همه ما برای بیدار شدن در هنگام صبح احتیاج به كمك داریم. برای بعضی‌ها صدای بلند زنگ ساعت می‌تواند مفید باشد و بعضی دیگر هم تا یك فنجان بزرگ چای یا فهوه غلیظ ننوشند نمی‌توانند خود را از بستر گرم و نرم رختخواب رها كنند. حدود 62 درصد از مردم بین 15 دقیقه تا یك ساعت زمان احتیاج دارند تا به طور كامل هوشیاری خود را به دست بیاورند و آماده انجام كارهای روزانه خود شوند. اما چرا این‌گونه است؟ تعدادی از متخصصان علوم خواب به این سوال پاسخ داده‌اند.
چرا سخت است از رختخواب بیرون بیایم؟
اگر هنگام صبح با سختی از
خواب بیدار می‌شوید و با تمام وجود آرزو می‌كنید كه كاش یك ساعت دیگر را می‌توانستید در تختخواب خود سپری كنید، باید به دنبال دو دلیل اصلی باشید:
1- به احتمال بسیار زیاد شما دچار كمبود خواب هستید و در طول شب گذشته كمتر از میزان توصیه شده توسط كارشناسان یعنی بین هفت تا هشت ساعت خوابیده‌اید.
2- شاید هم این موضوع ناشی از به‌هم‌خوردن ریتم طبیعی بدن شما باشد.
بدن انسان به شدت به یكنواختی و برنامه‌ریزی علاقه دارد. علت بسیاری از خستگی‌ها در هنگام صبح این است كه ما برای
خواب خود برنامه مشخصی نداریم. یعنی در ساعت مشخصی به رختخواب نمی‌رویم و در زمان مشخصی هم از
خواب بیدار نمی‌شویم. این در حالی است كه
بدن دارای یك ساعت طبیعی بسیار دقیق است كه از چند ساعت قبل از بیدار شدن به تدریج بدن را برای این كار آماده می‌كند. این حالت را می‌توان با روشن شدن كامپیوتر مقایسه كرد.
زمانی‌كه شما دكمه روشن شدن كامپیوتر خود را فشار می‌دهید، برای مدتی صداهایی از داخل آن می‌شنوید. چند صفحه مختلف روی صفحه نمایش نشان داده می‌شوند و سرانجام زمانی‌كه كامپیوتر مراحل آماده‌سازی خود را طی كرد، تصویر روی مانیتور نمایش داده می‌شود. بدن انسان هم در هنگام
بیدار شدن شرایطی مشابه با این كامپیوتر دارد و اگر مراحل آماده‌سازی به درستی انجام نشود، آن‌گاه كسالت، خستگی، خواب‌آلودگی و حتی بیماری به سراغ فرد می‌آید.
از چند ساعت قبل از
بیدار شدن ،خواب انسان سبك‌تر می‌شود، دمای بدن به تدریج بالا می‌رود و هورمون‌هایی در بدن تزریق می‌شوند كه انرژی لازم را برای
بیدار شدن از
خواب فراهم می‌كنند. اما
اگر خوابیدن و بیدار شدن شما نظم نداشته باشد، بدن نمی‌تواند زمان بلند شدن را تخمین بزند و مراحل آماده‌سازی به درستی انجام نمی‌شود.
به این ترتیب صدای زنگ ساعت شما در فضای خانه بلند می‌شود اما شما هنوز برای
بیدار شدن آماده نیستید و به همین دلیل احساس خستگی و خواب‌آلودگی می‌كنید. البته اگر تاكنون
خواب منظمی نداشتید، خیلی نگران نباشید زیرا به راحتی می‌توان ساعت بدن را تنظیم كرد. اگر هر شب در یك ساعت مشخص به رختخواب بروید و حتی در روزهای تعطیل در یك ساعت مشخص
بیدار شوید بعد از چند هفته، ساعت بدن شما هم تنظیم می‌شود.
به همین دلیل است كه بعضی از مردم همیشه پنج دقیقه قبل از به صدا درآمدن زنگ ساعت از
خواب بیدار می‌شوند. فعالیت‌های بیولوژیكی در این افراد به خوبی تنظیم شده است و بدن آنها درست راس ساعت مشخص از
خواب بیدار می‌شود.
دوباره نخوابید
اكثریت آدم‌ها بعد از شنیدن صدای زنگ ساعت دكمه روی آن را فشار می‌دهند تا بین 10 تا 20 دقیقه دیگر بخوابند اما به اعتقاد كارشناسان
این بدترین كاری است كه یك نفر ممكن است در هنگام صبح
انجام دهد. علت این موضوع را باید در نیاز بدن به ساعات قبل از بیداری جست‌وجو كرد كه در آن ما برای
بیدار شدن از
خواب آماده می‌شویم. در حین ساعات آماده‌سازی
خواب انسان سبك‌تر می‌شود تا بتواند راحت‌تر از
خواب بلند شود.
اما اگر شما بعد از
بیدار شدن، باز هم بعد از شنیدن صدای زنگ ساعت، آن را خاموش كرده و بخوابید، ممكن است
خواب شما عمیق شده و باز هم به مراحل قبل از آماده‌سازی بازگردید. شما قرار نیست در حین
خواب عمیق از
خواب بیدار شوید، بلكه
خواب شما باید به تدریج سبك شده و سپس در مرحله آخر آماده‌سازی چشمان خود را باز كنید.
نور را به خانه دعوت كنید
بیدار شدن و خوابیدن‌های مكرر در هنگام صبح تنظیم بدن را به هم می‌ریزد و حتی ممكن است باعث شود شما در كل روز احساس كسلی، سرگیجه، ناهوشیاری و خواب‌آلودگی داشته باشید. به همین دلیل كارشناسان معتقدند، بهتر است ساعت خود را درست در زمانی تنظیم كنید كه تصمیم دارید از
خواب بلند شوید و به این ترتیب دیگر نتوانید به خودتان وقت اضافه برای خوابیدن بدهید.
همچنین بهتر است به محض
بیدار شدن از خواب، پرده‌های خانه را كنار بزنید تا نور آفتاب به داخل اتاق‌تان وارد شود.
نور آفتاب به طور طبیعی ساعت داخلی را به كار می‌اندازد و به بدن اعلام می‌كند كه هنگام صبح فرا رسیده است.
این یك هشدار است
تغییر حالت از
خواب به بیداری وضعیت بسیار استرس‌زا و پرفشاری را برای بدن فراهم می‌كند. با اینكه شما در هنگام
خواب كاملا بی‌حركت و آرام هستید اما تغییرات زیادی در بدن شما در حال رخ دادن است. برای مثال دمای بدن شما به تدریج كاهش پیدا می‌كند و فشار خون‌تان كم می‌شود. زمانی‌كه فرد
بیدار می‌شود، بدن به طور ناگهانی احتیاج به فعالیت بیشتری دارد. به همین دلیل قلب باید شدیدتر از قبل شروع به كار كند و جریان خون در بدن سرعت بگیرد.
در حقیقت بدن برای آنكه خود را با این تغییرات وفق دهد احتیاج به زمان دارد و درست به همین دلیل است كه اكثر حملات قلبی در هنگام صبح رخ می‌دهند. اگر یك لخته كوچك در رگ‌های خونی شما قرار گرفته باشد، افزایش فشار خون بعد از بیداری ممكن است باعث حركت آن به بخش‌های حساس شده و خطر ابتلا به سكته مغزی یا حمله قلبی را افزایش دهد.
با خورشید قهر نكنید
تقریبا همه انسان‌ها روز فعال هستند. این به آن معناست كه آنها در هنگام شب می‌خوابند و در هنگام روز به كار و فعالیت می‌پردازند. همه ما دارای یك سیستم تنظیم‌كننده 24 ساعته هستیم كه احساس خواب‌آلودگی یا شادابی و فعالیت را در بدن ما تنظیم می‌كند. به طور طبیعی این سیستم بر اساس طلوع و غروب آفتاب تنظیم می‌شود.
گیرنده‌های حساس نوری كه در داخل چشم انسان قرار گرفته‌اند، به طور مرتب پیام‌هایی را به مغز و ساعت بدن می‌فرستند تا آن را تنظیم كنند. اگر شما هم مانند بسیاری دیگر از مردم در هنگام خوابیدن یا
بیدار شدن مشكل دارید، ضروری است كه
زمانی از روز خود را در بیرون از خانه سپری كنید.
زمانی‌كه شما به نور خورشید نگاه می‌كنید، درست مانند آن است كه بدن‌تان به یك ساعت دیواری نگاه می‌كند تا كارهای روزانه خود را تنظیم كند. در حقیقت ساعت بدن می‌تواند با نگاه كردن به نور آفتاب خود را با وقت محلی منطقه‌ای كه شما در آن به سر می‌برید تنظیم كند. حال می‌توان توضیح داد كه
چرا بدن شما بعد از وارد شدن به یك كشور دیگر به راحتی خود را با ساعت آنجا تنظیم می‌كند و حتی با وجود اختلاف ساعت، شما در آن كشور هم راس ساعتی كه به آن عادت كرده‌اید، از خواب بیدار می‌شوید؟
یكی از مشكلات زندگی امروزی این است كه بسیاری از ما به اندازه كافی از نور خورشید بهره نمی‌گیریم. خصوصا در فصل زمستان شما مجبورید در تاریكی از
خواب بیدار شده و به سركار بروید. تعداد زیادی از ما با مترو به سر كار می‌رویم و در محیط كار نیز تا تاریك شدن هوا در یك اتاق به سر می‌بریم. در هنگام شب هم در تاریكی به خانه باز می‌گردیم و به این ترتیب فقط چند دقیقه در معرض نور خورشید قرار می‌گیریم.
ژنتیك خودتان را بشناسید
تقریبا 10 درصد از مردم خوابی مشابه با
مرغ و خروس دارند. آنها خیلی زود به رختخواب می‌روند و صبح‌ها هم زود از
خواب بیدار می‌شوند. بعضی دیگر هم مانند
جغدها زندگی می‌كنند كه دوست دارند تا ساعت‌ها بعد از نیمه شب
بیدار بمانند و صبح روز بعد با ساعت زندگی خانه خود كلنجار بروند. بقیه مردم هم حالتی بینابین دارند و رفتارهایی مشابه با هر دو گروه از خود نشان می‌دهند.
بعضی از مردم اصولا برای زندگی صبح آفریده نشده‌اند.
آنها در هنگام صبح احساس گیجی، كندی، بداخلاقی و كم‌تحركی دارند كه این حالت‌ها می‌تواند تا دو ساعت و حتی بیشتر ادامه پیدا كند. اما بعضی دیگر مانند فنر از رختخواب خود بلند می‌شوند و سراغ كارهای خود می‌روند. دانشمندان معتقدند این تفاوت‌ها كاملا ژنتیكی است و شما می‌توانید مشابه آنها را در بین پدر و مادرها و فرزندان آنها ببینید. ایده‌آل‌ترین حالت برای هر شخص این است كه بتواند زندگی و كار خود را با این خصوصیات ژنتیكی تنظیم كند. برای مثال افرادی كه خواب‌شان مانند جغدهاست در مشاغلی مانند نگهبانی در شب، پرستاری، پذیرش هتل‌ها و مانند آنها موفق‌تر هستند و در عوض گروه دیگر باید به دنبال مشاغلی باشند كه در صبح زود آغاز می‌شود.