صفحه نخست » بخش تخصصی » گیاهان

در طبیعت کمتر درختی می‌توان یافت که مانند نخل همه اجزای آن مفید و قابل استفاده باشد.
میوه نخل به صورت‌های مختلف قابل نگهداری و مصرف است و از شاخ و برگ آن نیز همچون هیزم برای گرم کردن و پختن استفاده ‌می‌شود.
شاخه‌های خشک نخل در پوشش سقف خانه‌ها و احداث خانه‌های مخصوص (کپری) به کار می‌آید و از برگ آن ــ هم خشک و هم تر ــ انواع فرش، ظرف و وسایل زندگی ساخته می‌شود.
در این مقاله به انواع وسایلی که از شاخ و برگ نخل ساخته می‌شود اشاره خواهد شد.

بادبزن
بادبزن به شکل مستطیل و یا مربع در اندازه‌های مختلف ساخته می‎شود و دارای دسته‌ای است که آن را در دست می‌گیرند و باد می‌زنند.
ساختن بادبزن به دقت و ظرافت طبع نیازمند است، از این رو معدودند کسانی که در فن بادبزن‌سازی مهارت دارند.

در گذشته که بازار بادبزن رونق داشت بعضی‌ها وقتی برای انجام کار یا دید و بازدید از منزل خارج می‌شدند، یک عدد بادبزن با خود همراه می‌بردند تا در طول راه گرما را از خود دور سازند.

بی دری
بر وزن دیگری ظرفی است کوچک برای نگهداری خرما با گنجایش تقریبی یک تا دو کیلو که از برگ تازه نخل و من باب تفنن بافته و ساخته می‌شود.

بی دری را به عنوان یک شیء مورد علاقه کودکان می‌ساختند و بچه‌ها با شوق و ذوق کودکانه آن را در فصل تابستان از خرمای دلخواه خود پر می‌کردند تا زمستان فرا رسد.
بی دری سال‌هاست که فراموش شده زیرا نه بزرگ‌ترها حوصله بافتن آن را دارند و نه در کودکان اشتیاقی برای پر کردن آن وجود دارد.

پری
بر وزن دری ظرف خرما را گویند که گنجایش 6 من خرما دارد و به صورت گرد و دراز دوخته می‌شود. برای بافتن پری برگ خشک نخل (پیش) را از شاخه جدا کرده مدتی در آب خیس می‌کنند تا نرم شود.

پروند
طنابی است کلفت و محکم، بافته شده از برگ نخل که طول آن ممکن است دو تا سه متر باشد و مهم‌ترین وسیله بالا رفتن از نخل‌های بلندقامت به شمار می‌آید.

یک سر پروند دارای شکاف است که سر دیگر را از آن می‌گذرانند و گره می‌زنند.
برای بالا رفتن از نخل، پروند را دور کنده گره می‌زنند و کسی که می‌خواهد بالا برود در آن قرار می‌گیرد و با دو دست، دو طرف آن را می‌گیرد و در حالی که خود در دایره داخل پروند قرار گرفته است، از نخل بالا می‌رود.

تک
به فتح «تا» نوعی فرش است که از برگ خرما و در اندازه‌های مختلف ساخته می‌شود. یک نوع آن که به تک فرش شهرت دارد به عرض 5/1 تا 2 متر و به طول 15 تا 20 متر بافته می‌شود که در مراسم عروسی و روضه خوانی و غیره به کار می‌رود.

نوار تک توسط زن‌ها بافته می‌شود اما در دوخت آن هم زن و هم مرد ممکن است سهیم باشند. از تک در پوشش سقف اتاق نیز استفاده می‌شود.

جامش
بر وزن کاوش به معنی جارو است که از به هم پیوستن شاخه‌های ظریف و کوچک نخل ساخته می‌شود. در ترکیب آن «جا» به معنی مکان و «مش» به معنی پاک‌کننده به کار رفته است.

زیرپایی
وسیله‌ای است برای نشستن به قطر بیست سانتی‌متر و دایره‌ای‌شکل که از برگ نخل بافته می‌شود و چون به مقدار کافی بافته شد به صورت گرد آن را پیچیده و می‌دوزند.

زیرپایی در واقع یک نوع سه‌پایه کوتاه بدون پایه است و در هر جای منزل می‌توان آن را مورد استفاده قرار داد.

سواس
نوعی پای‌افزار محلی است که از رشته‌های تازه و مرغوب «سیس» می‌بافند و به دمپایی‌های امروزی شباهت دارد، با این تفاوت که در قسمت عقب بندی دارد که پا را در خود محکم نگاه می‌دارد.

کارگران در قدیم سواس می‌پوشیدند و امروزه از آن نشانی نیست.

شلوت
نوعی حصیر گرد به قطر متوسط یک‌متر است که از برگ خرما بافته می‌شود و معمولا زیر منقل می‌اندازند تا ذرات آتش و خاکستر به فرش آسیبی نرساند.

در موارد اضطراری از آن همانند یک سینی بزرگ استفاده می‌شود و سفره شام یا ناهار را روی آن می‌چینند.

کفات
ظرف بسیار بزرگی است برای نگهداری غلات. کفات در اندازه‌های مختلف ساخته می‌شود و به شکل یک خمره بزرگ است.

گنجایش متوسط کفات 250 تا 300 کیلو غله است. از روزی که آسیاب‌های کوچک محلی از کار افتادند و آردهای بسته‌بندی شده به بازار آمدند، کفات به دست فراموشی سپرده شد.

مشکو
مشکو کوچک‌ترین ظرف خرماست که آن نیز بازیچه کودکان بود و صد البته که فعلا راه به جایی نمی‌برد و محلی از اعراب ندارد.