رشد ماهیها : رشد ماهیان و عواملی كه روند رشد تحت تأثیر آنهاست برای
پرورش دهنده
ماهی ، در درجه اول اهمیت قرار دارند ، زیرا حداكثر رشد
ماهی در حداقل مدت زمان با حداقل مقدار غذا ، هدف اصلی اوست .
ماهی جانوری خونسرد است و جهت حفظ درجه حرارت بدن خود ، مجبور به صرف انرژی نیست ، بدین لحاظ ، یك
ماهی نسبت به یك جانور خونگرم ، از لحاظ تبدیل مواد غذایی به پروتئین بدن ، از كارآیی و استعداد بیشتری برخوردار است .
تغذیه ماهیان انرژی مورد نیاز
ماهی از غذا تأمین میشود ، بهر حال این انرژی در اصل از خورشید تولید می شود . انرژی خورشید به وسیله گیاهانی كه برای ساختن كربوئیدرات ها، انرژی مصرف می نمایند، به غذا تبدیل می گردد. جانوران این گیاهان را خورده و انرژی ذخیره شده را جهت انجام فعالیت های خود مورد استفاده قرار می دهند ، بنابراین گیاهان بعنوان تولیدكنندگان اولیه مواد غذایی شناخته شده اند ، كه این مواد به صور دیگر تبدیل می گردد و سپس در اختیار ماهیان قرار می گیرد. در زیر بطور فشرده نیازهای غذایی ماهیان مورد اشاره قرار می گیرد.
تركیبات معدنی ماهـیان از مـواد مـعدنی بیشماری استفاده می نمایند كه عناصر ذیل ضرورت بیشتری برای آنان دارد كه عبارتند از : كلسیم ، فسفر ، سدیم ، مولیبدن ، كلر، منیزیم، آهن، سلینیوم، ید، منگنز، مس، كبالت و روی كه عوامل یاد شده از طریق محصولات جنبی كشتارگاهها همچون پودر
ماهی در اختیار ماهیان قرار می گیرد.
تركیبات آلی كه خود شامل مواد زیر هستند: پروتئین ها
پروتئین ها تركیبات آلی پیچیده ای هستند كه از واحدهای اسید آمینه ساخته شده اند و از طریق اسیدهای دیواره روده به داخل خون جذب و یا جهت تولید انرژی می سوزند. منابع گیاهی و غالباً حیوانی در تأمین پروتئین مصرفی ، در جیره غذایی مصرفی ، تغذیه مصنوعی
پرورش دهندگان گنجانده می شود. چربیها
این مواد از واحدهای اصلی به نام اسیدهای چرب تشكیل می شوند . اطلاعات در مورد جزئیات نیاز
ماهی به چربی در دست نیست، لذا در غذاهای ویژه مصنوعی اهمیتشان در درجه دوم قرار دارد. ئیدرات های كربن
این مواد شامل گروه وسیعی از مواد شامل قندها، نشاسته ها و سلولز هستند، ساده ترین ئیدرات های كربن، قندها و پیچیده ترین آنها پلی ساكاریدها است . این مواد غالباً در تغذیه مصنوعی ماهیانی به كار می رود كه از طریق آنزیم آمیلاز، قادر به بهره وری از محصولات گیاهی هستند.
ویتامینها : برای سلامت
ماهی ضروری و شامل دو دسته اند
محلول در آب كه شامل موارد زیر هستند:
الف) تیامین كه در غلات و حبوبات و سبزیجات و خمیرترش (Yeast) و بافت حیوانی یافت می شود و كمبود آن باعث كمی رشد و تشنج ها است.
ب) پیریدوكسین، كه در خمیر ترش، غلات وحبوبات موجود است و كمبود آن كم خونی
ماهی را به دنبال دارد.
ج) اسید اسكوربیك كه در سبزیجات و بافت حیوانی موجود و كمبود آن باعث خونریزی بافتها می شود.
محلـول در چربی كه خود شامـل ویتامین های A-D- KوE می باشد الف) ویتامین A در روغن
ماهی موجود و از طریق گنجاندن پودر
ماهی در جیره غذایی تأمین می شود. ب) ویتامینD از طریـق تأثیر نور ماوراء بنفـش در پوست
ماهی ساخته می شود و كمبود آن اختلال در فرآیند استخوان سازی را باعث می شود. ج) ویتامین E و K در بافت گیاهی و سبزیجات موجود و كمبود آنان باعث كم خونی و اختلال در انعقاد خون می گردد.
عوامل زیر نیز در رشد ماهیان آب شیرین از اهمیت برخوردارند : چه در آب شیرین و چه شور
ماهی بدلیل خونسرد بودن ، میزان فعالیت بدنش با افزایش حرارت بسرعت زیاد می شود، لذا هرچه درجه حرارت بیشتر، انرژی بیشتری مورد نیاز
ماهی است . بطور معمول در نقاط گرمسیر نسبت به نقاط سردسیر رشد ماهیان آب شیرین بیشتر است.
جریان آب : ماهیان آب شیرین در صورتیكه در آبی با جریانی سریع نگهداری شوند، نسبت به موقعیكه در یك استخر بسر می برند، مجبور هستند كه برای شنا كردن و موضعگیری در مقابل جریان آب ، انرژی بیشتری مصرف نمایند.
اندازه بدن : میزان سوخت و ساز یك
ماهی كوچك بالاتر از میزان مزبور در یك
ماهی بزرگ است . بنابراین در عرصه تكثیر و
پرورش آبزیان، عملاً معلوم شده كه
ماهی كوچك ، برحسب واحد وزن بدن به غذای بیشتر نیاز دارد.
سایر عوامل: افزایش مستمر و ممتد فعالیت بدنی یا سوخت و ساز ، نیاز به انـــرژی یك
ماهی را ترقی می دهد. اینگونه افزایش عمدتاً نتیجه عواملی هستند كه به عوامل فشار مشهورند كه شامل ازدحام ، سطوح پائین اكسیژن ، آلودگی ، میزان های آمونیاك ، همگی عوامل فشار موجود در عرصه تكثیر و
پرورش محسوب می گردند كه میزان نیاز به انرژی را افزایش داده و قادرند بطور نامطلوبی بر میزان رشد تأثیر بگذارند.
استحصال تخم و بچه ماهی: در صنعت تكثیر و
پرورش آبزیان ، واژه تخم یا بچه
ماهی به مراحل جوانی حیوان مورد استفاده جهت ماهیدار نمودن استخرهای
پرورش ماهی اطلاق می گردد. تهیه و تأمین بچه
ماهی در زمینه
پرورش ماهیان تحت تأثیر وجود اختلافی مهم بین رفتار تخم ریزی گونه های مختلف ماهیان قرار دارد. به عبارت دیگر برخی از انواع ماهیان آب شیرین از روی میل در استخرهای
پرورش ماهی تخم ریزی می كنند و تأمین تخم به راحتی صورت می گیرد و برخی در كارگاه تخم ریزی می كنند.
بهترین نوع
ماهی شناخته شده كه به سهولت در استخر تخم ریزی می نمایند ،
ماهی تیلاپیا است. نوع دیگری از سیستم تكثیر ماهیانی كه در آب شیرین استخرها به حد بلوغ و تخم ریزی و بهره برداری می رسد
ماهی قزل آلا است. البته وجه تمایز آن با ماهیان دیگر آب شیرین ، در استفاده از استخرهای بتونی بوده كه ویژه اینگونه ماهیان است. در صورت عدم استفاده از این گونه استخرها لازم است در شرایط حوضچه تخم ریزی ماهیان قزل آلای مولد از استخر برداشته و با استفاده از دست ، از طریق وارد آوردن فشار بر روی بدن
ماهی تخم كشی صورت و سپس تخمهای بارور شده را به خارج از حوضچه ( استخرهای غیربتونی ) هدایت كرد.
آب: منـشاء آب شـیرین جـهت
پرورش ماهیان، بارندگی است كه با توجه به موقعیت جغرافیایی و آب و هوایی محل تغییر می كند. چشمه ها و چاهها در اثر نفوذ آب باران در زمین بوجود آمده اند كه جهت
پرورش و تكثیر ماهیان مورد بهره برداری قرار می گیرند. گاهی نیز از هرز آبهای جمع شده در زمینهای شیب دار با منشاء باران در تكثیر و
پرورش استفاده می گردد. مردابها، دریاچه ها و رودخانه ها منابع ذخیره هرز آبها هستند.
برای یك استخر
پرورش ماهی ، نیازمند یك مقدار آب اولیه جهت آبگیری متناسب با حجم مورد نیاز استخر هستیم. مقدار آب مورد نیاز برای
پرورش ماهی در آبهای شیرین از مجموع عوامل زیر تعیین می گردد:
الف) حجم استخر در شروع دوره
پرورش ماهی
ب ) تلفات نفوذی در طول دوره
پرورش ماهی
ج ) تلفات تبخیری در طول دوره
پرورش ماهی
در صورتیكه كل آب شیرین مورد استفاده جهت پر كردن استخر در مواقعی از سال برای تأمین آب استخر كافی نباشد، ساختن یك مخزن ذخیره آب،
پرورش دهندگان را قادر خواهد ساخت تا در مواقع پر آبی ، آب را جهت زمان خشكسالی و كم آبی ذخیره و استفاده نمایند. اگر استخر به شكل مربع مستطیل باشد با در هم ضرب كردن دو ضلع و ارتفاع كل آب مورد نیاز برآورد می شود. ارتـفاع × عــرض × طــول كــه تـعــیین ارتــفاع از طــریــق تـخـمین میانگین عمق آب صورت می گیرد كه بصورت ارتفاعات مختلف سطح استخرقابل استحصال است .