خانم نرگس‌سادات میرقاسمی از کم بودن وزن شكایت دارند. وزن این خانم با 33 سال سن و قد 152 سانتی‌متر، 45 كیلوگرم بوده است.در مقایسه با سایر همسن و سالان و خواهر و برادرهایشان بسیار لاغر بوده اند ، تصمیم گرفته‌اند به متخصص تغذیه مراجعه كنند تا وزنشان به حد طبیعی برسد.
خانم میرقاسمی که در حال حاضر از روند افزایش وزنش راضی است از دلایل كم‌وزنی‌‌اش برای ما گفت. ما هم نظر سایر متخصصان را جویا شدیم.
نرگس‌سادات میرقاسمی كه در طول 2 سال 12 كیلوگرم وزن اضافه كرده، می‌گوید:
استرسم کمتر شده و اعتماد به نفسم بیشتر
سلامت: چطور شد كه تصمیم گرفتید وزن اضافه كنید؟
نمی‌دانم، ناگهان به خود آمدم و دیدم در مقایسه با سایر اعضای خانواده خیلی
ضعیف و ریزنقش هستم. جالب است بدانید كه همه سنم را
خیلی پایین‌تر از آنچه بود، تخمین می‌زدند.
سلامت: از بچگی لاغر بودید؟
نه، به گفته مادرم رشد خوبی داشتم اما از 9 سالگی، بعد از اینكه محل زندگی‌مان را تغییر دادیم و به كرج آمدیم، تقریبا وزنم ثابت ماند. در واقع مهاجرت مرا برای همیشه به لاغری مبتلا كرد.
سلامت: چرا؟
تغییر مكان زندگی روی روحیه‌ام تاثیر منفی گذاشت. دوستان و اقوامم همه تهران بودند و جدایی از آنها برایم غیرقابل تحمل بود.
سلامت: چطور شد تصمیم گرفتید وزنتان را بالا ببرید؟
خاله‌ام به دكتر شجاعی مراجعه كرده بود تا وزن كم كند و در مورد من هم به ایشان گفته بود. خاله و مادرم از من خواستند تا به ایشان مراجعه كنم.
سلامت: نظر دكتر در مورد شما چه بود؟
دكتر بعد از ویزیت، یك رژیم غذایی به من دادند و دكتر مشاور هم معرفی كردند چون از نظر روحی بسیار ضعیف بودم و به نظر دكتر این مساله روی خورد و خوراكم تاثیر منفی می‌گذاشت.
سلامت: رژیم دكتر چگونه بود؟
دكتر داروی چاق‌كننده‌ای به من ندادند. البته چند مكمل تجویز و رژیم غذایی‌ای تنظیم کردند که با رعایت آن توانستم در عرض 2 سال 12 كیلوگرم وزن اضافه كنم.
سلامت: از افزایش وزنتان راضی هستید؟
بله، همه به من می‌گویند كه صورت و اندامم خیلی بهتر شده است و در مقایسه با گذشته حس بهتری دارم.
سلامت: فكر نمی‌كنید افزایش وزنتان كمی كند بوده است؟
دكتر معتقد بودند كه افزایش وزن باید به تدریج صورت بگیرد تا دچار چاقی بی‌رویه نشوم. می‌گفتند باید استخوان‌‌بندی بدنم محكم شود.
سلامت: آیا مراجعه‌تان به روان‌شناس مثمرثمر بوده است؟
بله،
استرسم خیلی كمتر شده است. قبلا
خیلی سریع عصبی می‌شدم و به دنبال آن اصلا نمی‌توانستم غذا بخورم. شاید اگر عصبانی می‌شدم در طول روز حتی آب هم نمی‌خوردم. الان نمی‌گویم استرسم برطرف شده ولی
خیلی بهتر شده و
اعتماد‌به‌نفس پیدا كرده‌ام.
سلامت: قبلا چقدر غذا می‌خوردید؟
خیلی كم، میا‌ن‌وعده كه اصلا نمی‌خوردم. مطلقا آب نمی‌توانستم بنوشم. وعده‌های اصلی را هم به زور می‌خوردم.
سلامت: الان چه چیزی به برنامه‌تان اضافه شده است؟
بستنی، كیك خامه‌ای، برنج، تقریبا همه‌چیز در برنامه‌ام دارم.
سلامت: آیا خوردن آنها برایتان با توجه به سابقه‌ای كه داشتید سخت نبود؟
خیلی، بعد از 2 بار مراجعه به دكتر، گفتم كه نمی‌توانم برنامه را رعایت كنم و با خوردن بیشتر دچار سوزش معده می‌شوم.
می‌گفتند آرام‌آرام غذا بخور. اگر الان نمی‌توانی رژیم غذایی را رعایت كنی كمی كمتر بخور اما دوباره مقدار غذا را طبق برنامه بالا ببر.
سلامت: آیا کم‌وزنی، غیر از عصبی بودن، باعث مشكل جسمی دیگری در شما نشد؟
باعث می‌شد خیلی زود خسته شوم و نتوانم زیاد كار كنم. درس را اصلا متوجه نمی‌شدم. دست‌هایم به شدت عرق می‌كرد و احساس سردی در بدنم به وجود می‌آمد.
بله، باشگاه نمی‌روم ولی پیاده‌روی می‌كنم.
سلامت: آقای دكتر! خانم میرقاسمی با چه علایمی به شما مراجعه كردند؟
سرگیجه، ضعف عمومی، خستگی زودرس، افت فشارخون، كلسترول خوب پایین، تغییر‌های پوست و ناخن از جمله ریزش شدید موها و خشكی پوست، سردی در دست و پا، پایین بودن عملكرد عصبی این اندام‌ها، تعریق زیاد در دست‌ها و عقب افتادن دوره‌های ماهانه، كاهش ریفلاكس زانو، تحلیل بافت‌‌های عضلانی و....
بیماری آنوركسیانروزا، این بیماری ناراحتی استرسی، روانی، تغذیه‌ای است كه با علایم عمومی مثل لاغری مفرط، بی‌اشتهایی شدید و ترس از افزایش وزن همراه است. حتی این افراد به دلیل ترس از افزایش وزن گاهی اقدام به دفع غذا با بردن انگشت به حلق یا مصرف ملین‌ها می‌كنند.
سلامت: آیا كمخوری عصبی همان آنوركسیانروزاست؟
وقتی دچار استرس می‌شویم، استرس در خورد و خوراكمان تاثیر می‌گذارد. برخی افراد دچار پرخوری و گروهی دچار كمخوری می‌شوند. اگر كمخوری در دوره‌های كوتاه‌مدت باشد به طوری كه در شاخص‌های طبیعی بدن اختلال ایجاد نكند، «كمخوری عصبی» است اما اگر ادامه پیدا كند و افكار وسواس‌گونه به آن اضافه شود، فرد مبتلا به «آنوركسیانروزا» مبتلاست. چنانچه افراد مبتلا به این بیماری درمان نشوند، علاقه خود به خوردن را از دست می‌دهند و وسواس از اضافه وزن و به هم ریختن تناسب اندام حتی می‌تواند باعث فوت شود.
سلامت: آیا ممكن است کم بودن وزن به دلیل بیماری دیگری باشد؟
بله امکان دارد. به همین دلیل درمانگر تغذیه نه تنها ارزیابی دریافت غذایی بلكه برای اطمینان ارزیابی تن‌سنجی انجام می‌دهد.
سلامت: به نظر شما، ارزیابی دریافت غذایی از محاسبه كل كالری دریافتی شروع می‌شود؟
بله، درمانگر با ارزیابی دریافت غذایی متوجه می‌شود كه میزان دریافت كالری از استانداردهای مربوط به سن و جنس پایین‌تر است یا خیر. این افراد از نظر درشت‌مغذی‌ها در میزان دریافت پروتئین، چربی و كربوهیدرات دچار كمبود هستند و در قسمت ریزمغذی‌ها میزان دریافت ویتامین‌های محلول در آب و چربی‌شان پایین است، معمولا دچار فقرآهن، روی، منیزیم و كلسیم هستند، آب و مایعات كم می‌نوشند. خانم میرقاسمی دچار تمام این کمبودها بودند.
سلامت: ارزیابی تن‌سنجی چطور؟
نتایج بررسی‌ها نشان داد خانم میرقاسمی، دچار تحلیل بافت چربی و عضلانی هستند، سیستم ایمنی‌شان ضعیف و استعداد ابتلا به بیماری‌ها در ایشان بالاست.
سلامت: برای درمان چه روشی را انتخاب كردید؟
در مورد بیماران مبتلا به آنوركسیانروزا درمان‌های روان‌شناسی و تغذیه‌ای باید به موازات هم پیش بروند.
خوشبختانه در مورد خانم میرقاسمی مساله به حدی شدید نبود كه به بستری در بیمارستان نیاز باشد اما گاهی بیمار دچار سوءتغذیه شدید است و باید در بیمارستان بستری شود و اگر تغذیه خوراكی كافی نباشد، به تعبیه لوله گوارشی و تغذیه از راه بیمارستانی گوارشی نیاز است. درمان این خانم به نوعی سرپایی بود. برای ایشان رژیم متعادلی تنظیم شد و مشاوره با روان‌شناس را آغاز كردند تا تصویر صحیحی از وزن و تناسب اندام خود پیدا كنند.
سلامت: چرا فرد مبتلا به آنوركسیانروزا تصویر غلطی از تناسب اندام پیدا می‌كند؟
در اثر استرس، فرد قدرت شناختی خود را از دست می‌دهد و تا حدی هم دچار افسردگی و وسواس می‌شود. افسردگی در میزان دریافت موادغذایی تاثیر می‌گذارد و باعث كاهش میزان دریافت می‌شود.
سلامت: آیا این امكان وجود دارد كه این افراد با آغاز درمان به شكل نامتناسب چاق شوند؟
بله، به همین دلیل شروع درمان و افزایش كالری باید به‌تدریج انجام شود تا فرد دچار نشانگان تغذیه و افزایش چربی غیرفعال بدن نشود.
سلامت: میزان دریافت گروه‌های غذایی در این بیماران با سایر افراد متفاوت است؟
در بیماران مبتلا به آنوركسیانروزا 20 درصد از برنامه غذایی را به پروتئین باارزش، 55 درصد را به كربوهیدرات و 30 درصد را به چربی اختصاص می‌دهم تا كمبود درشت‌مغذی‌ها از اسیدهای چرب ضروری مورد نیاز تامین شود. از آنجا كه خانم میرقاسمی مشكل یبوست هم داشتند، مصرف فیبرهای نامحلول را در برنامه غذایی‌شان افزایش دادم.
سلامت: خانم میرقاسمی می‌گویند برای ایشان مكمل هم تجویز كرده‌اید؟
بله، مكمل‌های پروتئین و مكمل‌هایی مثل مكمل آهن، كلسیم و منیزیم. البته مصرف این نوع مكمل‌ها حتما باید زیرنظر پزشك باشد زیرا مصرف بیش از حد آنها خطرناك است.
سلامت: نكته‌ای كه به نظرم بسیار جالب آمد، این بود که روند كاهش وزن بسیار سریع‌تر از افزایش وزن است و در حالی كه اساسا خوردن راحت‌تر از نخوردن است. چرا بیمارانی كه دچار كاهش وزن هستند، خیلی دیر وزن اضافه می‌كنند؟
كاهش وزن به صورت آگاهانه و فعالانه دنبال می‌شود و نه تنها فرد رژیم غذایی متعادل‌تری می‌گیرد بلكه ورزش شدید را هم به برنامه‌‌اش اضافه می‌كند. در بدن افرادی كه دچار استرس هستند، هورمون‌هایی آزاد می‌شود كه در اثر فعالیت‌های كاتابولیك وزن را پایین می‌آورند. كمبود وزن در حد بیمارگونه، با افت توانایی عمومی بدن همراه است و از سیستم عصبی شروع و به سیستم گوارشی ختم می‌شود. در این افراد فعالیت دستگاه گوارش به‌قدری كند است كه دریافت و جذب موادغذایی را مختل می‌کند. در آغاز درمان، چون گیرنده‌های مواد مغذی كم هستند، جذب تا حدی مختل می‌شود و چون عمل آنزیم‌های گوارشی دچار اختلال شده، هضم به خوبی صورت نمی‌گیرد و در نتیجه افزایش وزن به تدریج و به كندی اتفاق می‌افتد.
سلامت: معمولا چه مدت طول می‌كشد تا وزن فرد افزایش یابد؟
در ماه‌های اول، بدن ابتدا به پركردن ذخایر می‌پردازد. میزان هموگلوبین، چربی‌های خوب خون و الكترولیت‌ها اصلاح می‌شود و بعد ذخایر بافت چربی و پروتئین ساخته می‌شود و وزن فرد افزایش می‌یابد.
سلامت: آیا به این افراد انجام ورزش هم توصیه می‌شود؟
بله، مثلث تندرستی شامل تغذیه صحیح، ورزش و استراحت كافی است. وقتی ورزش می‌كنیم، افزایش گردش خون باعث می‌شود خون بهتر به دستگاه‌های عصبی و گوارشی برسد بنابراین در بیماران مبتلا به کمبود وزن می‌تواند باعث افزایش وزن شود. البته این بیماران باید از انجام ورزش‌های شدید و تخصصی كه كالری زیادی می‌سوزاند، پرهیز كنند و ورزش‌های متعادل روزانه مثل پیاده‌روی را انتخاب كنند.
سلامت: آیا كمخوری عصبی بیماری شایعی است؟
بله، به‌خصوص در میان خانم‌های جوان. خانم‌ها برای داشتن تناسب اندام، باید حتما به متخصص یا مشاور تغذیه مراجعه کنند تا تصویر ذهنی غلط از تناسب اندام در ذهنشان شکل نگیرد.
سلامت: در حال حاضر وضعیت خانم میرقاسمی را چطور ارزیابی می‌كنید؟
این خانم وقتی به من مراجعه كردند 45 كیلوگرم وزن داشتند. دچار کم‌خونی شدید و پیشرفته، افت ذخایر آهن و كلسیم بودند كه به نظر می‌رسید دلیل بروز علایم بی‌اشتهایی عصبی در ایشان همین موضوع باشد. چربی‌های خون به ویژه چربی خوب یا HDL ایشان
خیلی کم و در حد 40 بود. بعد از درمان، در آخرین مراجعه در تاریخ 31/3/90 وزنشان به 57 كیلوگرم رسیده بود. استرس‌هایشان در پی مشاوره با روان‌شناس كم شد ذخایر آهن و هموگلوبین افزایش یافته، HDL به 84 رسید و علایم مربوط به كم‌خونی مثل عصبی بودن و پرخوابی هم درمان شد. در بدو مراجعه، توده چربی بدن حدود 26 درصد بود اما در حال حاضر به 34 درصد رسیده كه این نشان می‌دهد بافت چربی ایشان
خیلی زیاد نشده و در حد طبیعی است. یعنی
این خانم به درستی وزن اضافه كرده‌اند.