سخنی با خواننده
در ابتدا سوالاتی را از خود بپرسید و به آنها پاسخ دهید نظیر : آیا شما ماری را میخواهید که بیش از ۳ طول و ۲۵ کیلوگرم وزن داشته، مدفوعی به اندازه یک سگ سنت برنارد دارد و میتواند بیش از ۳۰ سال عمر کند؟ این حیوان از موش و موش های صحرایی و حتی نهایتا خرگوش تغذیه میکند. بسیاری از مردم گمان میکنند در صورتی که دیگر نخواهند از مار خود نگهداری کنند میتوانند به راحتی افرادی را پیدا کنند که از بوآی ۲٫۵ یا ۳ متری آنها نگهداری کند. میتوانید به سایت های اینترنتی که برای فروش این حیوانات ایجاد شده است مراجعه کنید و تعداد بیشمار پیتون ها و بوآهایی را که در انتظار منزل جدید هستند ببینید.
باغ وحش ها نیز به اندازه کافی از این مارهای عظیم الجثه در اختیار دارند و نیازی به مارهای جدید ندارند. جامعه های خزنده شناسی و کلینیک های دامپزشکی خزندگان، معمولا تعدادی از این مارها را در اختیار دارند که به دنبال صاحبان جدید هستند. فراموش نکنید که یک بوآی ۲ ساله میتواند به راحتی ۲٫۴ متر طول و نزدیک به ۲۰ کیلوگرم وزن داشته باشد. شما مجبورید ماهیانه چند خرگوش به عنوان غذا به او بدهید و با توجه به اندازه بزرگی که دارد لمس کردن آن نیز چندان ساده نخواهد بود. شما باید برای دست آموز باقی ماندن مارتان، این حیوان را مدام از ویواریوم خارج کنید و به این فکر کنید که آیا تمایل دارید که با یک مار ۳ متری گرسنه که شما را با غذایش اشتباه گرفته است رو به رو شوید؟ نکته دیگری که باید در نظر بگیرید این است که چه کسی در تمیز کردن محفظه محل زندگی مار (ویواریوم) به شما کمک خواهد کرد؟ و چه کسی در زمان بیماری مار، به شما برای بردن مار نزد دامپزشک کمک میکند؟ آیا کسی وجود دارد که در زمان غیبت شما در منزل یا رفتن شما به تعطیلات از مار نگهداری کند؟ مهم نیست که آنها چقدر شما را دوست دارند زیرا بسیاری از این کارها را هرگز مادر یا دوستانتان انجام نخواهند داد! نگهداری از یک مار بزرگ به هیچ عنوان کار ساده ای نیست بلکه مسئولیتی سنگین و طولانی مدت را متوجه صاحب حیوان خواهد کرد.
انتخاب بوآ
ماری را انتخاب کنید که پوستی سالم و مسطح، بدنی کاملا گرد، مخرج تمیز و چشمانی شفاف داشته و دارای زبانی فعال باشد که در زمان لمس شدن، به صورت مکرر آن را از دهان خود بیرون آورد. زمانی که مار را در دست میگیرید حیوان باید شما را محکم اما با آرامش نگاه دارد. همچنین مار باید نسبت به محیط اطرافش هوشیار باشد. همه مارهای جوان معمولا میتوانند طعمه مارهای دیگر، پرندگان، سوسمارها و پستانداران باشند بنابراین نوزادان مار، معمولا اندکی عصبی هستند که این حالت به زودی برطرف خواهد شد. همانند پیتون ها، مارهای بوآ دارای مهمیزی در قسمت مخرج خود هستند. این دو پنجه، در واقع آثار باقی مانده از پاهای عقبی هستند که در آخرین مرحله تکامل مارها از سوسمار به مار (آن هم در میلیون ها سال پیش)، بدین شکل باقی مانده اند. نرها دارای مهمیزی به مراتب بزرگتر از ماده ها هستند. تفاوت چندانی از لحاظ خلق و خو بین نر و ماده این مارها وجود ندارد. مارهای بوآی کلمبیایی B. c .imperator و B. c. constrictor از نظر خلق و خو، بهترین زیرگونه ها هستند و سایر گونه های بوآ اندکی تهاجمی ترند. در تمام گونه ها و زیرگونه های بوآ، نمونه هایی که در اسارت تکثیر شده اند بسیار دست آموز تر از نمونه های اسیر شده از طبیعت هستند.
ویواریوم غیر قابل فرار برای مار
برای زندگی مار، محفظه ای را انتخاب کنید که اختصاصا برای مار در نظر گرفته شده باشد که از آن جمله میتوان به تانک های مخصوص با درپوش شیشه ای لولا دار اشاره کرد. تمامی مارها اساتید فرار کردن هستند و بوآها بخصوص دارای قدرت زیادی هستند که حتی گاهی میتوانند از محفظه ای که کاملا مهر و موم شده به نظر میرسد بگریزند. یک تانک با حجم ۲۰ گالن گزینه ای مناسب برای یک بوا تازه متولد شده است. پس از یک الی ۲ سال شما مجبور خواهید بود قفس مخصوصی برای بوآی خود از چوب یا شیشه یا پلکسی گلاس درست کنید و یا ویواریومی با ابعاد بزرگ مخصوص مارهای عظیم الجثه خریداری کرده و یا سفارش دهید. باید خود را برای این موضوع آماده کنید زیرا مارهای بزرگ نیاز به فضای زیاد برای زندگی و تمیز کردن مداوم جایگاه خود دارند.
بستر مناسب (کفپوش)
در ابتدا از حوله های کاغذی (دستمال کاغذی) استفاده کنید. استفاده از این بستر به شما اجازه خواهد داد که در ابتدا کاری ساده تر داشته باشید و بتوانید هر زمان که نیاز بود به سرعت دستمال ها را برداشته و با دستمال تمیز جایگزین کنید. همچنین میتوانید به خوبی بر میزان تمیز بودن آن نظارت داشته و وجود مواد دفعی مار را مشاهده کنید. پس از اینکه شرایط زندگی مار طبیعی شد و بوآی شما در جایگاه خود مستقر شد میتوانید از بسترهایی که ظاهر زیباتری دارند استفاده کنید که از آن جمله میتوان به چوب تراشیده شده درخت سرو و کاج سوزنی اشاره کرد. به هیچ عنوان از چوب یا پوست درختان کاج، صدر و صنوبر استفاده نکنید زیرا میتواند به همراه غذا وارد سیستم گوارش مار شده و ایجاد مشکلات تنفسی نماید. پوست درختان باید همواره به دقت تحت نظارت بوده و هر قسمتی از آن که به هم چسبیده باشد باید فورا برداشته شود تا از اجتماع و تکثیر باکتری ها و قارچ ها جلوگیری به عمل آید. یک گزینه به عنوان جایگزین، استفاده از چمن مصنوعی ارزان قیمت است که میتواند به عنوان بستر مورد استفاده قرار گیرد. همچنین تکه هایی از چمن مصنوعی میتواند به صورت جایگزین موقت، در صورتی که قسمتی از بستر را تمیز یا تعویض میکنید مورد استفاده قرار گیرد. برای شستن چمن مصنوعی از محلولی که حاوی ۲ قاشق چای خوری مایع شوینده در یک گالن آب باشد استفاده کرده و آن را کاملا بشویید. به خاطر داشته باشید که هرچه زودتر اقدام به تمیز کردن یا تعویض کردن بستر کنید کار ساده تری خواهید داشت!
مخفیگاه
یک مخفیگاه حتما باید برای بوآهای دم قرمز ایجاد شود. یک نیم کنده درخت، یک جعبه خالی کارت یا یک قوطی پلاستیکی که یه ورودی برای آن تعبیه کرده باشید و آن را به صورت برعکس داخل ویواریوم مار قرار دهید میتوانند گزینه های مناسبی باشند. پلاستیک رو میتوانید در هنگام لزوم به سادگی بشویید. در صورتی که از جعبه مقوایی استفاده کنید میتوانید به محض کثیف شدن، آن را به یک جعبه تمیز، تعویض کنید. بوآها لذت زیادی از آویزان شدن از شاخه ها میبرند بنابراین باید از شاخه هایی استفاده کنید که توانایی تحمل وزن بوآ را داشته باشند. اگر تصمیم دارید از شاخه هایی که خودتان پیدا میکنید استفاده کنید باید ابتدا آنها را درون محلول آب که ماده شوینده به آن افزوده شده است قرار دهید و سپس آن را کاملا آب بکشید و پس از اینکه کاملا خشک شد، آن را داخل ویواریوم قرار دهید. اگر شما از صخره یا آجر برای ساختن یک کنج و مخفیگاه استفاده میکنید اطمینان حاصل کنید که این مصالح، به خوبی در محل خوب مستحکم شده اند و احتمال سقوط آنها وجود ندارد. بوآها مارهایی بسیار پرقدرت هستند و میتوانند به سادگی چنین ساخت هایی را واژگون کنند. سقوط این مواد بر روی بدن مار، میتواند عواقب بسیار دردناک و گاهی مرگبار داشته باشد.
طیف دمایی (طیف گرمایی)
ایجاد یک طیف دمایی مناسب، برای سالم ماندن مار، بسیار ضروری است. دمای هوای داخل ویواریوم در طول روز باید بین ۲۸ تا ۳۲ درجه سانتیگراد بوده و دمای منطقه آفتاب گرفتن بین ۳۲ الی ۳۵ درجه سانتیگراد باشد. در طول شب دما باید تا حدی پایین آمده و به ۲۶ الی ۳۰ درجه سانتیگراد برسد. میتوانید برای ایجاد گرمای مناسب از پد های حرارتی مخصوص زیر تانک استفاده کنید که به طور اختصاصی برای خزندگان ساخته شده اند. این تشک های گرمایی را میتوانید در داخل محفظه یا خارج از آن استفاده کنید اما استفاده آنها در زیر تانک (یعنی خارج از ویواریوم) امکان خطر را کاهش میدهد. همچنین میتوانید تشک های برقی مخصوص انسان را از داروخانه های تهیه کنید که در سه درجه کم – متوسط – زیاد در دسترس هستند اما از آنها فقط باید در خارج از تانک (زیر ویواریوم) استفاده کنید. همچنین استفاده از لامپ های گرمایی، لوله های فلزی تولید حرارت و بخاری های سرامیکی از دیگر گزینه هایی هستند که میتوانند دمای بیشتری را در داخل ویواریوم ایجاد کنند. همگی این لامپ ها باید توسط یک پوشش به طور کامل محافظت شوند تا بدن مار در برخورد مستقیم با آنها دچار سوختگی نشود. به همین دلیل استفاده از صخره های گرمایی (Hot Rocks) نیز به هیچ عنوان توصیه نمیشود. حداقل دو عدد دماسنج خریداری کنید و یکی را در فاصله یک اینچ از کف قسمت خنک قفس و دماسنج دیگر را در فاصله یک اینچی از کف قسمت آفتاب گرفتن قرار دهید. هرگز سعی نکنید دما را خودتان حدس بزنید زیرا با این کار در نهایت ماری خواهید داشت که دمای بدنش بسیار پایین یا بسیار بالا خواهد بود. وقتی که مار شما تا اندازه نسبتا بزرگی رشد کرد ممکن است تصمیم بگیرید که از دماسنج های دقیق تر و مناسب تری استفاده کنید.
برای بوآهای دم قرمز نوردهی خاصی مورد نیاز نیست.
شما میتوانید از یک لامپ با طیف نوری کامل یا یک لامپ تابشی در طول روز استفاده کنید اما در این شرایط معمولا مار سعی میکند از معرض نور مستقیم در امان باشد و در واقع نیاز خاصی به نوردهی برای بوآهای ردتیل وجود ندارد. اگر از نوردهی خاصی استفاده میکنید دقت کنید که مار نتواند بدن خود را در تماس مستقیم با منبع نور قرار دهد زیرا منجر به ایجاد سوختگی خواهد شد.
غذادهی
در ابتدا اجازه دهید مار شما به مدت ۱ الی ۲ هفته با محیط جدید زندگی خود آشنا شود. غذا دادن به بچه بوآها را با یک بچه موش صحرایی ۷ الی ۱۰ روزه آغاز کنید. برخی از نوزادان کوچکتر شاید نیاز به طعمه هایی کوچکتر نظیر بچه موش صورتی داشته باشند. بوآهای دم قرمز بزرگتر نیاز به طعمه های بزرگتری در اندازه موش صحرایی (رت) دارند. قاعده کلی در غذا دادن به مارها این است که اندازه طعمه نباید از قطر ضخیم ترین بخش بدن مار، بزرگتر باشد. اگر اندازه طعمه بیش از حد برای مار بزرگ باشد به احتمال بسیار زیاد، طعمه در عرض چند ساعت و گاهی چند روز بعد، به وسیله مار برگردانده میشود. دیدن چنین صحنه ای اصلا خوشایند نیست. اگر تجربه ای در غذا دادن اجباری (Froce Feed) به مارها ندارید بهتر است تا قبل از دیدن انجام این کار به وسیله یک فرد حرفه ای، هرگز اقدام به انجام این کار نکنید. این کار باید به عنوان آخرین راه در ذهن شما باشد زیرا پروسه ای بسیار اضطراب آور برای مار و همچنین برای صاحب مار است! غذا دادن بیش از حد (Overfeed) کردن مارهایی که در اسارت زندگی میکنند بخصوص بوآها و پیتون ها بسیار ساده است بخصوص که این مارها حرکت و فعالیت چندانی هم ندارند و به اندازه ی زندگی در طبیعت، کالری مصرف نمیکنند. مطمئن باشید مار شما به زودی به اندازه بزرگی خواهد رسید بنابراین سعی در غذا دادن بیش از حد به او نکنید. به اندازه متعارف به مار خود غذا بدهید تا ماری سالم داشته باشید، نه یک مار چاق و فربه!
فراهم کردن آب تازه
یک ظرف آب تمیز همواره باید در دسترس بوآ باشد. مار شما از این ظرف هم برای نوشیدن و هم برای حمام کردن استفاده میکند و همچنین گاهی اوقات در این ظرف، مدفوع خواهد کرد. بنابراین همواره باید به طور منظم ظرف آب را بررسی کنید تا در صورت نیاز، آن را شسته و آب داخل آن را تعویض کنید. حمام کردن بوآ با آب ولرم و نیمه گرم نیز میتواند پیش از پوست اندازی، کمک زیادی به حیوان بکند.
مراقبت های دامپزشکی
مراقبت دامپزشکی مداوم و تحت نظر بودن توسط یک دامپزشک متخصص، برای داشتن یک مار سالم و بخصوص پس از خرید یک مار جدید، بسیار ضروری است. بسیاری از انگل هایی که بوآها و سایر مارها را مورد هجوم قرار میدهند میتوانند به انسان یا سایر خزندگان نیز منتقل شوند. اگر چنین مشکلات سلامتی را به حال خود رها کنید میتواند نهایتا منجر به مرگ مار شود. زمانی که مار شما برای اولین بار عمل دفع را انجام داد مدفوع حیوان را در یک کیسه قرار دهید و آن را به خوبی مهر و موم کرده و نام خود و مارتان را به همراه تاریخ جمع آوری مدفوع روی کاغذی نوشته و به همراه آن، برای بررسی نزد یک دامپزشک متخصص خزندگان ببرید. آزمایش های مختلفی از جمله وجود کرم و پروتوزوان(protozoan) و … میتواند بر روی این نمونه مدفوع انجام شود. اگر پاسخ هرکدام از این آزمایشات مثبت باشد مار شما باید تحت درمان قرار گیرد و این درمان ها معمولا به شکلی است که شما باید آن را در منزل برای مار خود ادامه دهید.
دست زدن به مار جدید
پس از اینکه چند روز به بوآی خود برای مستقر شدن در محل جدید فرصت دادید شروع به برداشتن و لمس کردن حیوان کنید. ممکن است مار به راحتی در دستان شما حرکت کرده و یا به وسیله دم زدن و هیس هیس کردن سعی در ترساندن شما داشته باشد. در هر صورت باید بسیار با احترام با مار برخورد کرده اما در عین حال، صبور و مصمم باشید. برخورد و لمس مداوم روزانه میتواند مرحله ای بزرگ در اعتماد متقابل بین شما و مار باشد. وقتی مطمئن شدید که مار به خوبی به شما اطمینان کرده است میتوانید مار را به همراه خود به نقاط مختلف منزل ببرید. هرگز بیش از حد به مار اعتماد نکنید! در اختیار گذاشتن کوچکترین فاصله بر روی مبل، مانند فاصله میان کوسن ها، به سادگی میتواند راهی مناسب برای فرار مار فراهم کند. همیشه با احترام با مار برخورد و از حرکات سریع خودداری کنید. اگر مار به دور بازو یا گردن شما حلقه زد شما باید به آرامی شروع به باز کردن مار از انتهای دم کنید. اگر سعی کنید که این کار را از سر مار آغاز کنید متوجه خواهید شد که مار از شما قوی تر یا حداقل مستحکم تر است.
از داشتن بوآی دم قرمز لذت ببرید
شما دوست و همخانه ای خواهید داشت که در صورت مراقبت صحیح و سالم از آن، سال های دراز در کنار هم زندگی خوبی دارید. بوآهای دم قرمز در سنین بالا هم به اندازه سنین پایین، فعال و هوشیار هستند. دلایل اصلی مرگ مارهایی که در اسارت نگهداری میشوند مستقیما به مشکلات نگهداری از آنها مربوط است : دمای نامناسب، تماس مستقیم با منابع نور یا گرما، عدم دسترسی منظم و دائم به آب تمیز و تازه، عدم دسترسی مناسب و به موقع به مراقبت های دامپزشکی مناسب، لمس شدن نامناسب و نادرست و … میتوانند اشتباهات اصلی صاحبان بوآها (و سایر مارها) به شمار آیند. بنابراین سعی کنید همواره یک صاحب مسئولیت پذیر باشید.
مترجم : محمد مسعود کشوری