بیاشتهایی كودكان در دنیای امروز یكی از دغدغههای اصلی بسیاری از والدین محسوب میشود كه نگران سوء تغذیه فرزندشان هستند.
بهبود وضعیت تغذیه،گسترش و در دسترس بودن انواع خوراكیها و البته تولید انبوه تنقلات متنوع اشتهای ناچیز معدههای كوچك را به سرعت اشباع میكند و هنگامی كه والدین مشاهده میكنند فرزندشان سر سفره غذا از خوردن امتناع دارد نگران و حیران میمانند كه چگونه او را به خوردن تشویق كنند. گاه اصرار والدین و امتناع كودك كار را به جای باریك میكشاند و بیاشتهایی به یك مساله بغرنج در روابط آنان تبدیل میشود؛ غافل از اینكه بیاشتهایی دلیلی دارد كه باید در پی رفع آن بود.
بیاشتهایی یا لجبازی؟!
گاهی غذا نخوردن از بی اشتهایی نیست، بلكه از لجبازی کودک ناشی میشود. كودكان بویژه در 3 تا 6 سالگی از توجه والدین نسبت به تغذیه خود آگاهند و گاه آن را به ابزاری برای لجبازی، مقاومت و گرفتن امتیاز تبدیل میكنند. این كار اگر به عادتی دائمی تبدیل نشود برای كودكان، مشكل سوءتغذیه ایجاد نخواهد كرد، چون بالاخره امتناع كودك حدی دارد و اشتهایش بر لجبازی میچربد.
تغذیه سالم
عادات غذایی كودكان از 8 ماهگی شكل میگیرد و پس از آن غذا خوردن با خلق و خو، روابط و رفتارهای كودك پیوند میخورد. به این معنا كه از آنها تاثیر میپذیرد و برای مثال ممكن است به دلیل لجبازی یك غذا یا خوراكی خاص را نخورد.
بالطبع رفتارهای والدین بویژه مادران در اوایل دوره شكلگیری عادات تغذیهای كودك، در نحوه تغذیه وی در سالهای بعد موثر است. برخی كودكان تا نوجوانی یاد نمیگیرند كه سر میز یا سفره بنشینند و غذا بخورند و معلوم است كه مانند تمام ناهنجاریهای رفتاری كودكان در اینباره هم باید والدین را مقصر دانست!
متخصصان تغذیه معتقدند:
كودكان نباید تا پیش از 2 سالگی طعم نمك را بچشند. پس از آن نیز باید همواره غذاهای كمنمك بخورند. عادت كردن به نمك و مصرف آن علاوه بر تغییر ذائقه كودك، مشكلات جسمی و احتمال ابتلا به بیماریهایی نظیر فشار خون را در آنها ( در آینده ) افزایش میدهد. پس از نمك انواع تنقلات متهم ردیف بعدی هستند. تنقلات شور، ترش و شیرین، چرب و پرادویه و افزودنیهای مجاز و غیر مجاز نظیر ذرت بو داده، پفك، چیپس، بستنی، بیسكویت، شكلات، كاكائو و... نه تنها سلامت كودك را به خطر میاندازد، بلكه اشتهای وی را به قول معروف كور میكند.
كودكان هنگام گرسنگی برای مصرف تنقلات تمایل شدید نشان میدهند و اگر این خوراكیها در دسترس باشند یا والدین در مقابل اصرار آنها بالاخره تسلیم شوند تنقلات را با اشتها میخورند و از وعده غذایی اصلی باز میمانند. انواع تنقلات برخلاف تصور برخی والدین ارزش تغذیهای خاص ندارند و در تقابل به دلیل استفاده از مواد شیمیایی، نگهدارندهها، طعمدهندههای مصنوعی و ... مضرند. بدتر این كه برخی والدین تنقلات بویژه بیسكویت و كیك و كلوچه را جایگزین وعده اصلی غذایی میپندارند و از این طریق خود را از طبخ غذا برای كودك یا خوراندن غذا به وی معاف میكنند. بسیاری نیز در برابر اصرارهای كودك برای مصرف تنقلات هیچ تفاوتی نشان نمیدهند یا شاید چون كودكشان را دوست دارند نمیخواهند او را از آنچه دوست دارد و قابل خریداری است محروم بكنند. گروهی از والدین هم هستند كه مصرف تنقلات برای فرزندشان را مایه پزدادن میدانند و دوست ندارند پسر همسایه پفك بخورد و فرزندشان به دست او نگاه كند و حسرت بخورد!
نکات مهم
بیاشتهایی دائمی كودكان و امتناع از خوردن وعدههای اصلی غذایی با مشكلات رفتاری والدین نسبت به كودك ارتباط مستقیم دارند.
مهمترین توصیههای متخصصان علوم تربیتی به والدین برای مقابله با بیاشتهایی و عادات تغذیهای نادرست كودكان عبارتند از :
1 - ماست كمچرب، سبزیجات تازه، میوهها و انواع سالاد به افزایش اشتهای كودك كمك میكند. در مقابل انواع سسها، نوشابههای گازدار، خوراكیهای چرب و تنقلات از اشتهای كودك میكاهد.
2 - از خوراندن انواع تنقلات به كودكان حداقل یك ساعت پیش از وعده غذایی اصلی خودداری كنید.
3 - كودك را عادت ندهید یك نوع غذای مخصوص به خود را در وعده اصلی بخورد. از همان غذایی كه برای اعضای خانواده پختهاید به او بخورانید مگر این كه از غذایی واقعا بدش بیاید.
4 - اجازه ندهید كودكان انواع فستفودها را به عنوان وعده غذایی اصلی بخورند. مصرف ساندویچ، پیتزا، همبرگر و... باید به یك یا 2 وعده در هفته محدود شود.
5 - به سلیقه كودك در غذا خوردن توجه كنید. اگر غذایی را دوست دارد و با لذت میخورد در وعدههای بیشتری برایش بپزید. قاشق، چنگال، بشقاب و حتی وسایل مرتبط با سفره یا میز غذا را با سلیقه وی تهیه كنید.
6 - اگر بیدلیل از خوردن غذا امتناع میكند یا لج كرده است زیاد اصرار نكنید كه غذایش را بخورد. فقط كافی است به او بگویید هر وقت گرسنه شد میتواند غذایش را بخورد.
7 - كودكان بهانهگیر را در تهیه مواد اولیه غذا و پخت آن مشاركت دهید. اگر كودك در پخت غذا مشاركت داشته باشد برای خوردن آن انگیزه و تمایل بیشتری خواهد داشت. چیدن میز یا سفره نیز گزینه خوبی است.
8 - طوری رفتار نكنید كه انگار غذا خوردن یا نخوردن كودك برای شما امری حیاتی است.
9 - هنگام غذا خوردن محیط آرامی فراهم كنید كه عاری از تنش، دعوا و بدگویی باشد.
10 - آداب غذا خوردن برای مثال شستن دستها، نشستن كنار سایر اعضای خانواده و ... را به كودك تذكر بدهید تا بداند موظف است این آداب را رعایت كند. كودكان از این آداب استقبال میكنند و آن را به مثابه یك بازی محبتآمیز با اعضای خانواده و نشانه صمیمیت و همبستگی با كسانی تلقی میكنند كه دوستشان دارند.
11 -ساعات مشخصی برای تناول ناهار و شام خانواده در نظر بگیرید تا كودك بداند وقت غذا خوردن چه زمانی است.
12 - كودك را مجبور نكنید بیش از اندازهای كه میل دارد غذا بخورد. احساس بدی كه از پر بودن بیش از حد معده ناشی میشود میتواند برای وی نوعی مقاومت روانی در مقابل غذا خوردن بویژه در حضور والدین ایجاد كند.
13 - لازم نیست كودك زیاد غذا بخورد. اگر از نیازهای تغذیهای كودك آگاهی داشته باشید میتوانید با مقدار كمتر غذاها، پروتئین، كلسیم، آهن و سایر املاح و ویتامینها را به بدن وی برسانید.