گاومیش آسیایی یا همان گاومیش آبی با نام علمی Bubalus bubalis متعلق به دسته پستانداران، زیر دسته سم داران، راسته سم شکافتگان، زیر راسته نشخوارکنندگان، خانواده بویده (bovidae) ، زیر خانواده bovidae و شاخه bovini است. اهلی شدن گاومیش در طی ۵۰۰۰ سال پیش اتفاق افتاده است که در مقایسه با اهلی شدن گاوهای مناطق معتدل اروپا و گاوهای کوهان دار بومی آسیا که ۱۰۰۰۰ سال پیش اهلی شدند، می‌توان گفت دیرتر اهلی شده اند.
گاومیش نیز مانند گاو چهار معده‌ای و نشخوار کننده‌است. ساختمان دستگاه گوارشی آن به جز در قسمت زبان و کبد به گاو شبیه است. زبان گاومیش کوتاه‌تر و پهن‌تر و پرزهای روی زبان نیز کوتاه‌تر و نرم‌تر است در نتیجه زبان گاومیش هنگام لمس کردن صاف‌تر و نرم‌تر احساس می‌شود. با آنکه دستگاه گوارشی گاومیش و گاو تقریبا شبیه‌است دستگاه گوارشی گاومیش از نظر فیزیولوژیکی کارآمدتر است زیرا حجم و چین خوردگی‌های آن بیشتر از گاو است.
انواع گاومیش آسیایی
گاومیش آسیایی به دو زیرگونه شامل گاومیش رودخانه‌ای و گاومیش باتلاقی تقسیم می شود، که از نظر مورفولوژی، ژنتیکی و نیز نوع بهره برداری با یکدیگر تفاوت دارند مورفولوژی این دو زیر گونه یعنی گاومیش باتلاقی و گاومیش رودخانه‌ای، با یکدیگر متفاوت است. گاومیش های باتلاقی سبک‌تر، وزن دام نر بالغ از ۳۲۵ تا ۴۵۰ کیلوگرم متغیر است، این در حالی است که وزن گاومیش بالغ رودخانه ای از ۴۵۰ تا ۱۰۰۰ کیلوگرم متغیر است. گاومیش باتلاقی عمدتا به منظور نیروی کار پرورش داده می‌شود ضمن اینکه مقدار قابل توجهی شیر نیز تولید می‌کند.
اهمیت گاومیش رودخانه‌ای مربوط می‌شود به کمیت و کیفیت بالای شیری که تولید می‌کند. گاومیش‌های رودخانه‌ای به طور کلی دارای جثه‌ای بزرگ، با شاخ‌های پیچیده و قسمت اعظم جمعیت آنها در کشورهای هند و پاکستان و بعضی از کشورهای غرب آسیا زیست می‌کنند. این گاومیش‌ها وارد شدن و غوطه وری در آب تمیز را ترجیح می‌دهند و در درجه اول به منظور تولید شیر پرورش داده می‌شوند ضمن اینکه به منظور تولید گوشت و نیروی کار نیز آنها را نگهداری کرده و پرورش می‌دهند.
گاومیش‌های باتلاقی دارای جثه کوچک ولی توپر و محکم هستند که عادت به غوطه وری و تفریح در باتلاقها و مرداب‌ها را دارند. این گاومیش‌ها در درجه اول به منظور نیروی کار در مزارع برنج و کشیدن اجسام سنگین نگهداری می‌شوند، ضمن اینکه برای تولید گوشت و شیر نیز از آنها استفاده می‌شود. گاومیش‌های باتلاقی عمدتا در کشورهای جنوب شرق آسیا زیست می‌کنند، لیکن جمعیت کوچکی از این نوع دام در ایالات شمال شرقی هندوستان نیز یافت می‌شوند.
ویژگی‌های رفتاری و جایگاه پرورش گاومیش آسیایی
گاومیش علاقه زیادی به آب‌تنی در استخر، رودخانه و گودال‌های آب دارد و معمولا پس از مدتی چرا خود را به آب می‌رساند و در آن غوطه ور می‌شود. گاومیش برای فرار از حشرات موذی نیز به آب پناه می‌برد و با آغشته کردن سطح بدن به گل و لای خود را از آسیب آفتاب و حشرات گزنده در امان نگه می‌دارد. محققان بر این باورند که در صورتی که دام به طریقی خنک شود آب‌تنی کردن برای آن ضرورت حیاتی ندارد.
تحمل گاومیش در برابر گرمای شدید و نور مستقیم آفتاب کم است و تابش مستقیم خورشید آنها را کاملا آشفته و پریشان می‌کند. تغییرات شدید و ناگهانی دمای محیط نیز بر حیوان آثار ناگواری دارد و ممکن است به بیماری ذات‌الریه و حتی مرگ منجر شود. بنابراین هنگام طراحی محل نگهداری گاومیش باید به این موضوع توجه کرد و از هر راهی که امکان دارد از تغییر شدید آب و هوای محیط جلوگیری کرد. گاومیش با گاو در چرا رقیب نیست، چون گاو انتخابی عمل می‌کند در صورتی که گاومیش همه نوع علفی را می‌خورد.
پس این دو نوع دام تکمیل کننده هم هستند گاومیش حیوانی پر خور است و مناطق نیمه گرمسیری و مرطوب برایش مناسب است. در مناطق جنوب غربی ایران، گاومیش‌ها در سراسر سال به طور آزاد در مراتع و نیزارها مشغول چرا هستند در حالی که در مناطق شمالی ایران در کرانه دریای خز ، دامها فقط در ایام زمستان در جایگاه بسته نگهداری می شوند.
پراکنش گاومیش آسیایی در ایران
طبق آمار سال ۱۳۸۸، جمعیت گاومیش در ایران حدود ۴۵۹ هزار راس برآورد شده که اکثریت این جمعیت در استان‌های خوزستان (۲۸درصد)، آذربایجان غربی (۲۶درصد)، آذربایجان شرقی (۲۰درصد)، اردبیل (۱۶درصد) و استان‌های گیلان، مازندران و گلستان (حدود ۸درصد) و همچنین در سایر نقاط ایران پراکنده شده است.
نژاد آذری یا قفقازی گاومیش آسیایی
منشاء اولیه این نژاد، دره هندو است. شواهد و مدارکی وجود دارد که این نژاد در استان لرستان ایران درقرن نهم قبل از میلاد پرورش می یافت، به طوری که نقش ۶ سر گاومیش بر روی عصای برنزی متعلق به این دوران کنده کاری شده است.
پراکنش جغرافیایی گاومیش آسیایی
- این نژاد در ایران در استان آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی و کرانه دریای خزر پراکنده است. در سراسر جمهوری آذربایجان نیز این نژاد زیست می‌کند؛
- در جمهوری‌های گرجستان و ارمنستان تا سال ۱۹۴۰ این نژاد از گاومیش وجود داشت، ولیکن از آن تاریخ به این سو، جمعیتشان کاهش یافت به طوری که در حال حاضر تعداد محدودی از این نژاد در دو کشور نامبرده وجود دارند.
سیستم پرورش گاومیش آسیایی
- نوع جایگاه در مناطق مختلف با یکدیگر تفاوت می‌کند، لیکن به طور کلی گاومیش‌های این نژاد در فصل تابستان به صورت آزاد و در زمستان به صورت بسته نگهداری می‌شوند. در بعضی از مناطق، گاومیش‌های شیرده، در سراسر سال به طور بسته نگهداری می‌شوند؛
نژاد خوزستانی یا عراقی گاومیش آسیایی
پراکنش جغرافیایی گاومیش آسیایی
درکشور ایران ، عمدتا در استان خوزستان و سپس لرستان و در کشور عراق بیشتر در جنوب این کشور و نیز در حاشیه مناطق شهری بغداد و موصل پراکنده هستند.
سیستم پرورش گاومیش آسیایی
- گاومیش‌ها در سراسر سال، بیرون از جایگاه در محوطه آزاد نگهداری می‌شوند وتنها جایگاه مشخص آنها بهاربند و یا سایبان‌هایی است که از گیاهان محلی از قبیل نی، شاخ و برگ درختان و برگ‌های خرما همراه با دیواری فقط در یک طرف جایگاه ساخته شده باشد؛
|
نژاد
|
خوزستانی
|
آذری
|
|
تعداد روز شیردهی
|
۲۴۰روز
|
۲۲۰روز
|
|
مقدار شیر
)کیلوگرم در سال(
|
۱۶۰۰کیلوگرم
|
۱۴۰۰کیلوگرم
|
- در ایران، قیمت شیر گاومیش دو برابر شیر گاو است. از پوست گاومیش در صنعت چرم سازی استفاده می‌شود. از کود گاومیش به عنوان سوخت در مناطق روستایی استفاده می‌شود.
<a data-ulike-id="5818" data-ulike-nonce="61ca55916b" data-ulike-type="likeThis" data-ulike-status="3" class="wp_ulike_btn wp_ulike_put_image" style="border:1px solid #d3d3d3;background-image: url('../img/icons/add.png'); background-position: center center; background-repeat: no-repeat; background-color: #ffffff; transition: 0.25s; color: #777777; display: inline-block; border-radius: 0.25em; vertical-align: middle; padding: 10px 20px; cursor: pointer; box-shadow: rgba(255, 255, 255, 0.5) 1px 1px 0px inset; text-shadow: rgba(255, 255, 255, 0.5) 0px 1px 0px; text-decoration-line: none;">