این انگل متعلق به شاخه مککداران بوده تنها یک گونه بنام مولتی فیلی ایس دارد که خطرناکترین انگل خارجی ماهیان آب شیرین بشمار می آید(7). ایکتیوفتیریوس عامل مسبب بیماری لکه سفید یا ایک است .
انگل بالغ ایکتیوفیتریوس معمولا ماهی را ترک می کند این انگل قهوه ای رنگ وپوشیده از مو است. این انگل هسته نعل اسبی شکل بسیار مشخصی است ومعمولا آهسته حرکت می کند. وگاهی غیر متحرک به نظر می رسد.
این انگل پس از ترک ماهی به کف استخر سقوط می کند ودر همین حال کیسه دار می شود پس از مدتی حدود500 انگل کوچک گلابی شکل عفونت زا یا تومیت از داخل کیست آزاد می شود. چنانچه این مرحله از انگل با ماهی تماس یابد به آن هجوم می برد. این انگها به پوست نفوذ کرده ووارد مرحله بعد مرحله بلوغ می شوند.
ترونت مرحله عفونت زایی انگل است که به صورت آزاد زیست کرده وآماده تهاجم به میزبان خود است ودر صورت عدم ملاقات با میزبان خود در عرض مدت کوتاهی می میرد.
عامل مهم تعیین کننده این مدت درجه حرارت آب است اما از 4 روز تجاوز نمی کند. ترونت ها به سطح لایه اپی تلیوم پوست ویا آبشش ماهی می چسبند ودر عرض 5 دقیقه به لایه بازال پوست نفوذ می کنند. موکوسیت های مترشحه که در انتهای ناحیه سری ترونت تجمع یافته اند در چسبیدن آن به ماهی نقش مهمی را ایفاء می کنند. در عفونت های سنگین چشم زبان ومحوطه دهانی نیز مورد حمله انگل واقع می شوند.
برخی محققین معتقدند که ترونت به وسیله مکه هایش به سلول میزبان می چسبد وموادترشحی در این مورد دخالت ندارد. نفوذ انگل توسط آنزیم هیلورونیداز تسهیل می شوند. ماهیان مولددر حال تخم ریزی نسبت به این انگل حساس تر از سایر ماهیان بوده که علت آن استرس های تحمیل شده به ماهی ماده در اثر فعالیت های تولیدمثلی است .
ماهیانی که در دوره های قبلی به وسیله انگل آلوده شده باشند از توانایی مقاومت نسبت به هجوم بعدی ایک برخواردارند ونسبت به عفونت مجدد مصونیت دارند. بنابراین ماهیان جوان حساس تر از ماهیان بالغ هستند. حساسترین اندام ماهی به این انگل آبششها هستند که در حالت آلودگی شدید مرگ فرا می رسد. به احتمال زیاد یکی از دلایل آن عبور بیشتر آب از میان فیلامان ولاملای ماهی است که شانس ملاقات ترونت را با آبشش زیاد می کند.
بعلاوه آبشش قادر به ترشح موکوس به عنوان یک سد دفاعی مانند پوست نیست.
ایک به طور اساسی انگل کپور معمولی است . بنابراین دوره طولانی ارتباط متقابل انگل وماهی کپور منجر به تولید کپورهای جدیدی شده که از نظر کنتیکی دارای یک مقاومت نسبی نسبت به انگل هستند. برخی محققین در طی تحقیقات خود به این نتیجه رسیده اند که ماهیان هیبرید از یک مقاومت نسبی نسبت به این انگل برخوردارند مقاومتی که علت آن به خوبی مشخص نیست.
لوم (1992) سیکل زندگی انگل ایکتیوفیتریوس در بالاتر از 35 درجه سانتیگراد وکمتر از 3-2درجه سانتیگراد قطع می شود.
بیماری زایی
بیقراری اولین علامت هجوم انگل به ماهی میزبان در 3 روز پس از آغاز عفونت در 22 درجه سانتیگراد است. برخی ماهیان آلوده به سطح آب آمده وپرش می کنند. 4 تا7 روز پس از آغاز عفونت عروق سطحی پوست پاره شده ولکه های سفید واجد تروفونتهای بزرگ در تمام سطح بدن ظاهر می شوند. در طی روزهای 12 تا 14 ماهی به آرامی شنا کرده وباله ها شروع به ساییدگی می کنند سپس موکوس ضخیمی سطح پوست را فرا گرفته وآسیبهای پوستی نمودار می گردند.
علائم بیماری
معمول ترین علائم بیماری وجود لکه های سفید در سطح بدن ماهی بیمار است (10 ). در ابتدای عفونت ماهیان با سرعت بیش از حد معمول شنا کرده وخود را به سطوح ودیواره های استخر می مالند. با گسترش بیماری ماهیان به سطح آب آمده وبه طور عادی شنا می کنند ودرپایان این رله اشتهایشان قطع ی شود.
در عفونت های شدید ساییدگی سطحی به زخم تبدیل شده ومحلی برای هجوم باکتریها وقارچها می شود.
میزان ضایعات بافتی نیز با توجه به شدت بیماری متفاوت است . این تفاوت به عواملی مانند استرس تحمیل شده به میزبان وضعیت تغذیه آن بستگی دارد. اما تعداد انگل وشدت بیماری عمده ترین عامل در میزان تغییرات بافتی است .
درمان ماهیان یا ایمن سازی
این بیماری به ویکه در دمای بالای 17 درجه سانتیگراد متداول است .
دو روش برای درمان وجود دارد :
الف )روش فیزیکی
مثل جابجا کردن ماهیان آلوده در محیط های مختلف (در مورد ماهیان آکواریومی ) افزایش سرعت آب (در مورد قزل آلا)گذراندن آب از دستگاه ماوراء بنفش ( در سیستم های مدار بسته)
ب ) روش شیمیایی
مثل اجرای حمامهای درمانی: طول مدت درمان متفاوت ودیگری تغذیه ماهیان با غذای دارودار انجام می گیرد.
یکی از مواردی که علیه ایک با اثرات فراوان کاربرد دارد نمک طعام (Nacl) است. ارزانی وسهل الوصول بودن استفاده از آن را گسترش داده است.
درمان با فرمالین با ترجیحا" مخلوط فرمالین ومالاشیت گرین انجام می گیرد. البته استفاده از این مواد به علت خطرناک بودن آنها برای سلامت انسان باید با احتیاط کامل انجام شود.