|
شهرستان سرباز به مرکزیت شهرستان راسک در جنوب استان سیستان و بلوچستان واقع است. این شهرستان از شمال به شهرستان سراوان و ایرانشهر و از طرف شرق به کشور پاکستان با حدود 120 کیلومتر خشکی، ازجنوب به شهرستان چابهار و از غرب به نیکشهر محدود می‌شود.
این شهرستان دارای هشت هزار و 594 کیلومتر مربع وسعت است و از سه شهر راسک، سرباز و پیشین تشکیل شده و جمعیت آن بالغ بر 176 هزار نفر است.
از این جمعیت 21 هزار نفر ساکن در نقاط شهری و 155 هزار نفر در مناطق روستایی زندگی می‌کنند. آب و هوای شهرستان سرباز متأثر از دریای عمان دارای تابستان گرم و مرطوب و زمستان معتدل و مناسب است.
تنوع آب و هوایی در منطقه باعث رشد میوه‌های متنوع مانند خرما، خربزه درختی، موز، کنار، انبه، چیگو، گوواواو و انواع مرکبات از قبیل لیمو، پرتقال، نارنگی می‌شود و به دلیل نزدیکی شرایط آب و هوای این منطقه به هندوستان به هند کوچک مشهور است.
سرباز به دلیل سرسبز بودن و وجود دره و رودخانه پرآب که زیستگاه انواع ماهی‌ها و تمساح پوزه کوتاه ایرانی است هنوز دارای مردمانی است که اصالت و بومی‌بودنشان را حفظ کرده اند.
این نوع زندگی از ابزار آلات کشاورزی، هنر زرگری، آهنگری، سوزندوزی و معماری به طور کامل نمایان است و استادکاران قدیمی با تمامی رغبت و شوق هنر گذشتگان خود را که به ارث رسیده همچنان زنده نگاه داشته اند و این جوشیده دل وجود زنان و مردانی است که با تحمل سختی‌ها همچنان امیدوارانه به سوی افقی روشن گام می‌نهند.
معماری سنتی و پلکانی بافت روستایی خانه‌هایشان در گذر این مسیر خستگی را از تن مسافران می‌زداید و آرامش وصف ناپذیری به او دست می‌دهد ضمن اینکه تزئینات خاصی با اشکال متنوع بر روی نماهای خارجی خانه‌ها دیده می‌شود.
وجه تسمیه و پیشینه تاریخی
سابقه تاریخی سرباز با توجه به انجام مطالعات بررسی و شناسایی در شهرستان، مربوط به محوطه‌های باستانی کشاری و انگوری است که قدمت آنها به هزاره چهارم تا ابتدای هزاره سوم پیش از میلاد مسیح مربوط می‌شود و در دوران ساسانیان یکی از مراکز مهم حکومتی بلوچستان بوده است. شواهد تاریخی این شهرستان نشان می‌دهد که در دوران اسلامی نیز مورد توجه حکام محلی قرار گرفته و در 400 سال اخیر یکی از مراکز حکم فرمانی خوانین بلوچستان بوده است.
از معروفترین اسطوره‌های منطقه می‌توان به "مهرک" که از قدیمی‌ترین داستان‌های واقعی که کم کم تبدیل به اسطوره شده، اشاره کرد.
لازم به ذکر است مدفن میروک در حال حاضر در روستای پیردان است و در خصوص وجه تسمیه سرباز در کتاب فرهنگ جغرافیایی منطقه آمده است وجه تسمیه این مرکز (سرباز) به دلیل نام قلعه قدیمی آن است که از ابتدا معروف به سرباز بوده است. در حال حاضر این شهرستان دارای 194 اثر به ثبت رسیده در فهرست آثار ملی ایران است و همچنین در سفر دوم ریاست جمهور و هیأت دولت تعداد هفت منطقه نمونه گردشگری و روستای هدف گردشگری مصوب شد که نشان از اهمیت تاریخی و گردشگری این شهرستان دارد.
تمساح (کروکدیل یا گاندو)
کروکدیل باتلاقی بلوچستان، برجسته ترین موجود وحشی دره رودخانه سرباز است که به طور طبیعی در آن جا زیست می‌کند. کروکدیل‌ها یا به گویش محلی «گاندو» از هندوستان، سیلان تا پاکستان غربی و بلوچستان جنوبی پراکنده اند.
رودخانه سرباز غربی‌ترین نقطه زندگی کروکدیل در آسیا است و از این رو دارای ارزش ملی و بین المللی است.
تمساح حیوانی است که از میلیون‌ها سال قبل در منطقه سرباز و باهوکلات، می‌زیسته و از زمان دایناسورها تا کنون برخلاف تغییرات و نوسانات شدید اکولوژیک ضمن سازش با این تغییرات توانسته است دوام و بقاء خود را حفظ کند. شاید به درستی نمی‌توان گفت که تمساح‌ها از چه زمانی وارد این منطقه شده اند ولی به هر حال تمساح‌ها بیش از 200 میلیون سال است که جزء سکنه زمین شده اند و 21 گونه و هفت زیرگونه آنها در سطح جهان شناسایی شده است که در سه خانواده قرار دارند.
رودخانه سرباز با دره ای سرسبز با چشم‌انداز‌های متنوع و جذاب از بزرگترین رودخانه‌های فصلی بلوچستان محسوب می‌شود که در برخی قسمت‌های مسیر رود به صورت دائمی است. سرشاخه‌های رودخانه سرباز از ارتفاعات مکران در جنوب استان سیستان و بلوچستان سرچشمه گرفته و در جهت شمال به جنوب جریان می‌یابد. سرشاخه‌های این رودخانه پس از پیوستن به یکدیگر در حوالی روستاهای سرباز با همین نام تا نزدیکی سد پیشین جریان دارد. پس از پیوستن به رودخانه پیشین در محل سد به این رودخانه و جریان به سمت جنوب پس از عبور از محل سد پیشین این رودخانه به نام باهو تغییر نام داده و با همن نام در جهت جنوب تا دریای عمان جریان می‌یابد و این دره زیبا با جاذبه‌های طبیعی و گردشگری همه ساله پذیرای خیل عظیمی از مسافران از اقصی نقاط کشور است.
این سد در بخش پیشین و در فرعی 110 کیلومتری محور ترانزیت راسک به چابهار قرار دارد. فاصله آن تا مرکز شهرستان 45 کیلومتر است و به عنوان بزرگترین سد استان با ذخیره 250 میلیون متر مکعب آب پشت سد، تأمین آب برای مزارع پایین دست و به لحاظ داشتن چشم اندازها و دریاچه و کانون استقرار تمساح پوزه کوتاه، یکی از نقاط مهم گردشگری در سرباز به شمار می‌آید.
این قلعه از شاخص ترین بناهای تاریخی در جنوب استان و واقع در شهر سرباز است که فاصله آن از مرکز شهرستان 76 کیلومتر است. این که قلعه مذکور در اوایل دوران اسلامی پس از تسلط اعراب بر منطقه مکران ساخته شده، قطعی است.
قلعه سرباز تا مدت‌ها در اختیار اعراب بوده و سپس توسط حکومت‌های ایرانی اداره شده است. در اواخر دوره قاجاریه که خوانین محلی قدرت را در دست گرفتند، طایفه "بار کزایی" بر این مناطق حکومت می‌کرده اند. "بهرام خان بار کزائی" در اوایل حکومت خود این قلعه را محل حکمرانی خود قرار می‌دهد در حال حاضر این قلعه نسبت به سایر قلعه‌ها منسجم‌تر بوده و ماندگاری بهتری داشته است و در دوران قاجار از بنا استفاده نظامی‌می‌شده است. بنای یاد شده یک طبقه بوده و ورودی آن دالانی با سقف گنبدی داشته و فضاهایی مثل مطبخ، دستشویی و اسطبل در آن وجود دارد. داخل قلعه تنها مقر سکونت مامورین و خان بود و بقیه افراد در مناطقی نزدیک قلعه می‌زیستند.
از سال 1337 هجری شمسی با ایجاد ادارات دولتی نظیر بخشداری، مراکز بهداشت و درمانی و تأسیس شرکت نفت این شهر رو به گسترش نهاد و این بنا با تلاش میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری درحال مرمت و بازسازی است.
|