و مینرال ها است
2-. Rear Leg Paralysis::
از اختلالاتی است که به دلیل کمبود ویتامین B1 فلجی در دم و پاها و قسمتهای انتهایی بدن اتفاق می افتد.
B بیماریهای باکتریایی:
1- بیماریهای تاولی:
بخصوص در ایگواناهایی که در محیطهای مرطوب زندگی می کنند و معمولا مدت طولانی در محیطهای بسته نگهداری می شوند دیده می شود. این تاولها در قسمت زیزین بدن و به صورت عفونی ایجاد می گردد.
آنتی بیوتیک تراپی طولانی مدت می تواند درمان این بیماری باشد.
2- گانگرن یا قانقاریای خشک دم و چنجه ها:
این بیماری باکتریایی می تواند از انتهای دم شروع و بتدریج گسترش یابد.انتهای یک و یا چند پنجه پاها نیز چنین علائمی را نشان می دهد.
رعایت بهداشت محیط و آنتی بیوتیک تراپی از جمله اقداماتی است که می تواند موثر واقع شود.
3- پوسیدگی و فساد در محوطه دهان و دندان:
بدلیل تغذیه بد و ضعف و مشکلات محوطه دهانی و فساد دندانها و .اتفاق می افتد.آنتی بیوتیک تراپی و ویتامین و دادن مایعات و غذای مناسب بسیار موثر است.
4- آبسه ها: گاهی این آبسه ها حاوی مایع نبوده و محتویات پنیری شکلی دارند.گاهی هم بشکل زرین مانند هستند.
5- درمان این عفونتهای چرکی توسط دامپزشک و با باز کردن و خروج محتویات و آنتی بیوتیک تراپی(موضعی و سیستمیک) انجام می شود.چنانچه آنتی بیوتیک تراپی به میزان معینی انجام نشود و یا آنتی بیوتیک مورد نظر علاوه بر مقدار از نظر نوع نیز درست نباشد عفونت مجددا بر میگردد.
بیماریهای انگلی ایگوانا:
انگلهای داخلی و خارجی ایگواناها یکی از شایعترین مشکلات آنها است.گاهی جهت تشخیص بیماریهای انگلی داخلی لازم به آزمایش مدفوع از آنها است.
انگلهای خارجی یا مایت ها-د انگلهای داخلی که مربوط ببه دستگاه گوارش می باشد(کرم ها و پروتوزوا ها) – انگلهای خونی (نوع مالاریا) از مهمترین آنها است.
مایت های خونخوار دشمن ایگواناها:
این انگلها باید توسط درمانها ضد انگل توسط دامپزشک از بین بروند. این مایتها می توانند حتی برای دیگر حیوانات خانگی مشکل آفرین باشند.
جراحات در ایگواناها:
1- سوختگی ها:جدی ترین نوع سوختگی ها در ایگواناها به دلیل تماس آنها با وسایل گرمایی از جمله لامپها است. بهتر است ایگواناها را دور از اینگونه وسایل قرار دهیم.
2- شکستگی دم و نوک پنجه ها نیز از جمله مشکلاتی است که در ایگواناها مشاهده می گردد. بسته به نوع جراحات درمان توسط دامپزشک صورت می پذیرد.
جهت انتخاب ایگوانای خود بایستی موارد ذیل را رعایت نمایید:
حتما ایگوانای جوان شاداب و پرتحرکی را انتخاب نمایید. اندام های حرکتی و دم ان در سلامت کامل باشد.هرگونه جراحات و برآمدگی و تورم بر روی اندام ها نشاندهنده عدم سلامت فیزیکی آنها است.
تکان دادن زبان و حرکت چشم ها و عدم وجود برآمدگی در زیر شکم از جمله علامات سلامتی ایگواناهااست.
دکتر ژابین
( محمدرضا رحیمی)