روستای «‌نویس» در این دره مورد علاقه ستاره‌شناسان است

كویر به شب اش مشهور است و چشمك‌های عاشقانه ستاره‌ها و دل‌ربایی ماه؛ به ویژه اگر قرص ماه شب چهارده باشد كه تلألو نورش در شب و سكوت كویر حتی نبض خاك‌های تفتیده را نیز هیجان‌زده به تپش وامی‌دارد و اگر بازی نسیم و برگ و بامداد نیز به این منظومه اضافه شود كه....


دره قاهان از یك سو جنسی از كویر است و از سوی دیگر دل در گرو كوهستان دارد و خنكی بامداد و شامگاهش پوست صورت را می‌نوازد و گونه‌ها را می‌گزد كه این‌جا كویر و كوهستان و قنات و درخت، این همه اضداد را در دل خویش جای داده است.
شاید مثل نیاسر یا قمصر و آن‌جا گل می‌روید و این‌جا بیدمشك و شكوفه‌های قیسی، سیب، گیلاس، گردو و...





موقعیت جغرافیایی دره قاهان

دره قاهان در 35 كیلومتری جاده ساوه ـ سلفچگان واقع شده است. تنها مسیر دسترسی نیز جاده ساوه ـ سلفچگان است و البته علاوه بر ورودی ساوه، جاده قم ـ ساوه نیز مسیر مناسبی است كه در سه‌راهی آوه با جاده سلفچگان تقاطع دارد.

به لحاظ تقسیمات كشوری، دره قاهان در حوزه استان قم قرار دارد و البته به عنوان منطقه ویژه گردشگری این استان ثبت شده است؛ اما به جهت جغرافیایی درست در مرز استان قم و استان مركزی واقع شده است و زادبوم روستاهای این منطقه به ویژه روستاهای بالادستی به فرهنگ شهر تفرش بسیار نزدیك است و حتی طبیعت و محصولاتشان نیز به این شهر تشابه بیشتری دارد.

وقتی كه كویر را پشت سر می‌گذاری، شاید به نظر خیلی دور از ذهن برسد كه همین نزدیكی‌ها آبی روان است و جویی كه می‌رود پای چناری، سروی یا تبریزی كه سنش به چند صد سال یا بیشتر می‌رسد؛ اما خوب است كه علاقه‌مندان به درختان كهنسال ایرانی به خاطر بسپارند كه دره قاهان نیز یكی از زیستگاه‌های اصلی درختان كهنسال ایرانی به ویژه چنار است.


دره قاهان، یكی از بخش‌های خلجستان است. طول این دره حدود 30 كیلومتر است كه یك مجموعه روستا را دربر می‌گیرد؛ اما روستاهایی كه به شكل خطی ممتد و به موازات جاده تفرش كشیده شده‌اند، به ترتیب عبارتند از: ‌آغلك، بنابر، جمزقان، قاهان، نویس، كاسوا و انجیله.

مسیر اصلی دسترسی به تمام این روستاها از طریق جاده‌ای فرعی و البته آسفالته است كه از جاده سلفچگان جدا می‌شود و هر قدر كه از جاده اصلی دور می‌شوی و به سمت پایانی دره حركت می‌كنی، فضای روستا كوهستانی‌تر می‌شود؛ تا جایی كه 3 روستای پایانی نویس، كاسوا و انجیله به شكل پلكانی در دل كوهستان قرار دارند و به رغم فاصله به نسبت كم با جاده اصلی بیشتر از آب و هوای ییلاقی و كوهستانی بهره‌مندند و همین امر مهم‌ترین عامل جذابیت گردشگران متعدد از اقصی نقاط كشور به این دره بوده است؛ به سبب این‌كه با فاصله زمانی كمتر از نیم ساعت گردشگران با طبیعت و آب و هوایی كاملا متفاوت و با تفاوت دمایی قابل توجه روبه‌رو می‌شوند كه گاهی اوقات این اختلاف دما به بیش از 10 درجه سانتیگراد می‌رسد.

دره قاهان، سرزمین چهارفصلی است كه در هر زمان زیبایی‌های خاص خود را دارد؛ بهاری پرشكوفه، تابستانی ییلاقی، پاییزی رنگارنگ و اگر سالی پربركت باشد زمستان‌هایی سرد و سپید كه قدرت برف می‌تواند مسیرهای ارتباطی روستاها را قطع كند.
وجود رودخانه‌های فصلی و حاصل دست قنات‌كاران ایرانی نیز این منظومه زیبا را به مكانی منحصر به فرد تبدیل كرده است تا دره‌ای سرسبز و پرمحصول شكل بگیرد. از تعداد دقیق قنات‌های دره قاهان اطلاع دقیقی در دست نیست، اما حدود 20 قنات در خود دهستان قاهان و 15 قنات در روستای نویس و بیش از 10 قنات در روستای انجیله شناسایی شده‌‌اند كه هم‌اكنون مهم‌ترین منبع تامین آب منطقه محسوب می‌شوند.








دیدنی‌های دره قاهان

علاوه بر شب‌های منحصر به فرد دره قاهان كه میراث شب‌های كویری پایین‌دست است، جذابیت‌های طبیعی دره قاهان در فصل‌های مختلف، مهم‌ترین جاذبه گردشگری این منطقه محسوب می‌شود؛ به ویژه این‌كه در فصل بهار دره سبز پر می‌شود از شكوفه‌های رنگارنگ و كوهستان این منطقه نیز كه به نسبت در این سال‌ها دست نخورده و بكر باقی مانده است، سرشار از سبزی‌ها و گیاهان معطر كوهی می‌شود و همین امر جاذبه‌ای برای طبیعت‌گران است.


دشت موسیر در ییلاقات بالادستی روستای انجیله، انواع گونه‌های گون، خارخاسك، سیرك، گزره، قازیاقی و انواع سبزی‌های معطر مانند پونه یادگاری است كه طبیعت غنی دره قاهان در بهار پیشكش مهمانان خود می‌كند.
به لحاظ امكانات رفاهی در این سال‌ها منطقه رشد خوبی داشته است، از جمله این‌كه هم‌اكنون چند رستوران محلی در فواصل مختلف دره قاهان به مسافران خدمات ارائه می‌دهند، اما متاسفانه فقدان امكانات رفاهی همچنان مانع گسترش گردشگری منطقه شده است و مانند بسیاری نقاط دیگر خانه‌های روستایی تلاش می‌كنند این نقطه ضعف را بپوشانند.





بیدمشك قاهان

دره قاهان، هر فصلش زیبایی‌های خاص خود را دارد و بهار قاهان، بهار بیدمشك است. بیدمشك در در دهستان قاهان هم نماد آغاز بهار است و هم بهانه‌ای برای نشاط و آغاز دوره كشت و كار و زراعت كه البته به دلیل نبود كارگاه‌های گلابگیری، این بیدمشك‌ها به كارگاه‌های گلابگیری كاشان منتقل می‌شوند، تا باشد كه این چنین عطرشان فضای خانه‌ای را معطر كند و قلبی را آرام ببخشد.
گفتنی است دهستان قاهان به عنوان دهستان اصلی این بخش، در فاصله 14كیلومتری از جاده اصلی قرار دارد.





نویس، روستای علاقه‌مندان به نجوم و تاریخ

دره قاهان و به ویژه روستای نویس كه درست روستای بعد از دهستان قاهان است، یكی از مناطق جالب توجه برای گردشگران علاقه‌مند به نجوم است؛ به همین سبب این روستا در فصول مختلف سال و به ویژه در زمان رخدادهای نجوم همواره پذیرای گروه‌های منجم بوده است كه آسمان شب را در این روستای بكر، زیبا و كوهستانی رصد كنند.
تك تك روستاهای دره قاهان به جهت تاریخی دارای پیشینه و سابقه طولانی هستند، وجود درخت‌های كهن به ویژه چنارها نیز موید همین مطلب است؛ اما یكی از مهم‌ترین مستندات تاریخی كه در این منطقه به یادگار باقی مانده است، بنای چارتاقی نویس است.

چارتاقی نویس در دامنه ارتفاعات غربی روستای نویس بر فراز دشتی به نام دشت برزو واقع شده است. این بنا كه عموم مردم محلی آن را به طور سنتی با نام «چارتاق/ چارتاقی» می‌شناسند، با همین نام و با شماره 344 در فهرست آثار ملی ثبت شده است. مسیر دسترسی به این چارتاقی حدود یك كیلومتر بعد از روستای نویس است و هنوز به رغم توسعه جاده‌ها در این منطقه، مسیر نهایی دسترسی به این چارتاقی مسیری مالروست كه البته همین عدم دسترسی و ناآشنا بودن این بنا برای عموم مردم، خود دلیلی شده است تا این بنای ارزشمند بتواند در مسیر طولانی زمان از گزند آسیب‌های انسانی مصون بماند.





انجیله، روستای پلكانی ییلاق‌ها

انجیله، روستای پایانی است و پس از آن كوه است و كوه؛ هر چند در این سال‌ها از طریق جاده‌ای غیرآسفالته این روستا با سایر روستاهای منطقه مانند مهرزمین مرتبط شده است. انجیله روستایی پلكانی است و فرهنگ و طبیعتش بیش از سایر روستاهای منطقه به تفرش نزدیك است. بین این روستا و تفرش هر چند جاده آسفالته‌ای وجود ندارد، اما تنها یك گردنه بین این شهر و روستا فاصله انداخته است كه بومی‌ها آن را گردنه «خرسه‌در» می‌نامند كه طبیعت‌گران و افراد بومی با استفاده از یك جاده مالرو، این گردنه را پشت سر می‌گذارند.


بین تفرش و انجیله ییلاق‌های سرسبز و گسترده این روستا قرار دارد؛ ییلاق گیو، مشدعلی و سایر ییلاقاتی كه هر یك جویباری روان در آنها جاری است و درختان آن ریشه در جویبار دارند و سر بر آسمان. هنگامی كه از انجیله به سمت ییلاقات حركت می‌كنید، طبیعت دیگر كاملا كوهستانی است و دیگر از طبیعت دشت و هموار و كویری خبری نیست. ییلاقات این روستا تاكنون كمتر شناخته شده است كه البته یكی از مهم‌ترین دلایل این امر نبود جاده‌های ارتباطی است و مردم بومی منطقه نیز بیشتر از جاده مالرو برای تردد به ییلاقات استفاده می‌كنند؛ اما این تجربه می‌تواند برایتان جالب باشد كه در ییلاقات این منطقه حتی در تیرماه شاید مجبور شوید كه شب را زیر یك كرسی داغ بگذرانید!


روستای سرآبادان، هر چند در تقسیمات كشوری جزو روستاهای تفرش و استان مركزی محسوب می‌شود؛ اما در همسایگی روستای انجیله قرار دارد و به روستای شكوفه‌های گیلاس مشهور است. تعداد سكنه این روستای كوهستانی در این سال‌ها به شدت كاهش پیدا كرده است، اما كوچه‌باغ‌های گیلاس آن در اردیبهشت‌ماه زبانزد خاص و عام است و مسیری برای گردشگری و ساعتی را در دامان طبیعت پناه بردن.





امامزاده‌های دره قاهان

مجموعه روستاهای دره قاهان، به جهت فرهنگ و مذهب بسیار به هم شبیه‌اند و وجود امامزاده‌های معتبر بسیار نیز بیانگر ریشه‌های محكم مذهبی در این منطقه است كه البته مجاورت به شهر مذهبی قم نیز موید همین امر است.
در كنار جاده جمیزقان ـ قاهان در دامنه كوه، بقعه‌ای به نام امامزاده هادی (ع) مشهور به شاهزاده هادی (ع) قرار دارد. وی یكی از فرزندان امام موسی كاظم (ع) و برادر امام رضا (ع) و حضرت معصومه (س) است. بنای این زیارتگاه از 800 سال پیش به جای مانده است. این امامزاده از جمله امامزاده‌هایی است كه دارای سند روایی بسیار دقیق می‌باشد و مردم منطقه نیز ارادت خاصی به آن دارند.
یكی دیگر از جذابیت‌های این امامزاده وجود چناری دوقلو و منحصر به فرد در حیاط آن است كه بنا به اعلام اهالی بومی قدمت آن به بیش از 200 سال می‌رسد و تنه تنومند به هم چسبیده دو چنار توجه همه مسافران را به خود جلب می‌كند و البته تابستان‌ها نیز پناهی است برای آسودن و پناه گرفتن و دور از نیزه آفتاب، دمی آرامش یافتن.


شریفه خاتون، خواهر امام رضا(ع) از دیگر بقاع متبركه دره قاهان است كه در روستای نویس واقع شده است و البته در روستای كاسوا نیز 3 امامزاده به نام‌های ابوطالب، مهدی و احمد از فرزندان امام موسی‌ ابن جعفر وجود دارد كه همه این موارد بیانگر آن است كه به لحاظ تاریخی این منطقه مانند قم، مركز تردد شیعیان و فرزندان امام موسی ابن جعفر بوده است. علاوه بر این امامزاده‌ها، هر یك از روستاهای این منطقه حسینیه‌های خاص خود را دارند كه به ویژه در ایام ماه محرم و عزاداری سالار شهیدان مورد استفاده قرار می‌گیرند. مراسم تعزیه‌خوانی یكی از مهم‌ترین مراسم آئینی است كه در این ماه در حسینیه‌ها اجرا می‌شود و همه ساله‌ تعداد زیادی مسافر از نقاط مختلف كشور برای مشاهده این تعزیه‌ها به روستاهای این منطقه سفر می‌كنند. مراسم علم‌گردانی نیز از دیگر مراسم آئینی است كه در روستاهای این منطقه برگزار می‌شود. به عنوان نمونه مراسم علم‌گردانی روز تاسوعا در روستای انجیله دارای قدمت طولانی است.





سرزمین چهارفصل من ایران

سرزمین چهارفصل من ایران، همه سرایش زیبایی است و دیدنی از جنگل‌های شمال گرفته تا بیابان‌های مركز تا گرم‌ترین نقطه جهان در شهداد كویر، تا نیم‌چاه‌های سیستان و شط‌های جنوب و ساحل خلیج‌فارس؛ و دره قاهان، عروس كویر در دل كوهستان نیز از دیگر دیدنی‌هاست كه می‌تواند نگاه مسافران را به خود جلب كند و این گزارش تنها تلنگری بود از تمام زیبایی‌های نهفته در این دره بكر.






jamejamonline.ir/ مریم چهاربالش

Original thread: قاهان ، دره ستاره‌ها, Author: DR S, Site: تالار گفتگوی پرشین پت(مای پت)