با سلام و عرض ادب خدمت دوستان
مطلب زیر به
بنام خدا
کوههای پاک آرزوی ماست
گرامیداشت
روز جهانی کوههای پاک
یک باردیگر 4 مهرماه یا همان 26 سپتامبر از راه رسید و موضوع کوهستان ؛
مشکلات و معضلات زیست محیطی کوهستان و عواملی که محیط زیست کوهستان
کشورمان ایران را تهدید می کند نیز در صدر اخبار رسانه های دوستدار محیط
زیست قرار گرفت . هر ساله با نزدیک شدن به 4
مهر "روزجهانی
کوههای پاک"
بعضی از سازمانهای مردم نهاد زیست محیطی و یا گروه کوهنوردی دوستدار محیط
زیست کوهستان با مشارکت سازمان های دولتی (که یکی از اهداف و ماموریتهای
سازمانی آنان به طریقی با کوه و کوهنوردی و یا مشکلات زیست محیطی کوهستان
باز می گردد) با برگزاری همایشها و کارگاه های آموزشی با موضوع محیط زیست
کوهستان و یا با انجام فعالیتهای نمادین مانند پاکسازی های مسیرهای
کوهنوردی و یا با برگزاری جشنواره های کوهستان به استقبال این
روز جهانی
می روند.
از سال 1378 که برای اولین باری به عنوان یک فعال محیط زیست در برنامه
"روز
جهانی کوههای پاک" شرکت کردم و همگام با دیگر فعالان محیط زیست
کوهستان و به پاکسازی زباله های مسیرهای ورودی به قله توچال کمک کردم ؛
بیش از 12 سال می گذرد و از آن سالها تاکنون فعالان محیط زیست هر ساله
آرزو دارند که این فعالیتهای نمادین و فرهنگی آنان باعث ایجاد یک تحول
فرهنگی؛ زیست محیطی در استفاده کنندگان از مناطق کوهستانی بشود و آنان
با مراعات نکات زیست محیطی کوهستان "مخصوصا" عدم ریختن زباله در این
مناطق" به حفظ و سلامت محیط زیست کوهستان کمک کنند./
از سال 1372 که اولین تشکلهای زیست محیطی با کمک گروه های کوهنوردی
دوستدار محیط زیست کوهستان؛ فعالیتهای فرهنگی و زیست محیطی خود جهت نجات
کوهستان از زباله شروع کرده اند و سالانه چندین بار در برنامه های
مختلف و به مناسبتهای مختلف زیست محیطی و یا کوهنوردی به پاکسازی برخی
از قلل ؛ مسیرهای کوهستانی و یا مناطق طبیعی در سراسر کشور اقدام نموده
اند و همیشه امیدواری بودند که این کار نمادین و فرهنگی آنان باعث
تغییر رفتار جامعه نسبت به نگهداری از مناطق کوهستان و دیگر مناطق طبیعی
بشود؛ ولی متاسفانه هر سال وضعیت ورود زباله "بخصوص زباله های
پلاستیکی" که سالهای زیادی در طبیعت ماندگار می باشند به مناطق کوهستانی
ادامه دارد.
ولی آیا معضلات زیست محیطی کوهستان بدون کمک مردم و فقط با برگزاری این
چنین مراسم خاص و نمادین بر طرف می گردد؟
برگزار جلسه ای برای رفع مشکلات کوهستان
در تابستان امسال بنا به در خواست کمیته محیط زیست شواری اسلامی شهر
تهران جلسه ای با موضوع " امداد و نجات درکوهستان" با حضور ریاست و
اعضای کمیته محیط زیست شواری شهر ؛ ریاست سازمان مدیریت بحران شهر تهران
و هئیت همراه ؛ نمایندگان سازمانهای مردم نهاد زیست محیطی و گروههای
کوهنوردی شهرتهران ؛ ریاست هئیت کوهنوردی استان تهران ؛ شهردار ناحیه
ویژه کوهستان ؛ مدیر کل منابع استان تهران ؛ریاست محیط زیست شهر تهران ؛
نماینده شرکت تله کابین ولنجک ؛ نمایندگان اورژانس و آتش نشانی شهر تهران
و بعضی دیگر از عزیزان در تالار اجتماعات شواری شهر تهران برگزار شد.
با توجه به اینکه بیشتر حاضرین در جلسه دغدغه های زیست محیطی کوهستان
داشتند لذا در این جلسه موارد زیادی از مشکلات زیست محیطی کوهستان نیز
مطرح شد که بنده در این نوشته به بعضی از این موارد اشاره خواهم کرد:
الف – ورزش کوهنوردی پر طرف دار ترین ورزش: ریاست کمیته محیط زیست شورای
شهر از ورزش کوهنوردی بعنوان پر طرفدارترین ورزش در کشور یاد کرد زیرا
ایشان معتقد است که ورزشهای کوهنوردی یک ورزش عمومی و همگانی می
باشد که
انجام دادن آن هم به صورت تخصصی و هم به صورت غیر تخصصی و ساده امکان
پذیر می
باشد و از طرفی در بخش غیر تخصصی آن بنا به دلیلی همچون نداشتن
محدودیتهای مانند شرایط سنی و نخواستن تجهیزات پیشرفته؛ یکی از پر طرف
دارترین ورزش کشور می
باشد و ایشان برای اثبات گفته هایش به حضور هزاران
استفاده کنند از محیطهای کوهستانی در آخر هفته و ایام تعطیلات در شمال
شهر تهران اشاره کرد.
ب- جلوگیری از حوداث ناگوار در مناطق کوهستان: ریاست مدیریت بحران شهر
تهران به آمار استفاده کنندگان در آخر هفته در مسیرهای
کوههای شمال
تهران اشاره کرد و گفت: با توجه به اینکه گاهی آمار این افراد در هفته
های خاص تا حدود 500هزارنفر نیز می رسند و از طرفی چون درصد خیلی زیاد از
این افراد از کوهنوردان حرفه ای نیستند لذا امکان دارد که این افراد بدون
توجه به نکات امدادی و یا حتی نکات زیست محیطی باعث درد سر آفرین برای
نیروی های امدادی و یا شهرداری ناحیه کوهستان (برای پاکسازی زباله های
ریخته در در مسیر کوهنوردی) بشوند لذا باید تدابیری اندیشیده شود تا با
اجرای این تدابیر این مشکلات به حد صفر برسد .
ج- ساخت پناهگاه و ریختن زباله در کوهستان : شهردار ناحیه ویژه کوهستان
نیز به دو مورد" یکی درخواست ساخت پناهگاه از طرف فدراسیون در نوک قله
توچال" و دیگری "مشکلات جمع آوری زباله ریخته شده در آخر هفته توسط
استفاده کنندگان" از این مناطق اشاره کرد که موضوع ساخت پناهگاه با
اعتراض جدی بعضی از فعالان محیط زیست در جلسه روبرو شد زیرا بعضی از
فعالان محیط زیست کوهستان اعتقاد دارند که کوهنوردان حرفه ای در هنگام
استفاده از کوهستان "مخصوصا" در ارتفاعات بالا و نوک قله ها " به دلیل
همراه داشتن امکانات ویژه مانند چادر و کسیه خواب هیچ احتیاجی به
پناهگاه ندارند و در صورتیکه در این نقاط پناهگاهی ساخت شود ورود افراد
غیر کوهنورد به نقاط بالا دست کوه فراهم خواهد شد و وجود این افراد در
ارتفاعات بالا هم باعث افزایش حوداث کوهستان می شود و هم امکان دار این
افراد با مراعات نکردن نکات زیست محیطی از جمله ریختن زباله در پناهگاه
و اطراف آن ؛ باعث افزایش آلودگی های زیست محیطی در نقاط بالا دست کوه
بشوند.
د- همچنین یکی از فعالان محیط زیست شرکت کننده در جلسه به وجود مشکل
زباله های ریخته شده در مناطق کوهستانی بخصوص در مسیرهای پر تردد مانند
"در بند" اشاره کرد که به اعتقاد ایشان دو دلیل می تواند باعث افزایش
زباله در مسیرهای کوهنوردی
باشد دلیل اول عدم مراعات نکات زیست محیطی
توسط بعضی از مغازه ها و رستورانهای بین راهی می
باشد و دلیل دوم نیز
خود استفاده کنندگان و گردش گرانی که از این محیطها استفاده می کنند
باعدم مراعات نکات زیست محیطی زباله های خود را در مناطق کوهستانی رها
کنند. .
م- یکی از حاضرین در جلسه از مسئولین که در جلسه حضور داشتند در خواست
کرد آنان با مدیران رسانه های گروهی مخصوصا" صدا و سیما رایزنی کنند تا
جهت بالا بردن سطح فرهنگ عمومی جامعه مخصوصا" کسانیکه از محیط های
کوهستانی استفاده می کنند با ساخت تیزرهای فرهنگی و یا برنامه های آموزش
زیست محیطی و کوهنوردی برای بالا بردن فرهنگ استفاده صحیح مردم از
محیطهای کوهستان کمک کنند.
مزایای
کوههای ایران
با توجه به اینکه خداوند نعمت های فراوانی در کوهستان قرار داده است و
زندگی بشر امروزی بسیار به این نعمت ها محتاج می
باشد و از طرفی بیش از
50 درصد از سر زمین کشور ایران کوهستانی می
باشد و وجود دو رشته کوه
معروف البرز و زاگرس که بخش وسیعی از این سرزمین را فرا گرفته اند و
همچنین پراکنده بودن قله های مرتفعی همچون دماوند؛ علم کوه ؛ سبلان؛
سهند ؛ دنا ؛ تفتان و غیره در اکثر نقاط کشور از دیگر نشانه های
کوهستانی بودن بیشتر مناطق کشورمان می باشد.
از زمانهای گذشته تاکنون مناطق کوهستانی به علت داشتن رودخانه های پر از
آب ؛ آب و هوای دلپذیر در فصل گرما و سرسبزی درختان در مسیرهای
کوهستانی؛ باعث شده است که این مناطق طرف داران زیادی داشته باشند و
از آن زمان تاکنون همیشه این مناطق از ییلاقات شهرهای اطراف محسوب می
شدند. ولی گذشت زمان و افزایش زندگی شهر نشینی که بیشتر افراد جامعه شهری
را به جای آنکه تولید کننده باشند به مصرف کننده تبدیل کرده است لذا
نگرش بیشترافراد جامعه به مناطق کوهستان تغییر داده است و در حال حاضر
دید بیشترافراد جامعه به کوهستان جنبه اقتصادی دارد.
کوهها دارای معادن غنی ؛ سرچشمه 90 درصد آب شربها شهرها ؛ مکانهای برای
رونق صنعت گردش گری و تولید صنایع دستی ؛ محلی برای فعالیتهای ورزشی
مانند کوهنوردی و اسکی؛ دارای خاکهای حاصلخیز برای فعالیتهای کشاورزی و
تولید داروهای گیاهی ؛ محل تهیه درصد زیادی از لبنیات و مواد پروتئین ؛
جایگاهی خلوت برای آسایش و آرامش افراد بیمار و کسانیکه از زندگی شهری
فاصله گرفته اند و مناطق ییلاقی برای کسانیکه آخر هفته ها می خواهند از
زندگی ماشینی به دامن بکر طبیعت پناه ببرند.
مشکلات کوهها
وجود نعمتهای خدادادی فراوان در کوهستان و استفاده و برداشت بیش از حد
این نعمتهای عاملی شده است که در قرن اخیر کوه های با مشکلات و معضلات
زیادی دست پنجه نرم کنند؛ زیرا محیط کوهستان یک اکوسیستم زنده است و اگر
به طریقی به این اکوسیستم صدمه یا ضربه وارد شود برای رفع این صدمه و
ضربه باید هزینه های زیادی پرداخت شود که بعضی از این صدمات نیز جبران
ناپذیر خواهد بود که بعضی از این صدمات و خسارت وارده به کوهها به شرح
زیر می باشند:
جاده کشی تا ارتفاعات بالای کوه ؛ برداشت بیرویه از معادن در دل کوهها؛
ساخت ویلاهای و خانه در مسیر رودخانه ها و رود دره ها ؛ رها کردن و
انباشت زباله شهری ؛ آلودگی آبهای روان در مناطق کوهستانی ؛ سد های که
بدون ارزیابی زیست محیطی در مناطق کوهستانی ساخته شده اند؛ صعودهای پر
تعداد و باز گشائی مسیرهای انحرافی و اضافی در مسیرهای کوهنوردی برای
صعود به قله ها ؛ چرای بیرویه دام ؛ قطع درختان و نابودی جنگلهای
کوهستانی و شکار بیرویه حیات وحش و موارد دیگر .
قانون و کوه
ولی یکی از مشکلاتی که تاکنون نسبت به مناطق کوهستانی کمتر به آن پرداخته
شده است مشکل ندیدن قوانین ؛ کمبود قوانین و یا نبود قوانین برای
استفاده کنند از کوهستان می
باشد برای مثال وزارت صنایع و معادن برای
برداشت مواد معدنی در کوهستان؛ وزارت نیروی برای برداشت آب و انتقال خطوط
نیرو؛ وزارت کشاورزی برای استفاده از منابع طبیعی در کوهستان ؛ وزارت راه
برای جاده کشی ؛ وزرات مسکن و شهر سازی جهت ساخت ویلا و خانه ؛ فدراسیون
کوهنوردی برای برنامه های صعود کوهنوردی ؛ فدراسیون اسکی برای ورزش اسکی
؛ سازمان گردشگری برای اجرای طرحهای توریستی و وزارتخانه ها و
سازمانهای دیگر حتی بخش خصوصی نیز به طریقی از مزایای کوهستان استفاده
زیادی می برند ولی هنگامیکه برای کوهستان مشکلی به وجود می آید همه
وزارتخانه ها و سازمانها بهره بردار نسبت به رفع این مشکلات هیج اقدامی
انجام نمی دهند برای مثال در چند سال گذشته فعالان محیط زیست جهت نجات
کوهستان از زباله رها شده در این مناطق بسیار پی گیری کردند ولی کوهی که
این همه برای ما منفعت دارد و ما از آن درآمد زای می کنیم ولی برای
نظافتش در هیچ بخش از دولت بودجه جهت رفع این مشکل در نظر گرفته نشده
است.
سخن پایانی
طبق نظر کارشناسان اگر زباله ای در منطقه شهری به جای سطل زباله به زمین
ریخته شود برای جمع آوری آن شهرداری باید حدود هفتاد برابر هزینه کند تا
این زباله جمع آوری شود ودوباره به سطل زباله بازگردد ولی آیا زباله رها
شده در مناطق طبیعی و کوهستان نیز با همین هفتاد برابر جمع آوری می شوند.
با توجه به اینکه در مناطق طبیعی و کوهستانی شهرداری وجود ندارد که
هزینه کند و زباله های ریخته شده را جمع آوری کند پس رها سازی زباله در
این مناطق به هزینه های زیادتری احتیاج دارد که جمع آوری شوند که شاید
هفتصد و هفت هزار برابر نیز برای این جمع آوری کم
باشد و در صورتیکه کسی
این زباله را جمع آوری نکند شاید سالهای سال و حتی به اندازه عمر این
زباله ها ؛ آنان میهمان طبیعت باشند.
راستی مدت عمر زباله های پلاستیکی ؛ شیشه ای و غیره را می دانید؟ شاید
کمترین عمر این زباله ها از عمر بیست الی سی نسل ما انسانها بیشتر
باشد و
ای کاش در هنگام رها سازی زباله در طبیعت به سلامت کودکان خود و آیندگان
و نسل بعد ازخود بی اندیشم.