صفحه نخست » گزارش ویژه » روانشناسی

اتلاف وقت و فرار کردن از کار و زحمت و تلقی آن به زرنگی در فرهنگ ما به موضوعی عادی تبدیل شده است به طوری که بر اساس آمارهای جهانی ایرانیان بعد از اعراب و آفریقاییان جایگاه سوم تنبلی را در جهان به خود اختصاص داده‌اند.

به گزارش خبرنگار مهر، درست سرساعت پشت میز می نشینیم و بساط صبحانه را راه می اندازیم. یک ساعتی بعد روزنامه صبح مان را هم خوانده ایم. نم نمک کار را آغاز کرده ایم که تلفن زنگ می زند و یک ساعتی هم گزارش میهمانی شب گذشته را به یکی از غایبان مراسم می دهیم.

دوباره سرمان را به کار گرم می کنیم تا یکی از همکارانمان که با یکی دیگر حرفش شده به سراغمان می آید و تا ظهر به بررسی ابعاد این حادثه می پردازیم. روز به نیمه رسید. وقت نماز و ناهار و استراحت نیز تمام می شود و بعد از آن دوباره درگیر کار می شویم. هنوز درصدی از کار پیش نرفته است که سرویس اداره منتظر است تا ما را به خانه بازگرداند.

این داستان هر روز با ماجرایی تازه تکرار می شود تا آنجا که ما را از نظرتنبلی اجتماعی به رده سوم جهان برساند. مردمانی که روزمرگی هایشان را تکرار می کنند تا سوت پایان برایشان به صدا در آید .

تالاسمی خفیف در تنبلی موثر است

عباس محمدی اصل، جامعه شناس، در این رابطه به مهر می گوید: تنبلی درایرانیان تک عاملی نیست و تنها به عوامل اجتماعی برنمی گردد، بلکه مشکلاتی جسمی نیز در این تنبلی تاثیر گذاشته است. براساس تحقیقات علمی، بیشتر ایرانیان به تالاسمی خفیف دچار هستند که این به دلیل نوع اقلیم و کمبود آب است. در طول تاریخ نیز دستور دادن و کار خواستن در رفتار ایرانیان ریشه دار است.

وی ادامه می دهد: دلیل دیگری که سبب تشدید این رفتار می شود وجود نفت خام و نعمتهای الهی است. ما به دلیل برخورداری ازاین منابع مالی بی نهایت کمتر به سوی کارهای تولیدی رفته ایم.

این جامعه شناس معتقد است: این بی برنامگی و تنبلی در سطح کلان جامعه نیز به چشم می خورد. ابتدا تعطیلی مدارس ابتدایی در پنجشنبه ها مطرح می شود و در ادامه به دنبال تعطیل کردن مدارس راهنمایی و دبیرستان نیز هستند.

تعطیلی سه ماه تابستان به اضافه تعطیلی های فراوانی که در طول سال وجود دارد سبب رخوت در سیستم آموزشی کشور شده است .

او اضافه می کند:عدم تمایل به سرمایه گذاری خلاق و گرایش به کارهای تولیدی و خلاقانه نیز سبب می شود گرایش به شبکه های هرمی افزوده شود و بیشتر به فکر سود هنگفت با کارکم باشند.

محمدی اصل با بیان این که ناامیدی ازآینده انگیزه سخت کوشی را در نسل جدید از بین برده است می گوید:جوانی که نمی داند کی قرار است ازدواج کند، کی به شغل می رسد و آیا با وجود داشتن توانایی و لیاقتهای لازم می تواند به جایگاه واقعی خود برسد به سمت تنبلی پیش می رود.

این جامعه شناس یادآوری می کند: کمتر دیده می شود که در فعالیتهای کلان از مردم کمک گرفته شود و این عدم مشارکت سبب منزوی شدن فرد و تنبلی می شود.
او رسانه هایی مانند تلویزیون و بازیهای یارانه ای و فضای مجازی را در تنبل تر شدن ایرانی ها موثر می داند و می گوید:مردم دیگر مانند گذشته برای تفریح به پارک و باشگاه ورزشی و ... نمی روند بلکه منفعلانه ساعتها جلوی تلویزیون می نشینند. سیستم آموزشی مدارس نیز تنها بر مطالب نظری تاکید می کند و از مهارت های عملی کمتر استفاده می شود.

این جامعه شناس می گوید: اگر اشعار قدیمی را نیز مرور کنیم متوجه می شویم این تنبلی در ایرانیان ریشه تاریخی دارد. باید برنامه های اجتماعی، مردمی و جامعه نگر باشد تا روحیه مشارکت پذیری مردم تقویت شود.
استاد کتاب 500 صفحه ای را در جزوه ای 20 صفحه ای خلاصه کرده است،10 سوال نیز انتخاب کرده و قرار است هفت سوال را برای امتحان آخر ترم انتخاب کند. روز امتحان بیشتردانشجویان پاسخ ها را مرتب و ریز در برگه به مساحت 25 سانتی متر جای داده اند.

محمدی اصل این نوع تنبلی در دانشجویان را به دلیل بی رغبتی و تحمیلی بودن رشته تحصیلی شان می داند و می گوید: کنکور یکی از عواملی است که سبب می شود در برخی از افراد خلاقیت و علاقه به کار از بین رود. نباید همه را از سوراخ یک سوزن رد کرد. ممکن است یکی سفالگری دوست داشته باشد اما در کنکور روانشناسی قبول شود و زندگی اش تغییر کند وبه دلیل عدم علاقه به حرفه همیشه دچار رخوت باشد.

طراوت دختران 14 ساله ایرانی برابر زنان 40 ساله اروپایی

آماری دراین رابطه وجود دارد که نشان می دهد دختران 14 ساله ما طراوت و شادابی شان مساوی زن های 40 ساله فرانسوی است. اینها به عنوان مادران فردا چگونه می توانند نسلی پویا و خلاق را تربیت کنند. این را محمدی اصل در توجیه تنبلی اجتماعی ایرانیان می گوید.
زیر این لایه پر جنب و جوش شهری، رخوت و تنبلی نهفته است و کمتر احساس رضایتمندی وجود دارد. هر روز صبح مردم از شهر خوابگاهی مانند کرج به تهران می آیند و با خستگی و خواب آلوده به سرکارهایشان می روند و هرروز همین اتفاقات تکرار می شود. این چرخه را نمی توان زندگی نامید. جان دادن تدریجی است و نمی توان روزمرگی را زندگی دانست.

او محیط شهرها را هم در ایجاد این بی تحرکی و تنبلی موثر می داند و می گوید: استوانه هایی پر از دوچرخه در برخی ازمناطق وجود دارد اما همیشه قفل هستند و شهروندان نمی دانند چگونه از این وسایل استفاده کنند. همچنین میزان پیاده روهای پایتخت محدود است. با وجود پستی و بلندی ها یی که در این مسیرها وجود دارد ممکن است دچار آسیبهای جسمی شویم.

"تنبلی اجتماعی" درد تازه ای نیست؛ روزهای پایانی اردیبهشت ماه سال 86 نیز رئیس مجلس شورای اسلامی در نطق پیش از دستور مجلس می‌گوید:عده‌ای شب و روز درس می‌خوانند که بعداً مجبور نشوند کار کنند. ما از حیث فرهنگ کار در کشور مشکل داریم. در کشور ما فرهنگ یقه سفیدی پذیرفته شده است. این که آدم درس می‌خواند تا کار نکند و هر کسی درس نخواند کار کند... اتلاف وقت در فرهنگ ما یک امر عادی شده است و فرار کردن از کار و زحمت یک نوع زرنگی است، قبلاً به کسی زرنگ می‌گفتند که بیشتر کار کند، ولی الآن کسی که از زیر کار در برود زرنگ است.

اهمیت مسئله تنبلی اجتماعی و نیز فقدان تحقیقات قبلی در این باره سبب شد تا کمیسیون اجتماعی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی، پژوهشی با این موضوع انجام دهد.
محققان دراین پژوهش به دنبال آن بودند که اولا میزان و نوع تنبلی اجتماعی را بدست آورند، تا معین شود که در ایران با چه نوعی از تنبلی روبرو هستیم: تنبلی در سطح فردی و بر پایه دلایل شخصیتی، یا تنبلی در سطح فردی و بر پایه دلایل اجتماعی و یا اینکه مساله اساسا در سطح ساختاری و کلان است و تنبلی بیش از آنکه فردی باشد اجتماعی قلمداد شود.

برای سنجش میزان تنبلی در تهران از پیمایش از هزار و 328 نفر از شهروندان تهرانی با روش نمونه گیری pps استفاده شد و نتایج تحقیق، وجود حداقل 20 درصد تنبلی در سطح شهروندان (در سطح زیاد و خیلی زیاد) را تایید کرد.

میزان تنبلی ایرانیان از متوسط جهانی بیشتر است

نتایج تحقیق تطبیقی نشان داد که میزان تنبلی ایرانیان از متوسط جهانی بیشتر است و تنها کشورهای عربی و آفریقایی هستند که بیش از ایرانیان دچار تنبلی هستند.
امان الله قرایی مقدم ، جامعه شناس و استاد دانشگاه نیز در این زمینه به مهر می گوید: فراگیر بودن تنبلی در ایران ریشه فرهنگی دارد ایرانیان معتقدند کار کردن در خور شایستگان نیست که از فلسفه ارسطو به ما رسیده است.
او ادامه می دهد: مردم ایران به دلیل وجود نعمت های خداوندی و پرنعمت بودن سرزمینشان کار کردن را برای مردم عادی می دانستند و تن پروری را نوعی اشرافیت تلقی می کردند. این تلقی وجود دارد که افرادی که کار نمی کنند از طبقه اجتماعی بالاتری برخوردار هستند.

ویژگی اقتصاد دولتی تنبلی است

او معتقد است: ویژگیهای اقتصاد دولتی تنبلی است. بر اساس تحقیقات ما در سال، 156 روز کار می کنیم و بیشتر اوقات نیز به گپ زدن و خوردن چای می پردازیم. بر اساس آخرین آمار میزان ساعت کار مفید در ادارات دولتی یک ساعت و25 دقیقه است که به نظر می رسد عدد 25 دقیقه صحیح تر باشد.

اما در این میان بی انگیزه گی هایی که از سوی جامعه به فرد تحمیل می شود هم دلیلی بر این تنبلی است.
شادی خلیلی دانشجوی سال آخر عمران است. به اعتقاد او دلیلی برای تلاش وجود ندارد وقتی تمام تلاش ها وقتی به نتیجه می رسد که یک پشتیبان در سایه همیشه مراقبت باشد. او از یکی از همکلاسی هایش می گوید که هنوز درسش به اتمام نرسیده اما در پروژه های بزرگ حضور دارد.

به اعتقاد خلیلی جوان های این دوره بیشتر خیال بافی می کنند تا کار. آنها با خیال پولدار شدن،کار کردن،درس خواندن و... خوش هستند تا این که تلاشی برای رسیدن به خواسته هایشان کنند.
تعریف زرنگی وسخت کوشی این روزها کمی جابه جا شده است. حالا اگر بتوانی با کمترین تلاش بهترین موقعیت را به دست بیاوری زرنگ هستی و اگر انگیزه ای برایت مانده باشد و خوب کار کنی در نگاه دیگران هنوز راه و روش زندگی کردنت را یاد نگرفته ای.