سال نو روزی است که آغاز یک سال گاه شماری جدید را رقم می زند، و در آن سال شمارِ یک تقویم مشخص افزایش داده می شود. در بسیاری از فرهنگ‌ها، این رویداد را به مناسبت پایان سال قدیم و شروع سال جدید جشن می‌گیرند. سال نو پارسی، نوروز یکی از کهن ترین جشن‌های به جا مانده از دوران باستان است که در کشورهای ایران، افغانستان، تاجیکستان و بخش‌های دیگری از آسیای جنوبی و دیگر نقاط دنیا به عنوان روز اول سال جشن گرفته می شود. سال نو میلادی نیز در ۱ ژانویه هر سال اتفاق می‌افتد و بیشترین استفاده را در کشورهای دنیا دارد. در ۱ ژانویه ۱۶۰۰ میلادی، اسکاتلند اولین کشوری بود که ۱ ژانویه را به عنوان اولین روز سال اتخاذ کرد.
شهرهای زیادی در دنیا سال نو را جشن می گیرند. سال نو عموما همراه با آتش‌بازی، ساز و سرود و دیگر فستیوال‌ها جشن گرفته میشود. نوع، جشن و تاریخ سال نو در کشورهای مختلف مطابق به فرهنگ و تاریخ هر جامعه متفاوت است. در همه کشورها و فرهنگ ها سال نو به عنوان عید به نوعی خاص برگزار می شود. این گزارش می کوشد سال نو در فرهنگ های مختلف را مورد کنکاش قرار دهد:
نوروز؛ سال نو خورشیدی:
کشورهایی که از گاهشماری خورشیدی استفاده میکنند، معمولا سال نو را در اولین روز بهار جشن می‌گیرند. در این حالت، سال نو از لحظه اعتدال بهاری آغاز میشود. در دانش ستاره‌شناسی، اعتدال بهاری یا اعتدال ربیعی در نیم‌کره شمالی زمین به لحظه‌ای گفته میشود که خورشید از صفحه استوای زمین می گذرد و به سوی شمال آسمان می‌رود. این لحظه، لحظه اول برج حمل نامیده میشود، و در گاهشماری هجری خورشیدی با نخستین روز (هرمز روز یا اورمزد روز) از ماه فروردین برابر است. این روز را در بسیاری از کشورهای آسیای میانه نوروز می‌نامند. این روز در گاهشماری میلادی با ۲۱ یا ۲۲ مارس مطابقت دارد. نوروز یکی از کهن‌ترین جشن‌های به جا مانده از دوران باستان است. خاستگاه نوروز در ایران باستان است و هنوز مردم مناطق مختلف فلات ایران نوروز را جشن می‌گیرند. زمان برگزاری نوروز، در آغاز فصل بهار ۱ فروردین در ایران مطابق با ۱ حمل در افغانستان و دیگر کشورهای برگزارکننده نوروز است. نوروز در ایران و افغانستان آغاز سال نو محسوب میشود و در برخی دیگر از کشورها تعطیل رسمی است.
جغرافیای نوروز با نام نوروز یا مشابه آن، سراسر خاورمیانه، بالکان، آسیای میانه، چین شرقی (ترکستان چین)، در سراسر قفقاز تا آستراخان و نیز آمریکای شمالی، هندوستان، پاکستان، بنگلادش، بوتان، نپال و تبت را شامل میشود. همچنین کشورهایی مانند مصر و چین جزو سرزمین‌هایی نیستند که در آنها نوروز جشن گرفته می‌شد، اما امروزه جشن‌هایی مشابه جشن نوروز در این کشورها برگزار میشود. سازمان ملل متحد در تاریخ ۲۴ فوریه ۲۰۱۰ با تصویب یک قطعنامه در مقر سازمان در نیویورک، عید نوروز را به عنوان روز بین‌المللی نوروز و فرهنگ صلح در جهان به رسمیت شناخت.
کریسمس؛ سال نو میلادی:
در کشورهایی که از گاه‌شمار (تقویم) میلادی استفاده میکنند، سال نو معمولا در اول ژانویه برگزار می گردد. راسته ماه‌ها در گاه‌شمار رومی، از زمان پادشاه نوما پومپیلیوس در حدود ۷۰۰ پیش از میلاد، از ژانویه تا دسامبر میباشد. در حال حاضر، جشن گرفتن سال نو یکی از بزرگترین رویدادهای جهانی میباشد. در شب ۳۱ دسامبر هر سال، آخرین روز یک سال میلادی و روز قبل از روز سال نو در بسیاری از کشورهای جهان، عموما قاره‌‌های اروپا، آمریکا، استرالیا و بخش‌هایی از آسیا و آفریقا مراسم سال نو برگزار میشود. در فرهنگ جدید غرب این روز با گردهمایی هایی در مجالس و مهمانی‌ها برگزار میشود که انتقال سال را ساعت ۱۲:۰۰ شب جشن می‌گیرند.
روش هشانا؛ سال نو یهودی:
روش هشانا یا روش‌هشنه (به معنای سرِ سال یا رأس‌السنه)، در روز اول و دوم ماه عبری تیشری واقع میشود و عیدی است که نمود شروع سال یهودی است. این عید بنا به معانی مختلفی که به آن داده شده به نامهای روز داوری یا روز یادبود یا روز نواختن شوفار نیز معروف است. بنا به روایات یهودی این عید روز آفرینش حضرت آدم را خاطر نشان می‌کند، که در آن تقدیر هر موجودی در سال جدید تعیین میشود. مثل اینکه، بنا به تجسم تصویری شاعر، در این روز سرنوشت او در کتابی که در حضور پرودگار عالم داور تمام زمین گذاشته شده نوشته و مهر میشود. خداوند در این روز، زندگیِ سالِ جدیدِ جامعه و افراد را بر اساس اعمال سال گذشته آنها تعیین می‌نماید. از این رو برای کلیمیان، دو روز روش‌هشانا تعطیل کامل مقرر شده است و آنان با حضور در کنیساها و اجرای مراسم ویژه، سرنوشت نیک و سعادتمندانه را از خداوند تقاضا میکنند.
سال نو چینی:
سال نوی چینی از مهم ترین تعطیلات سنتی مردم چین است. گاهشماری چینی، گاهشماری ترکیبی شمسی-قمری است و حرکت خورشید، ماه و ستارگان، تعیین کننده روزها، ماه‌ها و سال‌ها هستند. سال نو، با پدیدار شدن ماه در نخستین روز سال آغاز میشود و به همین علت گاه به آن سال نوی قمری نیز گفته میشود. جشن سال نو، عموماً پانزده روز به طول می‌انجامد و با جشن فانوس پایان می‌یابد. در بیشتر کشورهایی که چینی‌ها اکثریت را تشکیل می‌دهند یا اقلیت قدرتمندی هستند، سال نوی چینی جشن گرفته میشود؛ از آن جمله می‌توان به چین، هنگ کنگ، تایوان، برونئی، کره، مغولستان، نپال، بوتان، ویتنام، سنگاپور، اندونزی، مالزی، فیلیپین و تایلند اشاره کرد. شروع سال نو چینی در ماه بهمن (فاصله ۲۱ ژانویه تا ۲۱ فوریه) است. در این بازه زمانی حلول ماه جدید (روز نخست ماه قمری) روز اول سال نو چینی است.
عید تبت؛ سال نو بودایی:
عید تت عید سال نو و مهم‌ترین جشن مردم ویتنام و اکثر بوداییان جهان است. این عید توسط مردم «آنام» (آنام یکی از مستعمره‌های فرانسه در جغرافیای ویتنام کنونی بود) رسمیت یافت. تت در همان روز سال نوی چینی جشن گرفته میشود ولی گاه به خاطر اختلاف ساعت میان هانوی و پکن یک روز جابه‌جا میشود. عید تت از جشن سال نوی چینی مشتق شده و همسانی‌های زیادی نیز با آن دارد.
سونگکران؛ جشن سال نو تایلندی:
سونگکران جشن سال نو تایلندی است در آوریل هر سال برگزار میشود. واژه Songkran در زبان تایلندی به معنی حرکت کردن و تغییر مکان است و علت نامگذاری آن حرکت خورشید در منطقه البروج است. در این روز همچنین جشن آب برگزار میشود که در واقع شروع فصل باران بوده و به باور مردم تایلند، این آب بداقبالی را از آنها شسته و دور می‌کند. این سنت در جامعه تایلندی بسیار باارزش است. در روز جشن اعضای خانواده دور هم جمع می‌شوند تا احترام خود را به بزرگترها با ریختن آب خوشبو برروی دست‌های آنها نشان دهند و در مقابل از دعای آنها برای خوش بختی و سعادت برخوردار شوند. در بعد از ظهر این روز پس از ادای احترام به بودا و شستن آن، همه مردم از پیر و جوان به یکدیگر آب می‌پاشند. معروف‌ترین جشن آب، در ایالت چیانگ مای در شمال تایلند برگزار میشود که مردم زیادی در این روزها از مناطق مختلف کشور برای شرکت در این جشن به چیانگ مای می‌روند.
خا بینسان؛ سال نو آشوری:
سال نو آشوری برابر با ۱ آوریل برگزار می‌گردد. در گذشته آغاز انقلاب بهاری، برابر با آغاز سال نو آشوری بود که با پذیرش تقویم گورگین به ۱ آوریل تغییر یافت. این جشن را با نام باستانی “آکیتو “و نام نوین “خا بنیسان” (آغاز بهار) می‌شناسند. آغاز سال ۱۳۸۶ خورشیدی برابر با آغاز سال ۶۷۵۷ آشوری نیز میباشد. آشوریان که در گذشته‌های دور همسایه ایران بودند و سپس خود نیز در حوزه تمدنی ایران قرار گرفتند، همچون دیگر اقوام این حوزه تمدنی، سال نو را هم‌زمان با نوروز ایرانی آغاز می‌کردند اما از زمانی که آشوریان همچون دیگر اقوام مسیحی تقویم میلادی را برگزیدند، این روز به اول آوریل انتقال یافت. جشن نیسان صدها سال بوده که در میان آشوریان منسوخ شده و دیگر جشن گرفته نمی‌شده و اگر امروز این جشن رونق گرفته، در سایه تلاش آشوریان ایرانی است.