بچه‌تر كه بودم، هر شانه و برسی كه در خانه داشتیم، با یك مشخصه و ویژگی خاص برای من تعریف شده بود. شانه قرمز بزرگ پلاستیكی دندانه‌دندانه كه معمولا در حمام از آن استفاده می‌شد، برس فلزی مادرم كه شاخك‌هایش مثل سوزن ته‌گرد‌هایی بود كه نوك آنها تیز نبود، برس دسته چوبی عذاب‌آور و مدوری كه شاخك‌هایش موهای زبر بود و مصیبت موقع سشوار كشیدن ما بود و شانه كائوچویی و خوش‌دست پدر كه دوست داشتم همیشه با آن موهایم را شانه بزنم.
آن روزها شانه فقط شانه بود و مردم زیاد به اینكه هر شانه چه خواصی دارد و چه كسانی بهتر است از چه شانه‌هایی استفاده كنند توجه نداشتند، ولی انگار این روزها اوضاع خیلی متفاوت شده است. هر روز از گوشه و كنار خبرهای متفاوتی درباره فواید و زیان‌های شانهها و برس‌های مختلف می‌شنویم كه حتی گاهی با هم متناقض است.
فروشنده یكی از فروشگاه‌های یك مركز خرید در شمال‌غرب میدان ولی‌عصر كه فقط شانه و برس می‌فروشد، می‌گوید: «در این سال‌ها شانهها و برس‌های متنوعی وارد بازار شده است. به نحوی كه این محصولات هم برندهای مختلفی پیدا کرده‌اند.» او درمورد انواع مختلف شانه می‌گوید: «شانهها در حال حاضر به 2 نوع ساده و دارای ویژگی‌های خاص تقسیم می‌شوند. انواع ساده معمولا تفاوت خاصی با هم ندارند و فقط از نظر جنس با هم متفاوتند.»
این فروشنده اضافه می‌كند: «شانه‌های كائوچویی و چوبی از انواعی هستند كه الان بیش از بقیه طرفدار پیدا كرده‌اند و مشتری‌های بیشتری سراغشان را می‌گیرند كه البته اطلاع‌رسانی سینه‌به‌سینه مردم و تبلیغات شركت‌های تولیدكننده در مورد خواص درمانی، در فروش آنها بسیار موثر بوده است.»
شـانـه‌هـا و تـبـلـیـغـات
دكتر پرویز طوسی، متخصص پوست و مو در مورد خواص شانه‌های مختلف می‌گوید: « در منابع علمی ذكر شده شانهها تفاوت درمانی خاصی با هم ندارند و جنس شانه نمی‌تواند مزیت خاصی برای آن تلقی شود. آنچه امروز شاهد آن هستیم، بیشتر شعارهای تبلیغاتی برای فروش كالاست.»
دكتر غلامحسین غفارپور، متخصص پوست و مو نیز معتقد است: «در مورد خواص درمانی شانهها در منابع علمی و پزشكی، نکته چندانی ذكر نشده و این ادعاها مربوط به همین چند سال اخیر است. بیشترین مواردی كه پزشك در مورد شانه بر آن تاكید می‌کند، مباحث مربوط به بهداشت استفاده از شانه مثل توصیه به استفاده از شانه شخصی است.»
جـنـس شانـه‌هـا
دكتر طوسی در این مورد می‌افزاید: «البته مواردی وجود دارد كه می‌توان به آن دقت کرد؛ مثلا در بین خانم‌ها استفاده از شانه‌های کوچکی كه برای مدت طولانی روی سر می‌ماند، معمول است ولی باید توجه داشته باشند که فلز مورد استفاده در این شانهها در پوست سرشان ایجاد حساسیت نكند. شانه‌های فلزی، به‌خصوص آنهایی كه با فلزاتی مثل نیكل آبكاری می‌شوند، به دلیل تعریق پوست سر و تماس طولانی‌مدت ممكن است باعث ایجاد حساسیت شوند.»
دكتر غفارپور، متخصص پوست و مو نیز ضمن تایید این مطلب خاطرنشان می‌كند: «جنس شانه باید طوری باشد كه هنگام تماس با موی سر، ایجاد الكتریسیته ساكن نكند. برخی شانهها به‌خصوص شانه‌هایی كه از تركیبات پلاستیكی ساخته شده‌اند، چندان مناسب نیستند.»
دكتر غفارپور، برخلاف ادعای تبلیغات انجام شده درباره مزیت‌های استفاده از شانه‌های چوبی می‌گوید: «اگرچه این شانهها زیباتر هستند ولی به دلیل چوبی بودن، در سطح خود خلل و فرج بسیاری دارند كه به‌تدریج آلودگی‌های مختلف را جذب می‌كند. چوبی بودن این شانهها باعث می‌شود، شستشوی آنها از نمونه‌های فلزی یا پلاستیكی دشوارتر باشد كه این موضوع می‌تواند بر سلامت فرد تاثیر بگذارد.»
خصوصیات فیزیكی شانه
دكتر طوسی در مورد خصوصیات فیزیكی شانهها می‌گوید: «از مهم‌ترین عوامل فیزیكی كه باید درباره شانهها مورد توجه قرار داد، فاصله بین دندانه‌های شانه است. دندانه‌های شانه به‌خصوص در مورد افرادی كه موهای آنها موج‌دار و مجعد، اهمیت زیادی دارد. این افراد باید شانه‌ای را انتخاب كنند كه فاصله دندانه‌های آن زیاد باشد. این ویژگی باعث می‌شود موهایشان هنگام شانه زدن دچار كشش و از ریشه درآمدن نشود.»
دكتر غفاری درباره تحت كشش قرار گرفتن مو می‌افزاید: «خانم‌هایی كه از شانه‌های ثابت روی سر و البته كش موی سر استفاده می‌كنند، باید به این نكته توجه داشته باشند كه موی سر نباید برای مدت‌طولانی تحت كشش قرار بگیرد. كشش بیش از حد باعث می‌شود كه پیاز مو تحت‌تاثیر قرار گیرد و مو به‌تدریج باریك‌تر شود.»
شانه‌های جدید
در سال‌های اخیر با توجه به علاقه‌مندی افراد برای زیبایی و حفظ ظاهر، استفاده از روش‌های مختلف برای حفظ و تقویت مو متداول شده و البته تبلیغات شركت‌های سازنده این محصولات نیز در افزایش آن موثر بوده است.
یكی از این شیوه‌ها، استفاده از شانه‌های ساطع‌كننده امواج الكترومغناطیسی و لیزرهای كم‌توان است كه در مدت كوتاهی طرفداران زیادی پیدا كرده است، اما آیا این شانهها واقعا تاثیری بر حفظ و تقویت موها دارند؟
دكتر غفارپور از تاثیر مثبت لیزرهای كم توان در تقویت موها صحبت می‌كند و می‌افزاید: «استفاده از این ابزار در چند سال اخیر در بسیاری از كشورهای دنیا متداول شده و عده زیادی از افرادی كه دچار ریزش مو هستند، از این شانهها و برس‌ها استفاده می‌كنند اما استفاده از این شانهها باید به صورت مستمر و مدام باشد.»
دكتر طوسی نیز با اشاره به رایج‌شدن استفاده از شانه‌های دارای لیزرهای كم‌توان می‌گوید: «آنچه در این مورد بیش از همه اهمیت دارد، نظارت بر استانداردهای این كالاهاست. اگر كالایی كه دارای امواج كم‌توان لیزری است، از نظر پزشكی تاییدشده نباشد یا استانداردهای لازم را نداشته باشد، نه‌تنها فایده‌ای برای مصرف‌كننده نخواهد داشت بلكه ممكن است او را با عوارض جدی‌تری نیز مواجه كند.»