گرداب- اینترنت بزرگ ترین فناوری ارتباطی رایانه ای است که تاکنون به دست انسان طراحی، مهندسی و اجرا شده است. از سوی دیگر و با توجه به افزایش روز افزون کاربران سایبری، در کنار اعتیاد سنتی، با نوع جدیدی از اعتیاد مواجهه شده ایم. گسترش رایانه‏ های شخصی و افزایش اتصال به اینترنت در خانه و محل کار، منجر به ظهور معضلی به نام "اعتیاد آنلاین" شده است.

اعتیاد به اینترنت شامل اعتیاد به اتاق‏ های گپ‌زنی، هرزه‏ نگاری، قمار آنلاین و خریدهای اینترنتی می‏ شود. همچون دیگر اعتیادها، این نوع اعتیاد نیز فرد معتاد را از خانواده و اطرافیانش منزوی می ‏سازد.

در کنار اعتیاد آنلاین، قدرت های استعمارگر به شکل نوین به دنبال استعمار افراد و کشورهای دیگر هستند که در این نوشتار به مصادیق اعتیاد آنلاین و استعمار فرانو به واسطه اینترنت خواهیم پرداخت.

نگاهی گذرا به تاریخچه اینترنت از ابتدا تا به امروز
سال 1962: در این سال "J.C.R. Licklider" ایده یک شبکه جهانی را مطرح ساخت، که در آن کاربرانی که یکدیگر را نمی شناسند می توانند از داده های مشترکی استفاده کنند، وی ریاست آژانس تحقیقات پیشرفته (DARPA) را به عهده گرفت و عمر خود را صرف نشان دادن اهمیت شبکه کرد.


سال 1974: در این سال وینت کرف (Vint Cerf) و باب کان (Bob Kahn) از کلمه اینترنت (Internet) در مقاله خود با عنوان Transmission Control Protocol استفاده کردند.

سال 1976: "کابل اترنت" (Ethernet Cable) و "کابل کواکسیال" (Coaxial Cables) برای اولین بار در سال 1376 به وسیله دکتر "رابرت متکالفه" (Robert Metcalfe) اختراع شدند. این اختراع تحول شگرفی در انتقال داده محسوب می­ شد و می­ توان گفت که مهمترین عامل در توسعه و شکل­‌گیری یک شبکه محلی (Local Area Networks = LAN) بوده است.

سال 1978: اولین "اسپم" (Spam) در این سال به وسیله "گری تورک" (Gary Thuerk) به 400 کاربر ARPANET ارسال شد که نمونه ای از مینی کامپیوترها را تبلیغ می کرد.

سال 1983: از ابتدای ژانویه سال 1983، هر کامپیوتری که درخواست اتصال به شبکه ARPANET را داشت ملزم به رعایت پروتکل TCP/IPو (Transmission Control Protocol and Internet Protocol) شدند و این هسته اولیه اینترنت شد.

سال 1984: دکتر "جون پوستل" (Dr. Jon Postel) در این سال ایده خود را در رابطه با دامنه های اینترنتی شامل com، org، gov، edu و mil در مجموعه مقالات خود به وسیله Internet Engineering Task Force منتشر کرد.

سال 1985: در این سال "دنیس جنینگز" (Dennis Jennings) در بنیاد ملی علوم (National Science Foundation) تعیین کرد که TCP/IP می بایست برای هر شبکه اجباری باشد. کمی پس از این رویداد مفهوم WAN = Wide Area Network شکل گرفت که چند شبکه LAN را به هم متصل می کند.

سال 1987: CompuServe به صورت تصادفی فناوری استفاده از تصویر (Graphics Interchange Format (Gif را در این سال منتشر کرد.

سال 1989: شرکت The World به عنوان اولین ارائه دهنده خدمات اینترنت (Internet Service Provide = ISP) اولین خدمات "تجاری" اتصال اینترنت از طریق Dial-up را ارائه کرد. پس از آن شرکت های Netom و Panix نیز اقدامات مشابهی انجام دادند.

سال 1992: سازمان تحقیقات و علوم شبکه (CREN) پروتکل World Wide Web را منتشر کرد. در همین سال بنیاد علوم ملی (NSFNET) سرعت شبکه خود را به 44.739 Mbps ارتقا داد.

سال 1994: شرکت بزرگ و معروف پیتزا هات (Pizza Hut) اولین فروش آنلاین را بر روی وب سایت خود ارائه کرد.

سال 1995: این سال برای ایرانی ها از جایگاهی ویژه برخوردار است، چرا که "پیر امیدیار" ایرانی الاصل در این سال اولین سایت خرید و فروش اینترنتی یعنی "AutionWeb" را ارائه کرد که البته بعدها به eBay تغییر نام داد.

سال 1996: هات میل (Hotmail) راه اندازی شد و در سال بعد به وسیله مایکروسافت به قیمت 400 میلیون دلار خریداری شد.

سال 1998: گوگل با ورود سرمایه "اندی بکتولشم" (Andy Bechtolsheim) از sun microsystem به سهامی عام تبدیل شد.

سال 1999: استاندارد شبکه (Wi-Fi (Wireless Internet Technology معرفی شد. در همین سال شون فانینگ (Sean Fanning) در حالی که تنها 18 سال داشت، "نپستر" (Napster) را خلق کرد که اولین بار ایده شبکه p2p را برای اشتراک گذاری موزیک پیاده سازی کرد.

سال 2001: در این سال اولین دانش‌نامه آزاد اینترنت یعنی "ویکی پدیا" (Wikipedia) انتشار یافت.


سال 2003: شرکت بزرگ "اپل"، فروشگاه موزیک آنلاین iTunes را راه اندازی کرد که با وجود این‌که تنها 200 هزار موزیک را در خود جای داده بود در مدت 24 ساعت فروش 250 هزار نسخه از آهنگ های خود را به ثبت رساند.

سال 2004: در اول آوریل این سال "گوگل"، سرویس ایمیل خود را با نام Gmail راه اندازی کرد که با فضای 1GB ارائه می شد در حالی که Yahoo و Hotmail تنها با فضای 4 و 2 مگابایت ارائه می شدند. حتی برخی تصور کردند که اعلامیه گوگل، دروغ اول آوریل بوده است.

سال 2005: "یوتیوب" (YouTube) در این سال راه اندازی شد، که انقلابی در دنیای ویدئو آنلاین محسوب می شود و گوگل در سال بعد یوتیوب را به ارزش 1.6 میلیارد دلار خریداری کرد.


سال 2006: این سال را باید سال شبکه های اجتماعی نامید، چرا که در این سال، "دام ساگولا" (Dom Sagolla) شبکه محبوب "توئیتر" (Twitter) را معرفی کرد و شبکه اجتماعی "فیس بوک" (Facebook) که تا این زمان تنها محدود به شبکه دانشجویان بود، برای استفاده عموم آزاد شد.

سال 2009: ترافیک انتقال داده موبایل از ترافیک انتقال صدا در ماه عبور کرد و برای اولین بار حجم ترافیک داده های تلفن همراه به عدد یک میلیارد گیگابایت رسید.

سال 2011: اسکایپ محبوبترین شبکه ارتباط تصویری بر پهنای اینترنت به وسیله مایکروسافت به ارزش 8.5 میلیارد دلار خریداری شد.

با نگاهی گذرا به این تاریخچه و جدول زیر، به روشنی روند پیشرفت اینترنت و گسترش کاربران اینترنتی قابل مشاهده است، از سال 1995 تا سال 2010، رشد کاربران اینترنتی % 28.3 افزایش یافته است.

بنا بر آمار وب سایت www.internetworldstats.com رشد کاربران اینترنتی از سال 1995 تا 2010 به صورت زیر است:


سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که با گسترش اینترنت و کاربران اینترنتی چه مسائلی در مقابل توده مردم قرار دارد؟


انواع اعتیاد آنلاین و توده مردم
دكتر "دیوید گرینفیلد" (David Greenfield)، مدیر مركز ترك اعتیاد اینترنتی و فناوری در هانفورد غربی می ­گوید: «با وجود پیشرفت روز افزون اینترنت و فواید این تکنولوژی برتر قرن، اعتیاد به اینترنت و فناوری اطلاعات بیش از اعتیاد سنتی گریبان گیر توده مردم شده است.»

گرینفیلد می­ گوید: «شکى نیست که اینترنت پیشتاز انقلاب صنعتى جدید است. یک تکنولوژى جدید، همانند یک رابطه جدید است؛ یعنى در ابتدا جذاب و سرگرم کننده است، اما نهایتا نیازمند صرف انرژى و زمان فراوان براى حفظ آن هستیم. من نسبت به وعده تکنولوژى مبنى بر بهبود کیفیت زندگى تردید دارم و هنوز هم از اینکه کامپیوتر و اینترنت این قدر اسراف کننده زمان توده مردم هستند، در تعجبم! من این حقایق را از مصاحبه، مطالعه و درمان هزاران فردى که به کلینیکم مراجعه کرده ‏اند، دریافته ‏ام.»

به نظر واضح می رسد که اینترنت می تواند مورد حسن استفاده یا سوءاستفاده به صورت اعتیادآور قرار بگیرد. عوامل روان‏‌شناختى فراوانى بر قدرت و جذابیت اینترنت دلالت دارند. همان ویژگى هایی که تشکیل‏ دهنده قدرت اینترنت هستند، همگى داراى قابلیت اعتیادآور برای توده مردم هم هستند زیرا قشر نخبه و آکادمیک بر اساس نیاز علمی، اقتصادی، سیاسی و... وارد فضای سایبر می­ شود و نسبت به توده مردم از نظم بیشتری برخوردار است.

با توجه به پژوهش­ های انجام گرفته در مراکز روان‌شناسی ترك اعتیاد اینترنتی و فناوری، اعتیاد آنلاین را می­توان در 5 دسته تقسیم کرد:

1. اعتیاد به مسائل جنسی (Cybersex Addiction): به هر موضوعی که حول محور مسائل جنسی در فضای مجازی باشد، اطلاق می­ شود. بنا بر اطلاعات آماری، با توجه به خصوصیات فضای سایبر (سرعت دسترسی بالا به دیتا و کم هزینه بودن استفاده از فضای سایبر)، صنعت موضوعات مستهجن در ردیف اول مسائل سایبری قرار دارد.

بنا بر وب سایت "آمار موضوعات جنسی در اینترنت"، آمار زمانی مسائل جنسی در اینترنت به صورت زیر است:

شرکت­ های تبلیغاتی با توجه به صنعت تبلیغات و گره خوردن این صنعت با مسائل جنسی در فضای سایبر و با استفاده از موضوعاتی همچون مدلینگ و تبلیغات مستهجن، اقدام به تجاری ­سازی و فروش تخمک­ های دختران و زنان مدل به خانواده های اروپایی و آمریکایی برای تولد فرزند زیبا، کرده ­اند.

بنا بر گزارش بی‌بی‌سی، این دیدگاه داروینی و تجاری و عیاش منشانه نسبت به زندگی که وب ‌سایت حراجی eBay، الگوی آن به شمار می‌رود، نگرانی‌های زیادی را در میان متخصصان ناباروری به وجود آورده، چرا که آنان معتقدند، به دلیل فقدان قوانین مؤثر و همه‌جانبه، وجود چنین اقداماتی چندان عجیب نیست.

خانم "شلی اسمیت" مدیر برنامه اهدای تخمک در لوس‌آنجلس می‌گوید: «این کاری وحشتناک، غیرانسانی و هراس‌آور است... بدترین بخش برای من، فکر کردن به پدیده‌ای زشت‌تر است، چرا که با رشد بازارهای خرید و فروش اینترنتی تخمک، گویی ما با یک گلوله برفی در حال بزرگ شدن مواجه هستیم که ممکن است بهمنی مخرب به همراه آورد. فروش تخمک انسانی، کاری شرم‌آور و غیراخلاقی است که به افول ارزش‌های انسانی می‌انجامد.»

2. اعتیاد به ارتباطات عاطفی و دوستانه (Cyber-Relationship Addiction): اعتیاد به شبکه­ های اجتماعی، چت روم­ ها، مسنجرها و هر ابزاری که منجر به رابطه عاطفی و دوستی میان کاربران اینترنتی است، اطلاق می ­شود.

دکتر "الن کریدمن" روان‌شناس مسائل خانواده درباره فواید شبکه­ های اجتماعی می ­گوید: «یکی از فواید شبکه­ های اجتماعی ارتباط برقرار کردن با دیگران برای روابط اجتماعی است و کسانی که در خارج از فضای اینترنت از روابط ناخوشایند با دیگران رنج می­ برند، در فضای شبکه­ های اجتماعی می­ توانند روابط متفاوتی را تجربه کنند.»


این تعریف مثبت از شبکه ­های اجتماعی در حالی است که بسیاری از متخصصین و روان‌شناسان سایبری و خانواده با هشدار دادن نسبت به رشد فزاینده شبکه ­های اجتماعی، نسبت به جدا شدن نسل جدید و حتی نسل قدیم از روابط اجتماعی خارج از فضای نت و فرو رفتن در دنیای مجازی خود ساخته، هشدار داده ­اند.

 

دکتر گرینفیلد در این باره می­ گوید: «به نظر می ­رسد فیس بوک بیش از آنچه پیش ­بینی می­ شد مورد اقبال جامعه به خصوص نسل جوان قرار گرفته است و این شبکه اجتماعی در حال حاضر به عنوان یگانه شیر فضای سایبر در حال حکمرانی و شکار جوانان است.»


3. وسواس به اینترنت (Net Compulsions): این اعتیاد شامل استفاده بیش از حد و وسواس گونه از اینترنت جهت تجارت­ های آنلاین، بازی­ ها و حراجی­ های آنلاین و قماربازی است.

بنا بر نظر کارشناسان، این پدیده با توجه به فضای تحریک کننده و جذاب اینترنت در حال گسترش است و مشکلات اجتماعی بسیاری را برای جوامع مدرن و غیر مدرن ایجاد کرده است.

از سوی دیگر مراکز روان‌شناسی و سایبرولوژی غرب، وسواس و استفاده عقده وار از اینترنت را سبب دور شدن توده مردم از فضای اجتماعی و عمومی جامعه دانسته و نسبت به تاثیرات مخرب آن در دراز مدت روی جسم و روان مردم اجتماع بشری، هشدار داده اند.

4. خبرزدگی و اعتیاد به اطلاعات (Information Overload): این قسم از اعتیاد نیز به علت خبرزدگی بسیار، سبب دور شدن از خانواده و محیط اجتماعی و تحت تأثیر قرار گرفتن فرد به وسیله رسانه ­ها و اخبارهای منتشر شده در فضای سایبر می­ شود.


در نظر متفکران و اهل خبر، همواره مفهوم رسانه آزاد برای انتشار اخبار برای عموم مردم از قداست بالایی برخوردار بوده است، از سوی دیگر، با روی کار آمدن فضای سایبر و انتشار اخبار در این فضا، اینترنت به عنوان تنها امید در دستیابی به رسانه آزاد قلمداد می ­شد، لکن زمزمه­ هایی مبنی بر دخالت دولت­ ها و سرویس­ های اطلاعاتی مبنی بر رصد فضای سایبری و مهندسی کردن این فضا با انتشار اخبار هدفمند و همچنین دستیابی آسان به پروفایل­ ها و ایمیل افراد حقیقی، تنها امید طرفداران رسانه آزاد را از بین برد.

"ارنست پارترید" مشاور، نویسنده و سخنران سرشناس آمریکایی در حوزه اخلاق زیست‌محیطی و سیاست‌های ملی و عمومی درباره اینترنت و رسانه آزاد می ­گوید: «هم اینک مطرح کردن این پرسش که "ما بدون اینترنت چه خواهیم کرد؟"، خیلی زود نیست.»

در نظر بگیرید که جناح‌های در قدرت، ‌علاوه بر تملک شبکه‌های رادیویی و کابلی ایالات متحده، تمام ابر شرکت‌های طرفدار رئیس جمهور را نیز که تقریباً همه مطبوعات و رسانه‌های تصویری تجاری را کنترل می‌کنند، تملک کنند. بدین ترتیب، تنها رسانه جمعی رایگان و متنوعی که به "بازاری از نظرات" تبدیل شده است، اینترنت خواهد بود. لذا کاملاً ساده‌لوحانه خواهد بود که فکر کنیم، این ابر شرکت‌ها، نظرات خود را از طریق این شبکه به کاربران اینترنت القا نمی‌کنند.

هیچ تردیدی وجود ندارد که وجود اینترنت پیشرو یک تهدید برای قدرتمداران محسوب می‌شود، به ویژه این‌که، اخیراً این شبکه قدرت سیاسی قابل توجهی را از خود نشان داده است. شبکه اینترنت توانسته است تظاهرات‌ها و اعتراضات بین‌المللی علیه جنگ را سازمان دهی کند، هماهنگ کند، گسترش دهد و میلیون‌ها نفر را به خیابان‌ها بکشاند.

با گسترش دامنه بی‌اعتمادی مردم دنیا به رسانه‌های وابسته به ابر شرکت‌ها، آنان به اینترنت روی آورده و از طریق آن، تلاش می‌کنند که به منبع مطمئن و بین‌المللی و مستقلی دست یابند که اخبار مربوط به کشور خود، دنیا و عوامل سیاسی را از آن به دست آورند. این روندی است که به صورتی مداوم و رو به تزاید در جریان است. اما مطمئن باشید که مدیران ابر شرکت‌های رسانه‌ای نیز بی کار نخواهند نشست.

5. اعتیاد به رایانه (Computer Addiction): این قسم از اعتیاد نیز بر اساس تعریف روانشناس به استفاده مداوم از رایانه و بازی­ ها و برنامه های آفلاین یارانه اطلاق می ­شود.


اینترنت یکی از ابزارهای استعمار فرانو
در کنار معضل اعتیاد آنلاین و یا اعتیاد سایبر، قدرت­های استکباری با استفاده از جذابیت و ویژگی­ های فضای سایبر و حتی با استفاده از احتیاج توده مردم به استفاده از فضای سایبر، این فضا را به عنوان یکی از ابزارهای کارآمد استعمار فرانو مورد استفاده قرار داده ­اند.

استعمار فرانو بر خلاف انواع دیگر استعمار (استعمار کلاسیک و استعمار نو) بدون حضور نظامی و حاکمان دست نشانده، با استفاده از ابزار مدرن همچون رسانه و اینترنت و با تمرکز بر فرهنگ ­ها و عقاید به دنبال موج دموکراسی خواهی و حقوق بشر غربی است.

گسترش روز افزون فضای ارتباطات و همچنین رشد کاربران اینترنتی، از دید کشورهای استعمارگر مغفول نمانده و این حکومت ها با استفاده از استراتژی های مختلف و به واسطه روش هایی همچون شبکه های اجتماعی، وب سایت های خبری و وبلاگ ها به دنبال نفوذ و تغییر اذهان و فرهنگ ها هستند.