صفحه نخست » بخش تخصصی » روزانه های پرشین پت

زندگی اش با نفت گره خورده است. از آنزمان که به یاد می آورم نام وی در نفت برسرزبان ها بوده است. چندان اهل مصاحبه نیست و سعی دارد در سکوت به مطالعات انرژی بپردازد. یک مصاحبه یکساعته یک نتیجه برای ما در برداشت اینکه ما بزرگانی نفتی داریم که می توانند صنعت نفت ایران را متحول کنند اما چه فایده که هرکدام از انها در حال حاضر در جایی دیگر مشغولند. حتی سراغ داریم بزرگان نفتی که این روزها در کارخانه های تولید آب میوه  مشغولند در حالیکه امروز صنعت نفت ایران به یاری آنها نیازمند است. فریدون برکشلی کارنامه ای مشخص دارد. وی به عنوان رئیس بازرگانی داخلی وزارت بازرگانی فعال بوده تا ریاست امور اوپک وزارت نفت و امروز عضو گروه مطالعاتی و سیاستگذاری اوپک دروین است. این روزها به ایران برگشته و ما هم از فرصت استفاده کردیم و یکساعتی بااو هم کلام شدیم. سوال های زیادی در ذهنمان بود اما ترجیح دادیم به دلیل کسالت وی از ادامه گفت وگو پرهیز کنیم و به چند سوال اساسی بپردازیم. دکتر برکشلی در گفت وگو با خبرانلاین که مشروح آن را در ادامه می خوانید گلایه دارد اما گلایه ای که در صحبت هایش سعی بر پنهان کردنش دارد. گلایه از نبود برنامه مشخص برای مقابله با مشکلات صنعت نفت که باید حداقل از 5 سال پیش آغاز می شد.

آقای دکتر شما ازجمله کسانی هستید که با نفت سالیان سال است زندگی کردید. اگر بخواهید نفت را در یک جمله تشریح کنید، چه می گویید؟
باید بدانیم نفت تجارتی است که به صورت باشگاهی و به صورت صنفی اداره می شود. دقیقا مثل صنف روزنامه نگاران که وقتی اتفاقی برای یکی از آنها در یک گوشه ای از دنیا می افتد تمام روزنامه نگاران دنیا عکس العمل نشان می دهند. بنابراین باید به مسایل آن در قالب اتحادیه نگاه کرد. لذا صنعت جهانی نفت هم اکنون از تحریم و اعمال فشار بین المللی بر صنعت نفت جمهوری اسلامی ایران سخت رنجیده و نگران تاثیرات منفی این تحریم بر آینده بازار بین المللی است.

آقای دکتر تحریم نفتی ایران را چگونه می بینید؟
نباید فراموش کرد که اولین تحریم نفتی ما در سال 1358 به وسیله جیمی کارتر صورت گرفت و ما سالهاست که تحریم هستیم. بنابراین کاملا مشخص است که دشمن متوجه شده که صنعت نفت ایران نقطه قوت و در عین حال نقطه ضعف ایران است. اهمیت این نقطه ضعف ما برای دشمن در حدی است که کنگره آمریکا از سال 2007 تا سپتامبر 2012 تعداد 47 پروژه مطالعاتی را انجام داده که تعداد 23 پروژه فقط در مورد تحریم ایران بوده است . که این پروژه ها توسط نویسندگان و محققان صاحب نام مثل دانیال یرگین نگاشته شده است. درحال حاضر تحریم ما در سه فاز طراحی تحریم، اعمال تحریم و کنترل آثار تحریم دیده شده است. برهمین اساس است که معتقدم دشمن سعی دارد از این نقطه ضعف و قوت ما استفاده کند و ما هم باید در تلاش باشیم تا به هر روشی از پیشروی آنها جلوگیری کنیم و مهمتراز آن دیگر وقت برگشت نیست باید ایران مقاومت کند. چراکه هر نوع عقب نشینی ما برای آمریکا به معنای ضعف ما حساب می شود.

به نظرتان بستن تنگه هرمز راهکار مناسبی برای مقابله با تحریم ها خواهد بود؟
بر اساس توصیه استراتژیست های آمریکا به کاخ سفید بحث تبعات عبور از خط قرمزایران را می بایست جدی گرفت. عبور دفعی از خط قرمز ایران با توجه به روحیه احساسی مردم ایران، منافع آمریکا را به خطر می اندازد . لذا می بینیم که عبور از این خط به صورت بطئی و تدریجی طراحی شده است و استثناء کردن چند کشورخریدار نفت ایران در مسیر این تحریم نیز دال بر این واقعیت است. برای همین است که می بینیم زمانیکه ایران از بستن تنگه هرمز می گوید آمریکایی ها چندین کشور را برای خرید نفت از ایران آزاد اعلام می کنند. در واقع روال و مسیر تحریم ها بر علیه ایران بصورت مجموعه ای از مراحل و اجزای مختلف طراحی شده که در آن علاوه بر تحریم خرید نفت ممنوعیت مبادلات مالی ، حمل و نقل دریایی و کشتیرانی نیز دیده شده است. متاسفانه در طول سالهای گذشته توجه کافی به علائم هشدار دهنده تحریم ها توجه نداشته ایم.

به نظرشما ما برای مقابله با دشمن برنامه مشخصی داریم؟
متاسفانه طی سالیان گذشته به بحث تحقیقات و مطالعات در مورد تحریم بی توجهی شده است . ما حتی در این شرایط هم به دنبال راه حلهای آنی و مقطعی هستیم . نباید فراموش کنیم ایران عامل اصلی امنیت در منطقه محسوب می شود. ایران آنقدر دارای اهمیت است که رییس جمهور آمریکا هر روزصبح ، 20-15 دقیقه وقت خود را بر روی مسائل ایران گذاشته و گزارشات مربوطه را مطالعه می کند. بهتر است به یک خاطره از بایدن نخست وزیر انگلیس در زمان مصدق اشاره کنم. وقتی مصدق گفت ایران باید کمربندهای خود را برای روز های سخت ببندد این موضوع باعث رقص نخست وزیر انگلیس شد.نخست وزیر انگلیش همان موقع گفت که ما به دنبال همین واکنش از ایرانیان بودیم. بنابراین در شرایط فعلی مسوولان ما نباید به آه کشیدن اقدام و صدای ناله های آنها به گوش آمریکا و دیگران برسد که این به منزله یک شکست است.

آقای دکتر ظاهرا آمریکا عادت دارد که از حربه تحریم برعلیه کشورها استفاده کند. به نظرشما چرا آمریکا از سیاست تحریم علیه کشورهای نفتی استفاده می کند؟
دقیقا درست است. در 35 سال اخیر 7 کشور عمده تولید کننده اوپک از طریق آمریکا تحریم شده اند. کشورهایی چون ونزوئلا ، آنگولا، عراق ، لیبی ، نیجریه ، ایران و اکوادور که باید مشخص شود هدف آمریکا از تحریم بیش از 35درصد ذخایر نفتی جهان چه بوده است . که مشخص می کند تحریم بخشی از سیاست های آمریکا جهت امنیت انرژی است که از توسعه میادین جلوگیری و مدیریت توزیع و تولید را داشته باشد .

تحقیقات نشان داده نوع تحریم آمریکا بر علیه ایران از تحریم هایی با هدف تغییر رفتار نیست بلکه از نوع براندازانه است . چون امنیت ملی آمریکا از طرف ایران تهدید می شود . ولی تحریم کره شمالی چون می خواهد کره ضعیف یک مزاحم برای چین ، ژاپن و کره جنوبی باقی بماند می بینیدکه براندازانه نیست . پس نوع تحریم ایران مهار کننده نیست و باید از موضع قدرت به آن نگاه شود و هیچ امتیازی داده نشود .

در چنین شرایطی اگر بخواهیم مقاومت کنیم چه راهکاری در پیش داریم؟
در حال حاضرمکانیسم روابط دوجانبه کشورها در حال افول است و بیشتر روابط در قالب اتحادیه ها و سازمان های منطقه ای و بین المللی شکل می گیرد. به طور مثال روابط مابین اتحادیه اروپا و شورای همکاری های خلیج فارس و یا پیمان شانگهای و اتحادیه عرب و مانند آنها شکل می گیرد. به نظر می سد که جمهوری اسلامی ایران از حضور موثر در پیمانها و معاهده های منطقه ای و بین المللی به دور افتاده است. لذا باید به سمت تعامل بیشتر با این اتحادیه ها باشیم تا قدرت چانه زنی خود را تقویت کنیم. ارتقاء سطح حضور در سازمان اوپک و اکو از آن جمله می باشد. به عنوان مثال من سالهاست که تاکید می کنم ایران باید پیشنهاد تشکیل اتحادیه تولید کنندگان و مصرف کنندگان دریای خزر را بدهد. چنین راهبردی قدرت چانه زنی ایران را افزایش خواهد داد.

به اتحادیه ها اشاره کردید. درحال حاضر ایران عضو اوپک است اما همین سازمان هم به دلیل اینکه کشورها تعهد جدی به اجرای قوانین ندارند، مشکلاتی ایجاد می شود. مثل روند فعلی عربستان در جهت افزایش تولید و تلاش برا کاهش قیمت نفت و مقابله با ایران.
عربستان در اوپک تعهداتی دارد و در مقابل آمریکا جهت حفظ امنیت خود یک تعهدات دیگر که بر تعهدات اول می چربد. برای همین است که این کشور از 5 سال پیش خود را برای تحریم فعلی ایران آماده کرده بود و برای همین هم هست که تولید خود را تا 10 میلیون بشکه در روز افزایش داده است. اما بر اساس اطلاعات موجود این افزایش تولید تایک سال بیشتر دوام نخواهد آورد .

فکر می کنید ایران باید برای مقابله با این برخورد عربستان چه سیاستی در پیش بگیرد؟
مهمترین نقطه ضعف عربستان حفظ آبروی خود در جهان اسلام است که اگر به واسطه ارتباط با آمریکا از این اعتبار کاسته شود، افت سیاسی جدی برای عربستان دارد . اما متاسفانه می بینیم با اینکه تحولات اخیر خاورمیانه در همه کشورها به نفع ایران بوده ولی عربستان و قطر از آن بهره برده اند که این نشان از ضعف دستگاه دیپلماسی کشور دارد .

آقای دکتر به نظرشما اینکه می گویند در حال حاضر تحریم های داخلی ناشی از نقاط ضعف مدیریتی مسوولان بیشتر از تحریم های خارجی تاثیرگذاراست تا چه اندازه درست است؟
تاثیرعمده تحریم خارجی زمانی است که تحریم های خودخواسته داخلی نیز به آن اضافه شود که این آثار مخرب زیادی برای ایران به همراه خواهد داشت. به طور مثال تعویض سه رییس اوپک ایرانی در سالی که ایران رئیس کنفرانس های اوپک بود برای وجهه بین المللی و نفتی ما نا مناسب بود. در ضمن نوعی تفکر در نزد سیاستگذاران اقتصادی ایران وجود دارد که تحریم های خارجی کشور را به سوی خود کفایی سوق می دهد. زیراکه کشور دارای برنامه های عمرانی 5 ساله و سند چشم انداز 20 ساله است و پیشرفت و خود کفایی اقتصادی نباید از طریق تحریم خارجی و منبعث از فشار جهانی در ایران شکل گیرد.

اکنون بیش از 200 هزار واحد صنعتی در کشور وجود دارد که دارای استانداردهای قابل قبولی هستند و می توان با تکیه به آن آثار تحریم ها را کم کرد . سال 61 اقتصاد ایران 3درصد از نیازهای خود را از صنعت نفت تامین می کرد ولی سال 91 این نسبت به بیش از 50درصد رسیده است که نوعی آشتی و همسوئی اقتصاد ملی با صنعت نفت می باشد.