روان‌شناسان بر اين باورند كه فرزند پروري هنري است كه نياز به خلاقيت، صرف انرژي، زمان و هزينه دارد. بخش عمده‌اي از اين انرژي صرف برنامه‌ريزي و مديريت اوقات فراغت فرزندان مي‌شود.
البته نتيجه كار هميشه رضايت‌بخش نيست، چراكه بسياري از والدين در تامين شرايطي مناسب براي پر كردن اوقات فراغت كودك يا نوجوان‌شان، بخصوص در تعطيلات نوروزي به علايق و نيازهاي فرزندشان توجه نمي‌كنند.
وقتي برنامه‌ريزي براي اوقات فراغت فرزندان، متناسب با نيازهاي روحي و جسمي آنها صورت نمي‌گيرد، كودكان و نوجوانان تصور مي‌كنند كه بيشتر وقت‌شان را بايد براي تماشاي تلويزيون و بازي‌هاي كامپيوتري كه بيشترشان هم خشونت آميزند، صرف كنند؛ در حالي كه ضايعه ناشي از تماشاي كارتون‌ها يا انجام بازي‌هاي خشن، كمتر از خشونت‌هاي اجتماعي نيست.
صديقه بزازان، كارشناس ارشد روان شناسي كودك در گفت‌وگو با «جام‌جم» مي‌گويد: علت گرايش كودكان و نوجوانان به بازي‌هاي كامپيوتري يا كارتون‌هاي خشن، ارضا شدن حس هيجان و رقابت‌خواهي است كه در قالب اين نوع برنامه‌ها نهفته است و از نيازهاي روحي اين مقاطع سني محسوب مي‌شود.
كودك هيجان مي‌خواهد
روان‌شناسان تاكيد مي‌كنند اين درست است كه بچه‌هاي امروز با توجه به آپارتمان‌نشيني بيش از پيش به فعاليت‌هاي ورزشي نياز دارند، چراكه ورزش غير از آن كه نوعي فعاليت بدني، اجتماعي و گروهي محسوب مي‌شود، نوعي بازي هم به حساب ميآيد و مي‌تواند به حس هيجان‌خواهي و رقابت‌پذيري كودك هم پاسخ بدهد. حال اين بازي‌ها مي‌تواند جنبه جسمي داشته باشد يا به تقويت قواي فكري يا تخيل كودك كمك كند.
بزازان نيز تاكيد مي‌كند: كاهش زماني كه بچه‌ها جلوي كامپيوتر يا تلويزيون مي‌گذرانند به همت و تلاش والدين براي برنامه‌ريزي فعاليت‌ها يا بازي‌هايي در خارج از خانه باز مي‌گردد كه درآنها رقابت و هيجان وجود داشته باشد. موسيقي و كارهاي هنري ديگر اگر رنگ و بوي رقابت به خود بگيرد، مي‌تواند به بسياري از نيازهاي هيجاني كودك و نوجوان پاسخ بدهد.
والدين مقصرند
به گفته بزازان، اين پدرها و مادرها هستند كه نمي‌خواهند براي فعاليت‌هاي رقابتي كودكان خارج از منزل برنامه‌ريزي كنند. وي تاكيد مي‌كند: والدين ترجيح مي‌دهند كه فرزندشان را به تماشاي كارتون يا انجام بازي كامپيوتري در خانه ترغيب كنند، زيرا خودشان هم از داشتن برنامه‌هاي پرتحرك و همراه با فعاليت‌هاي جسمي طفره مي‌روند؛ كودك هم با تماشاي برنامه‌هاي خشن به هيجانات دروني‌اش پاسخ مي‌دهد.
بي‌جهت نيست كه روان‌شناسان هشدار مي‌دهند كه صرف زمان طولاني پاي تلويزيون يا كامپيوتر، فعاليت كودكان را محدود كرده و سلامت جسمي‌شان را به خطر مي‌اندازد. از سوي ديگر تلويزيون ارتباط افراد خانواده را كم كرده و روابط سازنده و لازم والدين با كودكان و نوجوانان را محدود مي‌كند.
مديريت اوقات فراغت نوروزي فرزندان
برنامه‌ريزي براي گذراندن اوقات فراغت بايد ابتدا بر اساس علايق كودك يا نوجوانان و سپس امكانات والدين تنظيم شود. بزازان مي‌گويد: سرمايه‌گذاري براي تنظيم برنامه‌اي مفيد و مفرح در تعطيلات نوروزي براي فرزندان به تامين مالي و نيز صرف وقت از سوي والدين نياز دارد. در نظر گرفتن علايق كودك در تنظيم اوقات فراغت، پايه‌اي براي يادگيري مهارت‌هاي زندگي و خودشناسي او خواهد بود.
اين روان‌شناس اضافه مي‌كند: توجه به حس هيجان‌خواهي در كنار افزايش آگاهي‌هاي شناختي، رواني، اجتماعي و حركتي اصلي‌ترين ضرورت‌ها در برنامه ريزي براي اوقات فراغت كودك يا نوجوان است.
تا آخر كارتون را نبينند
روان‌شناسان مي‌گويند: لزومي ندارد كه والدين اجازه دهند فرزندانشان از ابتدا تا پايان يك كارتون خشن را ببينند، بلكه مي‌توان با ايجاد سوالاتي براي تحريك حس كنجكاوي كودكان، ديدن آن را براي حدس زدن اتفاقات و تحريك حس تشخيص كودكان از شخصيت‌هاي مثبت و منفي كارتون به چند بخش تقسيم كرد.
به اين ترتيب از تاثيرپذيري منفي كودكان، تحت تاثير شخصيت‌هاي اين نوع كارتون‌ها كاسته خواهد شد؛ به بيان ديگر والدين به كسب برداشت‌هاي صحيح از شخصيت‌هاي كارتوني توسط كودكانشان كمك مي‌كنند.
بزازان تاكيد مي‌كند: استفاده مداوم از برنامه‌هاي تلويزيوني، كودك و نوجوان را به گيرندهاي بدون تفكر و بدون داد و ستد انديشه و تجزيه و تحليل مطالب تبديل مي‌كند. در واقع، صدا و حركت او را جلب كرده و به سمت بيتوجهي، عدم انتخاب و بيتفاوتي نسبت به آنچه عرضه مي‌شود، سوق مي‌دهد. آنگاه نسلي كه بايد سازنده زندگي باشد، تماشاچي صرف صحنهها مي‌شود. استفاده صحيح، مفيد و مفرح از وقت را بايد از كودكي به فرزندان آموخت.