سبزپرس : با شنیدن نام آنتالیا چه احساسی در وجودتان بر انگیخته می‌شود؟ برخلاف بیشتر هموطنان گرامی که پس از شنیدن نام آنتالیا برقی عجیب در چشمانشان درخشیدن می گیرد و لبانشان ناخواسته به شکرخنده‌ای نمکین مزین می‌شود، یک جانورشناس دلیل دیگری جز امواج درخشان و آفتاب تابان سواحل، او را مشتاق این کرانه مدیترانه‌ای می‌کند.

در آنتالیا رشته کوه «توروس» با پوشش جنگلی مدیترانه‌ای (ماکی) در کناره‌های دریای مدیترانه آخرین و تنها زیستگاه گوزن زرد اروپایی است که از دو هزار سال پیش تا کنون از آرژانتین و نیوزلند تا سوئد و آلمان و آفریقای جنوبی به وسیله انسان پراکنده شده است.
گوزن زرد اروپایی (Dama dama dama) روزگاری در بخش شرقی مدیترانه پراکندگی خوبی داشته است. بنابر شواهد موجود، جوامع دوران نوسنگی به هنگام ورود به جزیره سیسیل این گونه را نیز همراه خود به این زیستگاه جدید معرفی کردند.
قدرت زادآوری و وفق یافتن با شرایط اقلیم گوناگون، این گونه را مورد پسند جوامع بشری قرار داد. ولی در حال حاضر تنها جمعیتی که واقعا پس از گذشت ده هزار سال هنوز به حالت وحشی در طبیعت وجود دارد منحصر به منطقه آنتالیا در پارک ملی Düzlerçamı Termessos است که در اواخر سال 2010 تعداد 112 فرد از آن موجود بود. البته تا چند سال گذشته در دو منطقه حفاظت شده دیگر در جنگل‌های مدیترانه‌ای آناتولی به تعداد اندک (حداکثر 30 فرد) وجود داشتند که به دلیل بیماری ازبین رفتند. این گوزن‌ها به دلیل در معرض خطر قرار گرفتن گونه و محدود بودن زیستگاه در زمستان با علوفه خشک توسط ماموران پارک تعلیف می‌شوند.
گوزن‌های زرد در این منطقه بیشتر به پوشش جنگلی سوزنی برگ تنک علاقه نشان می‌دهند (احتمالا به دلیل وجود گیاهان مرتعی در نواحی نورگیر) و برای چرا از مناطق صخره‌ای پارک (که زیستگاه بز وحشی یا پازن است) نیز بهره‌مند می‌شوند.
به جز گوزن زرد اروپایی، این پارک ملی از نظر داشتن کاراکال (قراقولاق) در پوشش جنگلی خود دارای اهمیت بسیار است. از دیگر پستانداران این پارک به جاست یادی نیز از پازن، گراز و سیاهگوش کنیم.
ذکر این نکته نیز خالی از لطف نیست که در چند سال گذشته (به احتمال زیاد 2005) شواهدی دال بر حضور پلنگ آناتولی در منطقه رویت شد. شیوه کشتن و خوردن لاشه دو گراز یاداور حضور مخفیانه پلنگ در این مناطق است.
هرچند در سال‌های اخیر، خطر شکارچیان غیرمجاز در منطقه به دلیل حفاظت شدید کاهش یافته ولی به دلیل توجه روزافزون جهانگردان به سواحل رویایی آنتالیا تاکنون چند مورد برخورد خودرو با گوزن‌ها گزارش شده است. به یقین تا چند صد سال پیش سراسر سواحل مدیترانه‌ای ترکیه تا «اسکندرون» زیستگاه این گونه بوده است.
تا اوایل قرن بیستم در «سونجاق هکاری» که منطقه‌ای کرد نشین در همسایگی کردستان عراق و ایران است، زیر گونه دیگر گوزن زرد یعنی Dama mesopotamica وجود داشته است. در کشورهای عربی همچون عراق، سوریه و لبنان نیز این زیرگونه تا سال 1941 هنوز در زیستگاه‌های جنگلی در کنار شوکا و سیاه گوش به زیست خود ادامه می داد.
به غیر از آنتالیا، کهن‌ترین جمعیت گوزن زرد اروپایی در جزیره «رودس» وجود دارند. رودس از معدود جزایر یونان است که پس از گذشت هزاره‌ها، هنوز پوشش جنگلی خود را از دست نداده است و این پوشش، پناهگاه مطلوبی را برای گوزن‌ها ایجاد کرده است.






هرچند زیستگاه این گونه در رودس تحت حمایت قانون قرار دارد، اما فشار شکارچیان غیرمجاز و آتش‌سوزی جنگل که بیشتر تعمدی بوده و برای پاک کردن نواحی و ویلا سازی و ایجاد تاسیسات رفاهی جهانگردان ایجاد می‌شود، باعث کاهش شدید جمعیت گوزن‌ها شده است.
تا سومین دهه قرن شانزدهم، جزیره رودس متعلق به شوالیه‌های فرقه مذهبی «سنت جان» بود و پس از محاصره 110 روزه توسط «سلطان سلیمان خان قانونی» و فتح دژهای مستحکم، شوالیه‌های سنت جان چاره‌ای جز ترک جزیره و پناه گرفتن در جزایر مالتا نداشتند. در دوران حکمفرمایی این گروه بر رودس دو مجسمه برنزی از دو گوزن زرد نر و ماده ساخته شده و بر روی دو ستون نصب شده که برای بازدیدکنندگان از رودس شاهدی از حضور این گوزن‌های خالدار است.
در ماه مارس سال 2008 Biological Journal of the Linnean society مقاله ای را با عنوان Phylogeography of the last surviving population of Rhodian and Anatolian fallow deer منتشر کرد. پژوهشگران برای بررسی دلایل کاهش تنها جمعیت وحشی و بازمانده اصیل گوزن زرد اروپایی، پروتئینی از میتوکندری DNA نمونه‌هایی از آناتولی، رودس و گوزن زرد میان‌رودان (بین‌النهرین) را مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند.
بر اساس نتایج به دست آمده، گوزن زرد میان رودان زیرگونه کاملا مجزایی از نمونه اروپایی تشکیل داده است و بررسی نمونه‌های جزیره رودس قدمت این جمعیت را به عنوان دومین گروه گوزن‌های زرد که در دوران نئولیتیک توسط انسان از سرزمین اصلی انتقال یافته‌اند، به اثبات می‌رساند.
با استفاده از نتایج این تحقیقات مشخص شد، رانش ژنتیکی و عدم ورود خون جدید درطی قرن‌ها به جمعیت آنتالیا، باعث بروز مشکلات کنونی به شکل کاهش جمعیت شده که این امر در بلند مدت بقای این تنها جمعیت اصیل وحشی را با خطر نابودی روبرو خواهد کرد.