آشنایی با نیوت آلپاین
گونه «تریتوروس» (Triturus) یک گروه از دوزیستان نسبتا کوچک «اوراسیایی» (Eurasian) بوده و از نظر ظاهری یکی از عجیب ترین گونه های جهان هستند. این حیوانات ساکن نهرها و قنات های آرام اند و ظاهری زیبا و رنگارنگ دارند. نیوت ها یکی از زیباترین حیوانات ویواریومی در جهان به شمار میروند. نیوت های آلپاین (Triturus alpestris) مشخصا یکی از جذاب ترین آنها بوده و ساکن مشترک خشکی و آب اند. نام آلپاین ممکن است این تصور نادرست را در اذهان خوانندگان ایجاد کند که این حیوانات فقط ساکن نقاط مرتفع کوهستانی هستند، حال آنکه آنها را میتوان از نقاط پست تا ارتفاعات کوهستانی در اروپا و غرب روسیه مشاهده کرد.
انواع مختلف نیوت های آلپاین
نیوت های آلپاین در ۱۰ زیرگونه تقسیم بندی میشوند که معمولا فقط ۳ تا از آنها را میتوان در اسارت یافت که در شرایط اسارت تکثیر شده و پرورش یافته اند.
فرم منصوب – نیوت آلپاین (Triturus alpestris alpestris) وسیع ترین ناحیه زندگی در بین نیوت ها را دارا هستند که از دانمارک شروع شده و شامل نواحی همانند بلژیک، لوگزامبورگ و هلند است و تا یونان و حتی شرق روسیه ادامه دارد. اندازه آنها بین ۹ تا ۱۲٫۷ سانتی متر است و رنگ آنها از قهوه ای یکدست در ماده ها تا مرمری بسیار زیبا با لکه ها و موج های آبی زیبا در نرها دیده میشود. همچنین ماده ها دارای پوست های خالداری هستند در مقابل هم نرها، دارای طرح های مخملی بر روی بدن خود هستند. قسمت زیرین بدن میتواند رنگ های زیادی داشته باشد که از زرد-نارنجی در ماده ها تا آبی-قرمز-نارنجی پررنگ در نرها به شکل خالدار امکان پذیر است. در طول فصل جفتگیری، یک تاج بر روی بدن نرها رشد میکند که به طور متناوب دارای خطوطی به رنگ زرد و سیاه است.
شمال ایتالیا میزبان گونه از این نیوت ها به نام «نیوت آلپاین ایتالیایی» (Italian Alpine) (T.a.apuanus) است که نهایتا تا ۱۰ سانتی متر رشد میکند و بنابراین اندکی از زیرگونه معرفی شده قبلی (فرم منصوب) کوچکتر است. ضمنا آلپاین ایتالیایی نسبت به فرم منصوب، آبزی تر است و اغلب مدت سال را در برکه های سرد میگذراند. ماده ها نسبت به نرها دارای اندازه بزرگتر و حرکات کند تری هستند به شکلی که چروک های روی قسمت سر، شکم و پاهای آنها بیشتر است. رنگ قسمت پشتی بدن آنها قهوه ای یکنواخت با نقاط سیاه و رنگ پهلوی آنها در قسمت بطن دارای پس زمینه نارنجی است. در مقابل، نرها لاغرتر، ظریف تر و از نظر ظاهری در فصل جفتگیری (یعنی بیشتر طول سال) جذاب ترند. رنگ قسمت پشتی بدن نرها نقره ای شیری و یا آبی آسمانی خالدار است که در قسمت پهلو تا حدی روشن تر میشود. در قسمت لبه ها، رگه های به رنگ سفید نقره ای با خال های سیاه رنگ که تا قسمت سر، دم و مخرج کشیده شده است دیده میشود. قسمت زیر گلو نیز به شدت خالدار است. رنگ تاج در نرها نیز لیمویی با خطوط زیگزاگ سیاه رنگ است. دم این نیوت ها نیز دارای تاجی بزرگ به رنگ آبی با خال های سیاه رنگ است. چشم ها نیز با اینکه تغییر چندانی نمیکنند در زمانی که بزرگ شوند به رنگ طلایی در می آیند.
«نیوت آلپاین اسپانیایی» (Spanish Alpine) (T.a.cyreni) یکی از نمونه هایی هستند که به کلی از اقوام خویش دور افتاده اند و آنها را فقط میتوان در دریاچه «ارسینا» (Ercina) و چند دریاچه کوچک متصل به آن همانند «کووادونیا» (Covadonga) و کوه های «کانتابریان» (Cantabrian) در شمال اسپانیا (ارتفاع بین ۳۲۰۰ تا ۴۱۲۲ متری) یافت. این فاصله بین این گونه از نیوت ها با سایر گونه ها، از حدودا ۲۰۰۰۰ سال پیش در دوره یخبندان اروپا اتفاق افتاد که دیگر آنها قادر به بازگشت به حالت اولیه خود نبودند. از نظر ظاهری این نیوت های آلپاین تفاوت چندانی با فرم منصوب ندارند به جز اینکه اندازه ای کوچکتر و بدنی فربه تر داشته و زندگی انفرادی تری دارند.
با توجه به جدا افتادن نیوت های آلپاین اسپانیایی از سایر بستگانشان، به ندرت پیش میاد که آنها را برای فروش پیدا کنید و اگر هم در اسارت یافت شوند بیشتر برای اهداف تحقیقاتی مورد مطالعه قرار میگیرند.
«نیوت آلپاین یوگسلاویایی» (Yugoslavian Alpine) (T.a.lacusnigri) کمیاب ترین گونه از نیوت های آلپاین است که محدوده زندگی اش محدود به منطقه «کرنو جزرو» (Crno Jezero) میشود. از نظر ظاهری این نیوت های یکی از تیره ترین نیوت های آلپاین هستند به شکلی که برخی از آنها به رنگ آبی بسیار تیره، قهوه ای و یا مشکی یکدست در قسمت پشت بدن هستند. آنها بومی جنگل های کاج تاریکی هستند که به ندرت انسان ها گام به آنجا میگذارند. این فرم از نیوت های آلپاین با طول ۱۳٫۵ سانتی متر دومین زیرگونه بزرگ به شمار میروند اما بدنی لاغر دارند و سر آنها به شکل نامتناسبی بزرگ است.
سه گونه از نیوت های آلپاین ساکن مونته نگرو هستند. «نیوت آلپاین مونته نگرویی» (Montenegran Alpine) (T.a.montenegrinus) که ۷ تا ۹ سانتی متر طول دارد در سال ۱۹۵۱ توسط جانورشناس یوگسلاو، به نام «رادووانویچ» (Radovanovic) در اطراف دریاچه «بوکومیرسکو» (Bukumirsko) در مونته نگرو کشف شد. به تازگی دو زیرگونه دیگر نیز که در همین دریاچه زندگی میکنند به نام های T.a.piperianus و T.a.sedarus کشف شده اند. در حال حاضر هم بر سر جداسازی تقسیم بندی این دو زیرگونه از نیوت آلپاین مونته نگرویی (T.a.montenegrinus) مباحثات و بحث های جدل آمیزی در میان است و بر سر این موضوع هنوز توافق قطعی صورت نگرفته است. آلپاین مونته نگرویی از نظر رنگ شباهت زیادی به فرم منصوب دارد با این تفاوت که سر بزرگتری داشته و با توجه به اینکه بیشتر به محیط آبی وابسته است سر و دهان بزرگ، به این حیوان کمک میکند که راحت تر غذا را ببلعد. این کار به این شکل انجام میشود که نیوت آلپاین در حین شنا کردن، دهان خود را باز کرده و آب را به درون میکشد تا به همراه آب، سخت پوستان و بی مهرگان دیگر آبی را ببلعد و برای این کار از دندان های کامی خود نیز استفاده میکند.
«نیوت آلپاین بوسنیایی» (Bosnian Alpine) (T.a.reiseri) اندازه بسیار بزرگی دارد و به یک سر با اندازه بزرگ مجهز است. از نظر اندازه، این نیوت را میتوان با نیوت های مرمری (marbled newt) مقایسه کرد. این حیوانات یکی از گوشتخواران غالب در این منطقه هستند که در آبگیرهای کوهستان «ورانیکا» (Vranika) در بوسنی زندگی میکنند. همنوع خواری از عاداتی است که در بین اجتماعات بزرگ این نیوت های به وفور دیده میشود.
«نیوت آلپاین یونانی» (Greek Alpine) (T.a.veluchiensis) در ارتفاع حدودا ۶۰۰ فوتی از سطح زمین و در کوهستان های «ولوچی» (Veluchi) در کشور یونان این نیوت ها به وفور یافت میشوند. طول متوسط بدن آنها بین ۱۰ تا ۱۲ سانتی متر است و از نظر رنگ بدن، ماده ها شباهت زیادی به نرها دارند و مشخصا به رنگ صدفی با رگه های آبی آسمانی در پهلوها و قسمت زیرین بدن هستند.
«نیوت آلپاین کالابرین» (Calabrian alpine newt) (T.a.inexpectatus) در مناطق مرکزی ایتالیا و «کالابریا» در جنوب ایتالیا یافت میشود. این زیرگونه به تازگی شناسایی شده است و هنوز بر سر تفکیک آن از گونه T.a.apuanus مباحثات و جدل های زیادی وجود دارد.
نحوه نگهداری در اسارت
خانه سازی
نیوت های آلپاین دوزیستان سرسختی هستند که میتوانند شرایط مختلف آب از جمله آب های منجمد، آب های راکد و حتی آبهای آلوده را تحمل میکنند. در اسارت آنها میتوانند به خوبی در یک تانک آکواریوم بزرگ (بین ۵۰ تا ۷۰ گالن) که نیمی از آن خشکی باشد زندگی کنند. درواقع شکل مناسب آماده کردن ویواریوم به این شکل است که برای زیرگونه های «آلپاین منصوب» (T.a.alpestris) و «آلپاین اسپانیایی» (T.a.cyreni) نیمی از ویواریوم را به خشکی و نیم دیگر را به آب اختصاص دهید و برای زیرگونه ی «آلپاین ایتالیایی» (T.a.apuanus) 3/2 را به آب و ۳/۱ باقی مانده را به خشکلی تخصیص دهید. ویواریوم را در محلی قرار دهید که نور خوبی به آن برسد اما در معرض تابش مستقیم خورشید نباشد. به جای آن میتوانید از لوله های مخصوص نوردهی (natural daylight (UV) tube) در قسمت بالای محفظه استفاده کنید. عمق آب باید بین ۳۸ الی ۵۱ سانتی متر بوده و مجهز به یک فیلتر زیر شنی (undergravel/sand filtration-aeration unit) باشد. توجه داشته باشید که نیوت های آلپاین تخم های خود را در محیط های مناسب گیاهی همچون «الودیا کانادنسیس» و «الودیا دنسا» (Elodea canadensis and E.densa) در کف آب قرار میدهند.
منطقه خشکی ویواریوم باید به سادگی در دسترس نیوت ها باشد که میتوانید برای این کار از یک سطح شیب دار یا سنگی که با خزه پوشیده شده باشد استفاده کنید. این نیوت ها را باید در دمای نسبتا پایینی بین ۱۲ تا ۱۸ درجه سانتیگراد نگهداری کنید. تامین این دما در طول فصل تابستان تقریبا ناممکن به نظر میرسد به همین منظور میتوانید در طول فصل گرما، از یک قالب یخ (به عنوان حداقل مثال روزی یک قالب یخ) برای خنک نگاه داشتن آب استفاده کنید تا بتوانید تا حدی در پایین آوردن دمای آب دخالت کنید. استفاده از یخ میتواند شرایط آب و کیفیت آن را نیز در سطح مطلوبی نگاه دارد. فراموش نکنید که شستن ماهیانه صخره ها و شن های محفظه ضروری است و گیاهان داخل آن را نیز باید هر ماه شسته و یا به کلی تعویض کنید.
نوردهی
نیوت ها نیازی به تابش UVB ندارند (برخلاف بسیاری از گیاهان تراریومی که برای زنده ماندن به آن نیازمند هستند.) زیرا اساسا حیواناتی شب فعال هستند. تراریوم آنها را در یک محل روشن (البته نه در معرض نور مستقیم) قرار دهید تا بتوانند زمان شبانه روز را درک کرده و بدین طریق در فصل مناسب، جفتگیری کنند. زمانی که نیوت های بالغ در فاز معاشقه درون آبی باشند میتوانید تانک آکواریوم را در منطقه ای که نور مستقیم بیشتری به آن میرسد قرار دهید تا گیاهان بهتر رشد کرده و محل مخفی و تاریک بیشتری را برای نیوت ها فراهم کنند.
غذادهی
«کرم های گوشتی» (Chopped worms)، «سخت پوستان آبی» (water crustaceans) (نظیر «گاماروس» (Gammarus)، «آسالوس» (Asellus) و «دافنیا» (Daphnia)) «کرم های خونی» (bloodworm)، «تابیفکس» (tubifex)، «حلزون های کوچک آبی» (small water snails) و باریکه های گوشت را میتواند به وسیله انبر در قسمت آبی محفظه قرار دهید. آنها همچنین از خوردن حشرات و حیوانات کوچکی که بر روی سطح آب پرسه میزنند لذت میبرند. نیوت ها در محیط خشکی توانایی شکار «کرم های کوچک» (small worms)، «لیسه ها» (slugs, woodlice)، «جیرجیرک» (crickets)، «عنکبوت» (spiders)، «کرم های خوراکی» (freshly-sloughed mealworm) و «کرم های روغنی» (freshly-sloughed waxworm) که به تازگی پوست ریزی کرده باشند را دارند. هر سه الی ۴ روز یک بار باید طعمه های نیوت ها را به مقدار کمی مکمل مولتی ویتامین آغشته کنید.
معاشقه و تکثیر
معاشقه و تخمگذاری در نیوت های آلپاین زمانی رخ میدهد که دمای آب بالاتر از ۲ درجه سانتیگراد باشد. در دمای پایین تر این حیوانات کند و تنبل میشوند و فعالیت آنها به غذا خوردن خلاصه خواهد شد. در طول معاشقه، نیوت ماده اقدام به جمع آوری «اسپرماتوفور» (spermatophores) از نرهای مختلف میکند و توانایی ذخیره سازی آنها را تا ۴ ماه درون ناحیه ای به نام «رسپتاکولوم سمینیس» (receptaculum seminis) در ناحیه مخرج خود دارد. در عمل باروری، نیوت ماده یک رشته به اندازه ۲ میلی متر از تخم ها را در پوشش گیاهی و در قسمت آب به شکلی قرار میدهد که کاملا در زیر آب قرار گیرد. در صورتی که فضای کافی برای نگهداری از یک تانک دیگر را دارید حتما تخم ها را از محل زندگی نیوت ها خارج کرده و در تانک مخصوص پرورش قرار دهید زیرا ممکن است نیوت های نر مشتاق به خوردن آنها شوند. هر سه این زیرگونه ها بین ۱۰۰ الی ۱۷۵ تخم میگذارند.
خروج بچه نیوت ها از تخم، در آب سرد معمولا کندتر از آب و محیط گرم رخ میدهد. در ابتدا، لاروهای نیوت که حدودا ۵ میلی متر طول دارند به شکل خرده چوب های خاکستری رنگی که هیچ حرکتی ندارند از لبه های کناری تانک آویزان میشوند تا کیسه نطفه ای آنها در کنار صخره ها و سنگها به طول کامل جذب شود. آنها در عرض ۱۰ روز تبدیل به نابودگرانی میشوند که از بی مهرگان میکروسکوپی درون آب تغذیه میکنند. رشد و تکامل نیوت ها در این مرحله بین ۴۰ تا ۸۰ هفته به طول می انجامد که باید مقدار زیادی «دافنیا» (Daphnia)، «کرم خونی» (bloodworm)، «تابیفکس» (tubifex) (به صورت معلق به یک نگهدارنده) و «میگوی آب شور» (brine shrimp) در اختیار آنها قرار بگیرد. نیوت هایی که به تازگی مرحله دگرگونی را پشت سر گذاشته اند بسته به طول مدت دگردیسی، بین ۳ تا ۸ سانتی متر طول دارند. بهتر است که آنها را در جعبه های پلاستیکی بستنی قرار دهید که با خزه اسفاگنوم مرطوب پوشیده شده باشد و آنها را با «کرم های چاق زمینی» (chopped earthworm)، «کرم های خونی» (bloodworm) و «کرم های روغنی کوچک» (small waxworm) تغذیه کنید. بلوغ جنسی در زیرگونه ایتالیایی (T.a.apuanus) در سن ۱۸ ماهگی و در زیرگونه های دیگر در سن ۳ سالگی رخ میدهد.
مترجم : محمد مسعود کشوری
منبع : amphibian.co.uk